Endër-dhe-Luarë
Endra-dhe-Luara | |
|---|---|
 .JPG) _(10439404623).jpg)   Lart poshtë, majtas djathtas: Kështjella e Langeais, Chinon dhe Lumi Vjenë, Kështjella e Chenonceau dhe Lumi Sher,ndërtesa e prefekturës në Tours, Kështjella e Villandry | |
 Flamuri  Stema | |
 Vendndodhja e Endrës-dhe-Luarës në Francë | |
| Koordinatat: 47°15′N 0°40′E / 47.250°N 0.667°E | |
| Shteti | France |
| Rajoni | Qendër-Lugina e Luarës |
| Prefektura | Tours |
| Nënprefekturat | Chinon Loches |
| Qeveria | |
| • Presidenti i Këshillit Departamental | Jean-Gérard Paumier[1] (LR) |
| Sipërfaqja | |
| • Gjithsej | 6.127 km2 (2,366 sq mi) |
| Popullsia (Janar 2019) | |
| • Gjithsej | 610.079 |
| • Vendi | 41 |
| • Dendësia | 100/km2 (260/sq mi) |
| Zona kohore | UTC 1 (CET) |
| • Verës (DST) | UTC 2 (CEST) |
| Numri i departamentit | 37 |
| Qarqet | 3 |
| Kantonet | 19 |
| Komunat | 272 |
Indre-et-Loire ( shqiptimi frëngjisht: [ɛ̃.dʁ‿e.lwaʁ] (
dëgjoni); Shqip: Endra-dhe-Luara ) është një departament në Francën perëndimore-qendrore të quajtur sipas lumit Endër dhe lumit Luarë . Në vitin 2019, ajo kishte një popullsi prej 610,079 banorësh. [2] Nganjëherë i referuar si Touraine, emri i rajonit historik, ai sot është pjesë e rajonit Qendër-Lugina e Luarës . Prefektura e saj është Tours dhe nënprefekturat janë Chinon dhe Loches . Endra-dhe-Luara është një destinacion turistik për monumentet e tij të shumta që janë pjesë e Kështjellave të Luginës së Luarës .
Historia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Kohët e hershme
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Endra-dhe-Luara është një nga 83 departamentet origjinale të krijuara gjatë Revolucionit Francez më 4 mars 1790. Ajo u krijua nga ish- provinca e Touraine dhe nga pjesë të vogla të Orléanais, Anzhusë dhe Puatusë. Prefektura e saj, Toursi, ishte një qendër e të mësuarit në Mesjetën e Hershme, duke qenë një fokus kryesor i ungjillizimit të krishterë që kur Shën Martini u bë peshkopi i tij i parë rreth vitit 375. Nga mesi i shekullit të 15-të, oborri mbretëror u riparua në Luginën e Luarës, me kryeqytetin Tours; bashkimi i lumit Luarë dhe lumit Sher u bë një qendër e prodhimit të mëndafshit dhe mallrave të tjera luksoze, duke përfshirë tregtinë e verës, duke krijuar një borgjezi të begatë.
Vitet e fundit
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Pas krijimit të departamentit, ai mbeti politikisht konservator, siç regjistroi Honoré de Balzac në disa nga romanet e tij. Conservative Tours refuzoi të mirëpresë hekurudhat, të cilat në vend të kësaj u detyruan të kalonin linjat e tyre me anë të Saint-Pierre-des-Corps në skajin lindor të qytetit. Temperatura e moderuar e politikës së departamentit mbeti e dukshme pas Luftës Franko-Prusiane të 1870: ndjenjat mbetën kryesisht pro-mbretërore gjatë viteve të hershme të Republikës së Tretë . Për pjesën më të madhe të shekullit të nëntëmbëdhjetë, Endra-dhe-Luara ishte një departament rural, por xhepat e industrializimit të rëndë filluan të shfaqen në fund të shekullit, të shoqëruar nga politika e krahut të majtë. 1920 pa lindjen e Partisë Komuniste Franceze në Kongresin e Tureve . Në vitin 1920, Saint-Pierre-des-Corps ishte bërë një qendër kryesore hekurudhore dhe një qendër e punëtorive hekurudhore: ajo kishte fituar gjithashtu një reputacion si një bastion i solidaritetit të klasës punëtore.
Gjeografia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Endra-dhe-Luara është pjesë e rajonit të Qendër-Lugina e Luarës ; departamentet fqinje janë Luarë-dhe-Sher, Endër, Vjenë, Mejn-dhe-Luarë dhe Sarthë . Komuna e Descartesit është e famshme si vendlindja e filozofit dhe matematikanit francez, René Descartes .
Qytetet kryesore
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Komuna më e populluar është Tours, prefektura. Që nga viti 2019, ka 10 komuna me më shumë se 10,000 banorë: [2]
| Komuna | Popullsia (2019) |
|---|---|
| Turne | 137,087 |
| Joué-lès-Tours | 38,444 |
| Saint-Cyr-sur-Loire | 16,419 |
| Saint-Pierre-des-Corps | 15,967 |
| Saint-Avertin | 14,995 |
| Amboise | 12,533 |
| Chambray-lès-Tours | 11880 |
| Montlouis-sur-Loire | 10,868 |
| La Riche | 10,317 |
| Fondete | 10,301 |
Demografia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Turizmi
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Endra-dhe-Luara është shtëpia e shumë kështjellave të jashtëzakonshme që janë të hapura për publikun, ndër to janë këto:
- Kështjella e Amboise
- Kështjella e Azay-le-Rideau
- Kështjella e la Bourdaisière
- Kështjella e Chenonceau
- Kështjella e Chinon
- Kështjella e la Guerche
- Kështjella e Langeais
- Kështjella e Loches
- Kështjella e Marçay
- Kështjella e Montpoupon
- Kështjella e Plessis-lez-Tours
- Kështjella e Rivau
- Kështjella e Tours
- Kështjella e Villandry
- Kështjella e Clos Lucé
- Kështjella e Ussé
- ^ "Répertoire national des élus: les conseillers départementaux". data.gouv.fr, Plateforme ouverte des données publiques françaises (në frëngjisht). 4 maj 2022.
- ^ a b Populations légales 2019: 37 Indre-et-Loire, INSEE