Jump to content

Thomas Edison

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Thomas Alva Edison - "Gjeniu është një përqind i frymëzuar, nëntëdhjetë e nëntë përqind i djersitur".
A Day with Thomas Edison (1922)

Thomas Alva Edison (11 shkurt 1847 – 18 tetor 1931) ishte një shpikës amerikan, shkencëtar dhe biznesmen i cili ka zhvilluar shumë pajisje që ndikuan në jetë në të gjithë botën, duke përfshirë gramofononin, kamerën e filmit, dhe llampën elektrike.

I quajtur "Magjistari i Menlo Park" (tani Edison, New Jersey), nga një raporter i një gazete, ai ishte një nga shpikësit e parë që ka zbatuar parimet e prodhimit në masë dhe punën e madhe të përbashkët në procesin e shpikjes, dhe për këtë arsye është kredituar shpesh me krijimin e laboratorit të parë të hulumtimit industrial.

Edison është konsideruar si shpikësi i tretë më pjellor në histori, duke mbajtur 1.093 patenta të SHBA në emrin e tij, si dhe shumë patentave në Mbretërinë e Bashkuar, Francë dhe Gjermani. Ai është kredituar me shpikje të shumta që kanë kontribuar në komunikim masiv dhe, në veçanti, telekomunikacion. Këto përfshinin stock ticker, një regjistrues vote mekanik, bateri për makinë elektrike, energji elektrike, muzikë të regjistruar dhe filma. Puna e tij e përparuara në këto fusha ishte rezultat i karrierës së tij të hershme si një operator telegrafi. Edison i dha rrugë konceptit dhe zbatimit të energjisë elektrike dhe shpërndarjes në shtëpi, biznese, dhe fabrikat - një zhvillim i rëndësishëm në industrializimin e botës moderne. Stacioni i tij i parë i prodhimit të energjisë elektrike ishte në Manhattan Island, New York.

Thomas Edison lindi në Milan, Ohio, dhe u rrit në Portin Huron, Michigan. Ai ishte fëmija i shtatë dhe i fundit i Samuelit Ogden Edison, Jr (1804-1896, i lindur në Marshalltown, Nova Scotia, Kanada) dhe Nancy Matthews Elliott (1810-1871). Babai i tij u desh që të largohej nga Kanada për shkak se ai mori pjesë në rebelimin e pasuksesshëm Mackenzie më 1837. Edison konsideronte veten të jetë me origjinë holandeze. Në shkollë, Edisoni i ri shpesh herë shëtiste dhe mësuesi i tij Reverend Engle u dëgjua duke e thirrur atë "i hutuar". Kjo i dha fund tre muajve të shkollimit zyrtar të Edisonit. Edison kujton më vonë, ". Nëna ime ishte bërë për mua ajo ishte aq e vërtetë; dhe unë e ndjeva se kam diçka për të jetuar, dikush që nuk duhet ta zgënjej." Nëna e tij e shkolloi në shtëpi atë. Pjesa më e madhe e shkollimit të tij erdhi nga leximi i R.G. Parker's School nga Natural Philosophy dhe The Cooper Union. Edison zhvilloi probleme të dëgjimit në moshë të re. Shkaku i shurdhërimit të tij i atribuohet një periudhe të fruthit të keq gjatë fëmijërisë dhe infeksionet e patrajtuara te veshit. Familja e Edisonit u detyrua të shpërngulej në Port Huron, Michigan, kur hekurudha e anashkaloi Milanon në vitin 1954, por jeta e tij atje qe edhe e hidhur edhe e ëmbël. Ai shiste karamele dhe gazeta në trenat që lëviznin nga Porti Huron deri në Detroit, dhe ai shiste perime të shtonte të ardhurat e tij. Kjo filloi periudhën e gjatë të menagjimit të ndërmarrjeve ku ai zbuloi talentet e tij të biznesit (ose si biznismen). Këto talente përfundimisht e çuan atë në themelimin e 14 kompanive, përfshirë General Electric, e cila ekziston ende si njëra nga kompanitë më të mëdha publike tregtare në botë.

