Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich, ZSRR (ros. Советский Союз, Союз Советских Социалистических Республик, СССР; trb. Sowietskij Sojuz, Sojuz Sowietskich Socjalisticzeskich Riespublik, SSSR) Związek Radziecki, Związek Sowiecki – historyczne państwo socjalistyczne w Europie północnej i wschodniej oraz Azji północnej i środkowej ze stolicą w Moskwie. Państwo to obejmowało obszar 22 mln km² od Morza Bałtyckiego i Czarnego do Pacyfiku.

Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich został utworzony 30 grudnia 1922 na mocy Traktatu założycielskiego ZSRR zawartego przez rządzone wspólnie przez bolszewików, lecz formalnie niepodległe: Rosyjską FSRR, Ukraińską SRR, Białoruską SRR i Zakaukaską FSRR[1]. Spośród 18 republik związkowych wchodzących w różnych okresach w skład ZSRR jedynie Białoruska SRR i Ukraińska SRR posiadały (obok samego ZSRR) podmiotowość międzynarodową i były członkami-założycielami Organizacji Narodów Zjednoczonych, a także członkami większości organizacji wyspecjalizowanych ONZ[2]. Rosyjska FSRR odgrywała rolę dominującą w przeciągu 69. letniej historii ZSRR. W Rosyjskiej Federacyjnej SRR jako największej republice związkowej żyła ponad połowa populacji ZSRR.

ZSRR przestał istnieć w wyniku zawarcia porozumienia białowieskiego (8 XII 1991) i deklaracji o rozwiązaniu ZSRR przyjętej w Moskwie przez Radę Republik Najwyższej Rady ZSRR (26 XII 1991)[3]. Dawne związkowe republiki radzieckie zaczęły tworzyć samodzielne państwa. Na mocy dwóch traktatów z Ałmaty (21 XII 1991) Rosji przysługuje stałe miejsce ZSRR w Radzie Bezpieczeństwa ONZ i wszystkich innych organizacjach międzynarodowych[5]. Jednocześnie jako sukcesora ZSRR i jego międzynarodowych zobowiązań wyznaczono Wspólnotę Niepodległych Państw[6][7][8][9][10]. Część byłych republik radzieckich kontynuuje współpracę w ramach Wspólnoty Niepodległych Państw, Euroazjatyckiej Unii Gospodarczej i innych organizacji.