Parku Kombëtar Yasuni
| Parku Kombëtar Yasuni Parque Nacional Yasuní | |
|---|---|
IUCN kategoria II (park kombëtar) | |
 Baraka të instaluara në park. | |
.svg) Parku Kombëtar Yasuni (Earth) | |
| Koordinatat | 1°5′0″S 75°55′0″W / 1.08333°S 75.91667°W |
| Vendndodhja |  EkuadoriProvinca Napo dhe Pastaza |
| Sipërfaqja | 9823 km2 |
| Krijimi | 26 korrik, 1979 |
Parku Kombëtar Yasuni (spanjisht: Parque Nacional Yasuní) është një park natyror në Ekuador [1] me një sipërfaqe prej 9,820 km2 në mes të lumenjëve Napo dhe Curaray në provincat Napo dhe Pastaza në Ekuadorin e Amazonës. Parku kombëtar qëndron brenda eko-rajonit të pyjeve lagështi të Napo-s dhe është kryesisht pyll me shi. Parku është rreth 250 km nga Quito dhe është përzgjedhur si një Rezervë e Biosferës nga UNESCO në vitin 1989. Ai është brenda territorit të pretenduar të të parëve të të popullsisë autoktone Huaorani. Yasuni është shtëpia e dy fiseve autoktone të pa-kontaktuar, Tagaeri dhe Taromenane.[2]
Biodiversiteti
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit].jpg)
Park Kombëtar Yasuni është ndoshta më vendi më i ndryshueshëm biologjikisht në Tokë. Parku është në qendër të një zone të vogël ku diversiteti i amfibëve, shpendëve, gjitarëve, dhe i bimëve vaskulare, të gjitha të arrijnë nivelet e tyre maksimale në hemisferën Perëndimore. Për më tepër, parku thyen rekorde botërore për shkallë-vendore (më pak se 100 km2) pemë, amfib, dhe pasuri me specie të lakuriqëve të natës, dhe është një nga vendet më të pasura në botës për zogjtë dhe gjitarët në shkallët lokale.[3]
Parku ka një rekord botëror 150 lloje amfibësh për vendet me peizazhet e krahasueshme. Ai gjithashtu është në krye për diversitetin amfib në krahasim me vendet e tjera ku janë marrë mostra në Amazonin perëndimor.[3] Shuma totale e specieve të saj amfib janë më shumë se Shtetet e Bashkuara dhe Kanada, të kombinuara. Speciet e zvarranikëve në park është gjithashtu shumë e lartë me 121 specie të gjetura të dokumentuara. Përkundër mbulimit të më pak se 0.15% të pellgut të Amazonës, Yasuni është shtëpi për rreth një të tretën e llojeve të amfibëve dhe zvarranikëve. Parku gjithashtu strehon nivele shumë të larta të diversitetit të peshkut me 382 specie të njohura. Ky numër është më i madh se shuma e specieve të peshkut gjenden në të gjithë Basenin e Lumit Misisipi. Yasuni gjithashtu është shtëpi për të paktën 596 specie shpendësh e cila përmban një të tretën e totalit të specieve vendase të zogjve për Amazonën.Parku është gjithashtu shumë i pasur me shumë lloje të lakuriqëve të natës. Në një shkallë rajonale, pellgun i Amazon ka rreth 117 specie lakuriq nate, por në një shkallë lokale, Yasuni vlerësohet të kenë pasuri të krahasueshme. Në një hektar të vetëm, Yasuni ka mbi 100.000 lloje të ndryshme të insekteve që është afërsisht shuma e llojeve të insekteve që mund të gjenden në të gjithë Amerikën e Veriut. Parku gjithashtu mburret me një nga nivelet më të pasura në botë të bimëve vaskulare. Kjo është një nga nëntë vende në botë që ka mbi 4000 lloje të bimëve vaskulare për 10.000 km2. Parku përmban shumë lloje të pemëve dhe shkurreve dhe ka të paktën katër rekorde botërore për pemë të dokumentuar dhe pasurinë liana, si dhe tre rekorde botërore për diversitet në specie bimore pemë. Parku mban gjithashtu një listë specieve endemike të tilla si 43 specie të ndryshme të vertebrorëve dhe 220-720 specieve të ndryshme bimore.[3] Një specie e lakuriqit të natës, Lophostoma yasuni, është endemik në park.
Kërcënimet e tjera në park
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Kolonizimi, shpyllëzimet, prerjet e paligjshme të pemëve, dhe gjuetia e paqëndrueshme po ndikojnë në park për momentin.[4]
Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ "A Durable Yet Vulnerable Eden in Amazonia". nytimes.com. Marrë më 4 mars 2015.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Yasuni: Ecuador abandons plan to stave off Amazon drilling". The Guardian. Associated Press. 15 gusht 2013. Marrë më 17 gusht 2013.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b c Margot S. Bass; Matt Finer; Clinton N. Jenkins; Holger Kreft; Diego F. Cisneros-Heredia; Shawn F. McCracken; Nigel C. A. Pitman; Peter H. English; Kelly Swing; Gorky Villa; Anthony Di Fiore; Christian C. Voigt; Thomas H. Kunz (2010). Hector, Andy (red.). "Global Conservation Significance of Ecuador's Yasuní National Park". Public Library of Science. 5 (1): e8767. doi:10.1371/journal.pone.0008767. Arkivuar nga origjinali më 13 gusht 2011. Marrë më 6 korrik 2011.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: DOI i lirë i pashënjuar (lidhja) Mirëmbajtja CS1: Emra të shumëfishtë: lista e autorëve (lidhja) - ^ Finer M, Vijay V, Ponce F, Jenkins CN, and Kahn TR. 2009.
Për lexim të mëtejshëm
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- Greenberg, J. A., S. C. Kefauver, H. C. Stimson, C. J. Yeaton, and S. L. Ustin. 2005. Survival analysis of a neotropical rainforest using multitemporal satellite imagery.[lidhje e vdekur] Remote Sensing of Environment 96(2):202-211.
- Hennessy, L. A. (2000). Whither the Huaorani? competing interventions in indigenous Ecuador. Master’s thesis, Berkeley, University of California, Berkeley.
- Lu, F. E. (1999). Changes in subsistence patterns and resource use of the Huaorani Indians in the Ecuadorian Amazon. PhD dissertation. Chapel Hill, University of North Carolina at Chapel Hill.
- Pitman, N. C. A. (2000). A large-scale inventory of two Amazonian tree communities. PhD dissertation. Durham, Duke University.
- Vogel, J.H. (2009). The economics of the Yasuní Initiative: climate change as if thermodynamics mattered. London, Anthem Press.
Lidhje të jashtme
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- "Mendimi: Yasuní dhe të Reja për Ekonominë e Ndryshimit të Klimës"CNN. Arkivuar 5 tetor 2018 tek Wayback Machine Edicioni: Ndërkombëtar. Arkivuar 5 tetor 2018 tek Wayback Machine 23 gusht, 2010.
- Fushata "Yasuni Green Gold" për të shpëtuar parkun dhe popullin e saj vendas
- Yasuni Campaign by New Internationalist
- Fushata Yasuni nga organizatat ekuadoriane e shoqërisë civile - Amazonia por la Vida
- Background article at Deutsche Welle climate-project 'Global Ideas' on Ecuador's controversial plan to refrain from drilling for oil in its rainforests in return for money.
- Deutsche Welle raport mbi Parkun Kombëtar Yasuni