Edison u bë një operator telegrafi pasi ai e shpëtoi tre-vjeçarin Jimmie MacKenzie nga goditja e një treni në arrati. Babai i Jimmy-t, agjent stacioni J.U. MacKenzie nga Mount Clemens, Michigan, ishte aq mirënjohës dhe trajnoi Edisonin si një operator telegrafi. Puna e parë e Edisonit si telegrafist ishte jasht Portit Huron në Stratford Junction, Ontario, në Grand Trunk Railway. Në 1866, në moshën 19, Thomas Edison shpërngulet në Louisville, Kentacky, ku ishte puntor i Western Union, ai punoi në agjenci të lajmeve Associated Press. Edison kërrkoi turnin e natës, e cila i lejoi shumë kohë të kaloj në lexim dhe ekperimente. Përfundimisht, ky i fundit para-profesion kushtoi punën e tij. Një natë në 1867, ai ishte duke punuar me një akumulator kur ai i derdhi acid sulfurik mbi dysheme. Ajo kaloi nga dërrasa e dyshemesë në tavolinën e shefit të tij më poshtë.Mëngjesin tjetër Edisoni u shkarkua. Njëri nga udhëheqësit e tij në vitet e hershme ishte një telegrafist dhe shpikës quhej Franklin Leonard Pope, i cili lejoi që fëmijët e varfër të jetojn në bodrumin e shtëpisë së tij në Elizabeth, New Jersey. Disa nga shpikjet më të hershme të Edisonit ishin të lidhura me telegraf, duke përfshirë një sahat të aksioneve. Patent tij i parë ishte për regjistrues elektrik vote, (US Patenta 90.646), e cila u dha më 1 qershor, 1869.

Martesa dhe fëmijët

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Thomas Edison as a boy
Mina Edison in 1906

Më 25 dhjetor, 1871, Edisoni u martua me 16 vjeçaren Mary Stilwell, të cilen e kishte njohur dy muaj më parë e cila ishte puntore në njëren nga shitoret e tij. Ata patën tre fëmijë.

  • Marion Estelle Edison (1873–1965), nofka "Dot"
  • Thomas Alva Edison, Jr. (1876–1935), nofka "Dash"
  • William Leslie Edison (1878–1937) Shpikës, diplomuar në Sheffield Scientific School në Yale, 1900.

Mary Edison vdiq më 9, gusht 1884, dyshohet nga një tumor ne tru.

Më 24 shkurt 1886, në moshën 39 vjeçare, Edison martohet me 20 vjeçaren Mina Miller në Akron, Ohio. Ajo ishte vajza e një shpikësi Lewis Miller, bashkë-themelues i institucionit Chautauqua dhe ndihmues financiar. Ata patën tre fëmijë:

  • Madeleine Edison (1888–1979), e cila e martuar me John Eyre Sloane.
  • Charles Edison (1890–1969), i cili mori përsipër kompaninë pas vdekjes së babait të tij dhe i cili më vonë u zgjodh Guvernator i New Jersey-it. Ai gjithashtu u ngarkua me laboratorët eksperimental të babait në West Orange.
  • Theodore Edison (1898–1992), (MIT Physics 1923), kishte më shumë se 80 patenta në kredit të tij..

Mina Miller jetoi më gjatë se Thomas Edison, vdiq më 24 gusht 1947.

Duke filluar karrierën e tij

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Photograph of Edison with his phonograph, taken by Mathew Brady in 1877

Thomas Edison filloi karrierën e tij si një shpikës në Newark, New Jersey, me pushkë automatike dhe pajisjet të tjera të përmirësuara telegrafike, por shpikja, e cila e para e beri atë të njohur ishte gramafoni në vitin 1877. Kjo arritje ishte aq e papritur nga ana e publikut të gjerë sa për të dalë gati magjike. Edison u bë i njohur si "magjistar i Menlo Park," New Jersey. Gramofoni i tij i parë u regjistrua në letër varaku rreth një cilindri, por kishte cilësi të dobët të zërit dhe regjistrimi mund të luhej vetëm disa herë. Në vitin 1880, një model i ridizajnuar i gramofonit duke përdorur cilindra dylli me karton ishte prodhuar nga Alexander Graham Bell, Chichester Bell, and Charles Tainter. Kjo ishte një arsye që Thomas Edison vazhdoi punën në e tij në "gramafon të përsosur."

Menlo Park (1876–1881)

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Risi e rëndësishme e Edisonit ishte laboratori i parë për hulumtim industrial, i cili ishte ndërtuar në Menlo Park, New Jersey. Edisoni ndërtoi laboratorin nga fondet e shitjes së telegrafit "quadruplex". Pas demonstrimit të telegrafit, Edisoni nuk ishte i sigurt se plani i tij origjinal që ta shiste për $4000 - $5000 ishte i drejtë, kështu që ai kërrkoi nga Western Union të bëjë një ofertë. Ai ishte i habitur kur dëgjoi që ata ofrojnë $10.000, ofertë që ai e pranoi me mirënjohje. Telegrafi "quadruplex" ishte suksesi i parë i madh financiar nga Edisoni, dhe Menlo Park u bë institucioni i parë i krijuar me qëllim të veçantë për prodhimin dhe përmisimin e vazhdueshëm të teknologjisë. Edisonit i atribohen shumica e shpikjeve atje edhe pse shumë punonjës kryen hulumtime dhe zhvillime nën drejtimin e tij. Stafit të tij u tha që të ndjekin udhzimet e tij në kryrjen e hulumtimit, dhe ai i shtynte fortë për të prodhuar rezultate.

