mbyll

MBYLL kal.

1. Lëviz derën, kanatin, kapakun e diçkaje etj. dhe e afroj a e puthit në hapësirën e vet ose në vendin që shërben si kalim për të penguar hyrjen e daljen, për të ndërprerë lidhjen ndërmjet mjedisit të brendshëm e atij të jashtëm etj.; zë me diçka një hapësirë që shërben si kalim; i vë çelësin, shulin a diçka tjetër një dere, një kapaku etj. që të mos hapet; kund. hap, çel. Mbyll derën (dritaren). Mbyll dollapin. Mbyll arkën (valixhen, kutinë). Mbyll sirtarin. Mbyll xhamin e veturës. Mbyll me çelës (me lloz). E mbyllën kalimin (rrugicën) me mur. E mbyll derën nga brenda (nga jashtë). E mbylli përgjysmë.
2. E fut dikë a diçka brenda në një dhomë ose në një vend tjetër dhe i vë një pengesë që të mos dalë, të mos e marrin etj.; e ndryj brenda, e kyç; fut diçka brenda në një mbështjellëse dhe e ngjit, e palos a e lidh këtë. E mbylli brenda në shtëpi. I mbylli fëmijët në dhomë. I mbylli kuajt në haur. E mbyllin bagëtinë në vathë. E mbylli me kyç. E mbyllën në burg e burgosën. E mbylli letrën në zarf.
3. Bashkoj a puthit pjesët e diçkaje njëra me tjetrën ose me pjesën kryesore, i afroj a i mbledh kur janë të hapura, të shtrira etj.; palos a mbledh diçka të shtrirë; kund. hap. Mbyll dorën (gishtat, grushtin). Mbyll sytë (gojën). Mbylle! mos fol! Mbyll çadrën. Mbyll librin (dosjen). Mbyll qarkun. elektr. Mbyll fizarmonikën.
4. I vë tapën, kapakun etj. një ene; kund. hap. Mbyll shishen. Mbyll tenxheren. E mbylli me tapë (me lecke, me kapak).
5. Zë me diçka një të çarë, një vrimë, një gropë etj., mbush; mbuloj. Mbyll vrimat (plasat, të çarat). Mbyll veshët zë veshët me dorë. E mbylli me lecka (me pambuk, me baltë).
6. Ndërpres lëvizjen a qarkullimin nëpër një vend, pengoj a ndaloj kalimin nga një vend në një tjetër; kund. hap; çel. E mbyllën kufirin. E mbyllën shtegun (kalimin, daljen, hyrjen). I mbylli rrugët.
7. Ndërpres një rrjedhë a një rrymë që kalon nëpër një gyp a nëpër një përçues; e vë një aparat, një mekanizëm etj. në një gjendje të tillë që të mos punojë ose të pengojë kalimin e diçkaje; ndal, fik, shuaj; kund. hap; çel. Mbyll ujin (gazin). Mbyll çezmën (musllukun). Mbyll dritën (çelësin). Mbyll radion (televizorin).
8. edhe jokal. Ndërpres punën sipas një orari a afati të caktuar në një dyqan, punishte etj.; ndaloj veprimtarinë e një ndërmarrjeje, të një institucioni etj. për një kohë të caktuar a përgjithnjë, i jap fund veprimtarisë së tyre; kund. hap; çel. E hapin dyqanin në orën tetë dhe e mbyllin në orën njëzet. Mbyllën disa fabrika. I mbyllën gazetat. E mbyllën ekspozitën. E mbylli përfaqësinë (ambasadën). Mbyllën shkollat. Dyqani mbyllet në orën 12. Shpejt, se do të mbyllim!
9. I jap fund diçkaje, nuk e vijoj më tej, e ndërpres; e lë me aq sa është diçka, nuk i shtoj më; kund. hap; çel. Mbyll mbledhjen (konferencën, kuvendin). Mbyll diskutimet (punimet, bisedën). Mbyll fushatën. Mbyll mbrëmjen (festivalin, konkursin, programin). Mbyll listën (regjistrimet, pranimet). E mbylli fjalimin (ligjëratën) me një thënie të zjarrtë. E mbyllën çështjen.
