nder

NDER m.

• 1. Tërësia e vetive a e tipareve morale të njeriut, që burojnë nga parime të caktuara, që çmohen nga shoqëria dhe që shfaqen në sjelljet e në veprimet e tij në rrugë të drejtë; cipa e njeriut në shoqëri, që ai e ruan me krenari dhe që nuk lejon t'ia cenojnë; kund. turp. Nderi i familjes. Çështje nderi. Rruga e nderit. Ruaj (mbroj) nderin. E preku (e cenoi) në nder. I mori nderin e turpëroi. Rron (punon, sillet) me nder. E vuri nderin në vend. E mbaj me nder. Plotësoj (kryej) me nder. Betohem për nder. I jap fjalën e nderit. Po të duash nder, sillu me nder. fj.u.
• 2. Pastërtia morale e dikujt, qëndrimi dhe sjellja e virtytshme, ndershmëria dhe besnikëria (zakonisht për gratë). Vajzë (grua) me nder. Humbi (shiti) nderin. I mori nderin. I mbajti nderin të shoqit.
• 3. Emër i mirë që gëzon dikush para të tjerëve, lavdi. Nderi i atdheut. Nderi i ndërmarrjes. E mbuloi me nder. Njollosi nderin. I ra nderi.
• 4. Dikush a diçka me veti të larta e të shquara, që na bën të krenohemi; lavdia, krenaria. Nderi dhe lavdia. Nderi i klasës (i fshatit).
• 5. Nderimi që na bëjnë të tjerët ose që shfaqim kundrejt tyre, vlerësimi i lartë nga shoqëria ose nga të tjerët. Shenjë nderi. Pritje (darkë) për nder të dikujt. Garat për nder të Kongresit. I bëj nder dikujt e nderoj. E kam (e quaj) për nder më nderon. E priti me nder. I dha nder. I përket (i bie, i takon) nderi është meritë e tij, i takon vlerësimi i lartë për një punë të vështirë ose për një arritje të shënuar. Qofsh me nder! ur. T'u rrittë nderi! ur. Për nder-armë! usht. komandë për të nxjerrë armët përpara në një mënyrë të caktuar si shenjë nderimi. S'ka nder më të madh.
• 6. Përdoret në tog pranë një emri tjetër, që tregon diçka e cila bëhet a jepet si shenjë e vlerësimit të posaçëm për cilësitë, për shërbimet, për punën e veprimtarinë e dikujt ose shpreh nderimin e veçantë për dikë. Titull nderi. Fletë nderi. Vend nderi. Tabelë nderi. Anëtar nderi. Qytetar nderi. Kryetar nderi. Presidium nderi. Rojë nderi. Zë një vend nderi.
• 7. Një e mirë a shërbim që i bëhet dikujt. I bëri një nder. Ia ktheu (ia lau) nderin.
• 8. ~E, ~ET bised. Nderimet që i bëhen dikujt a që i gëzon nga shoqëria ose nga të tjerët. Ndere e shtëpisë. U bëri nderet miqve. E priti me të gjithë nderet. E ngarkoi me ndere. Nderet që kishte.
• Në fushën e nderit lart. në fushën e betejës. Me nder jush (faqe me nder, me nder me thënë) përdoret përpara se të shqiptojmë një fjalë të pahijshme ose para se të përmendim diçka që e përbuzim. Bëj nder me diçka i dhuroj diçka. Doli me nder gjeti zgjidhje të denjë nga një gjendje e vështirë; përfundoi me sukses një punë të vështirë, doli faqebardhë. Ia di për nder (për të mirë) dikujt shih te DI. I falem nderit përdoret për të shprehur mirënjohje për diçka, faleminderit. Kam nderin të... lart.
• a) përdoret si shprehje mirësjelljeje kur i drejtohemi dikujt me nderim të veçantë, me gojë a me shkrim;
• b) e quaj si shenjë të veçantë nderimi. Me nder qofsh përdoret si përgjigje kur na falënderon dikush. Ia dha nderin në dorë (në grusht) dikujt e shau rëndë dikë, e bëri për pesë para. Ka nder (cipë) në faqe shih te CIP/Ë,~A 4.

NDER I kal.

• shih NDEROJ.

NDER II kal.

• shih NDEJ.