William J. Hammer, një konsultues inxhinierisë elektrike, filloi detyrën e tij si asistent laboratori për Edisonin në dhjetor 1879. Ai ndihmoi në eksperimente në telefon, gramofon, hekurudhat elektrike, separator mineral hekuri, llambë elektrike, dhe në zhvillimin zbulimeve të tjera. Megjithatë, Hammer ka punuar kryesisht në "llambë elektrike të flaktë" dhe ishte vënë në krye të testeve dhe të dhënat në këtë pajisje. Në 1880, ai u emërua kryeinxhinier i punëve të Edisonit në llambë. Në vitin e tij të parë, the plant nën Menaxherin e Pëgjithshëm Upton Francis Robbins përfundoi 50,000 llamba. Sipas Edisonit, Hammer ishte "një pioner i ndriçimit të llambës elektrike".

Thomas Edison's first successful light bulb model, used in public demonstration at Menlo Park, December 1879
Edison's Menlo Park Laboratory, removed to Greenfield Village at Henry Ford Museum in Dearborn, Michigan. (Note the organ against the back wall)

Pothuajse të gjitha patentat e Edisonit ishin patenta të shërbimeve, të cilat ishin të mbrojtura për një periudhë 17-vjeçare dhe të përfshira në shpikje apo procese që janë elektrike, mekanike, ose kimike në natyrë. Rreth dymbëdhjetë ishin patenta të dizajnimit, të cilat mbrojnë një dizajn dekorativ deri në një periudhë 14-vjeçare. Si në shumicën e patentave, shpikjet që ai përshkroi ishin përmirësime mbi njohuritë e mëparshme.Patenta e gramafononit, në të kundërt, ishte e pashembullt siq përshkruhet si pajisja e parë për të regjistruar dhe riprodhuar tingujt. Edison nuk ishte i pari që e shpiku llambën elektrike, por në vend shpiku llambën e parë komerciale. Shumë shpikës më parë kishin hartuar llamba inkadashente duke përfshirë Henry Woodward, dhe Mathew Evans. Të tjerët që zhvilluan herët jo komercialisht llambat elektrike duke përfshirë Humphry Davy, James Bowman Lindsay, Moisiu G. Farmer, William E. Sawyer, Swan Jozefi dhe Heinrich Gobel. Disa nga këto llamba të hershme kishin jetë tepër të shkurtër, shpenzime të larta për të prodhuar, dhe të lartë elektrik aktual të tërhequr, duke i bërë ato të vështira për të aplikuar në një shkallë të madhe komerciale. Në 1878, Edison aplikoi termin fije e hollë tek teli me ngjyra të ndezura, edhe pse shpikësi Anglez Joseph Swan kishin përdorur termin para tek kjo. Swan zhvilloi një dritë të flaktë me një fije e hollë të gjatë e të qëndrueshme në të njëjtën kohë si Edison, llamba më parë e Swan nuk kishte rezistencë të lartë të nevojshme për të qenë pjesë efektive e shërbimeve elektrike. Edison dhe bashkë-punëtorët e tij u vunë në detyrë për krijimin e llambës më gjatë të qëndrushme.

Pak më shumë se një dekadë laboratori i Edisonit në Menlo Park ishte zgjeruar për të zënë dy blloqe të qytetit. Edisoni tha se donte që laboratori të ketë "pjesë e pothuajse çdo materiali". Një artikull gazete i shtypur në 1887 tregon seriozitetin e kërkesës së tij, duke deklaruar laboratori përmbanë "tetë mijë llojet të kimikateve, çdo lloj dado, çdo madhësi të gjilpërës, çdo lloj kabllo apo tela, flokët e njerëzve, kuajve, derrave, lopëve, lepujve, dhive, deveve ... mëndafsh në çdo cilësi, gëzhoja lloje të ndryshme thundrave, dhëmbët peshkaqenit, brirë dreri, breshkë ... rrëshirë, llak dhe vaj, të gjitha mineralet ... "dhe lista vazhdon.

Transmetues telefoni me karbon

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Në 1877-1878, Edison shpiku dhe zhvilloi mikrofonin me karbon i cili përdorej në të gjithë telefonat së bashku me marrësin Bell deri në 1980. Pas procesit gjyqësor patentë, në 1892 një gjykatë federale vendosi se Edison e jo Emile Berliner ishte shpikësi i mikrofonit me karbon. Mikrofoni me karbon është përdorur po ashtu në radio dhe punë publike gjatë viteve 1920.


Refuzimi i Çmimit Nobel

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Të dy Tomas Edisoni dhe Tesla u permendën si laureatë të mundshëm për nobel në 1915. Pavarësisht nga kontributet e tyre shkencore, ata kurrë nuk e morrën këtë cmim. Mendohet se arsyeja ishte armiqësia mes tyre. Ka dëshmi se secili ka minimizuar arritjet e tjera për ta marrë çmimin, që të dy e refuzuan çmimin nese te tjerë e marrin dhe të dy hodhen poshtë mundesinë për ndarjen e çmimit.