10. edhe fig. E rrethoj, e qarkoj, e vë në mes; i vë kufi aty ku është, e vë midis kufijsh të caktuar; e vë midis shenjash ose i vë shenjën e fundit. E mbyllën qytetin (fshatin) nga të katër anët. E mbyllën në mes. E mbyllën në portë skuadrën kundërshtare. sport. Mbyll ndër kllapa. Mbyll kllapën (thonjëzat).
11. bised. Vë diku për t'i ruajtur (para, ushqime etj.). Kishte mbyllur para në bankë. Kanë mbyllur mjaft drithë (ushqime) për dimër.
12. Mbaroj punë, arrij pikësynimin ose atë që duhet e plotësoj detyrën, përmbush. E mbyllën planin vjetor një muaj para afatit. E mbyllën buxhetin. fin. E mbylli llogarinë. fin.
13. fig. Mbush një kohë të caktuar, e jetoj deri në fund; plotësoj një moshë; ngrys. E mbylli ditën (javën, vitin). E mbylli të ritë e tij (e saj) hoqi dorë nga gëzimet e rinisë. E mbylli jetën me nder.
Çel e s'mbyll keq. shih te ÇEL. E mbylli defterin (i mbylli defterët) shih te DEFTER,~I. E mbylli derën (shtëpinë) vdiq pa lënë njeri pas nga gjaku a nga familja e tij. Ia mbylli derën dikujt ia shoi të gjithë pjesëtarët e familjes, e la pa njeri; e la vetëm e të shkretë, e mjeroi. Ia ka mbyllur derën dikujt nuk e qas në shtëpi të vet. I mbyll derën (dyert, portën, shtegun, rrugën)
a) dikujt i sjell pengesa të mëdha dikujt, nuk e lë të shkojë përpara;
b) diçkaje ndaloj përhapjen e një ideje, të një ndikimi etj.; nuk e lejoj, e pengoj, ia pres rrugën. Mbylle gojën! pusho!, hesht!, mos fol! S'e mbyll gojën (kurrë, asnjëherë) s'pushon së foluri, është llafazan i madh, s'i rri gjuha, s'i pushon goja. E mbylli (e kyçi) gojën
a) heshti, nuk foli më, nuk nxori më zë nga goja;
b) e ruajti një të fshehtë; nuk ia tregoi askujt ato që dinte. Ia mbylli gojën dikujt
a) e detyroi të heshtte, të mos fliste; s'e la të fliste a të shprehte mendimet e tij;
b) e mbërtheu me fjalë a me fakte, e zuri ngushtë sa s'kishte ç'të thoshte ose s'mund të kundërshtonte. Ia mbylli (ia shoi) oxhakun ia mbylli derën, ia shoi pragun. I mbyllën plagët e së kaluarës (e luftës) i kapërcyen pasojat e këqija ose të rënda, e përmirësuan gjendjen, e morën veten. Mbylli sytë
a) nuk vuri re asgjë, bëri sikur nuk shikonte;
b) nuk mori parasysh asnjë vështirësi a rrezik, u hodh në rrezik pa vënë re asgjë;
c) euf. vdiq. Mbyll një sy bën ndonjë lëshim, bën sikur nuk i vë re disa të meta e gabime, i lë të kalojnë; tregohet i mëshirshëm e lëshues. I mbylli sytë dikujt shih te SY,~RI. Ia mbylli sytë dikujt ia paraqiti diçka në mënyrë të atillë që t'i mbushte mendjen a ta kënaqte, ia zuri sytë. I mbylli sytë përgjithmonë shih te SY,~RI. S'mbyll sy s'fle fare, s'e zë gjumi. Mbyll veshët para diçkaje shih te VESH,~I. E mbyll në zemër një ndjenjë e mbaj brenda, nuk e shfaq; e kyç në vetvete. Hap e mbyll dollapin shih te DOLLAP,~I. Ia mbylli derën me ferra shih te FERR/Ë,~A. Ia mbylli derën përpara hundës shih te HUND/Ë,~A. Sa hap (sa çel) e mbyll sytë shih te HAP.