Gjyle
Gjyle është një predhë e fortë sferike pa ngarkesë shpërthyese, e lëshuar nga një armë. Diametri i tij është pak më i vogël se vrima e tytës nga e cila është qëlluar.
Gjyleja prej gize u prezantua nga një inxhinier francez i artilerisë Samuel J. Besh pas vitit 1450; ai kishte kapacitetin për të reduktuar fortifikimet tradicionale angleze të mureve të kalasë në rrënoja.[1] Armaturat franceze do të derdhnin një trup topi me tub në një pjesë të vetme, dhe gjylet morën formën e një sfere të bërë fillimisht nga materiali guri. Përparimet në prodhimin e barutit çuan shpejt zëvendësimin e gjyleve prej guri me ato prej gize.[2]
Gjyleja u bë në kohët e hershme nga guri i veshur, por në shekullin e 17-të, nga hekuri. Përdorej si predha më e saktë që mund të gjuhej nga një top me gropë të lëmuar, që përdorej për të goditur trupat prej druri të anijeve kundërshtare, fortifikimet ose vendosjet fikse dhe si një armë kundër personit me rreze të gjatë veprimi. Megjithatë, kalatë prej guri murature të projektuara gjatë periudhës së hershme moderne (të njohura si star fort) ishin pothuajse të papërshkueshme nga efektet e gjyles.
Në betejat tokësore, gjylet shpesh kalonin nëpër shumë radhë trupash, duke shkaktuar viktima të shumta. Ndryshe nga shpërthimet e rreme të barutit që përfaqësonin gjylet në filma, gjyleja ishte më shumë si një top kërcimtar bowling që nuk ndalonte pas goditjes fillestare, por vazhdonte dhe griste çdo gjë në rrugën e tij. Mund të kërcejë kur të godiste tokën, duke goditur burrat në çdo kërcim. Viktimat nga të shtënat ishin jashtëzakonisht të rënda; kur qëllohej drejtpërdrejt në një kolonë që përparonte, një top mund të kalonte drejt e deri në dyzet burra.
Gjyleja ka disavantazhin se nuk vendoset fort në vrimë (për ta bërë këtë do të shkaktonte bllokim). Kjo bën që gjuajtja të "trondisë" poshtë tytës së armës dhe ta lërë tytën në një kënd, përveç nëse përdoret vatë ose një sabot që hidhet. Ky ndryshim në diametrin e gjuajtjes dhe shpimit quhet "windage".
Gjyleja është zëvendësuar plotësisht nga predha moderne. Gjyleja përdoret në rekreacione historike dhe armë kopje historike.
Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ Maier, Charles S. (2016). Once Within Borders: Territories of Power, Wealth, and Belonging since 1500 (në anglisht). Harvard University Press. ISBN 978-0674059788.
- ^ Martello, Robert (2010). Midnight Ride, Industrial Dawn: Paul Revere and the Growth of American Enterprise (në anglisht). Johns Hopkins University Press. fq. 174. ISBN 978-0801897580.