Asfiksi
Asfiksia (nga greqishtja e lashtë α- "pa" dhe σφύξις sphyxis, "shtrydh")[1] është një gjendje e furnizimit të pakët me oksigjen të trupit që lind nga frymëmarrja jonormale. Një shembull i asfiksisë është mbytja. Asfiksia shkakton hipoksemi të përgjithësuar, e cila prek kryesisht indet dhe organet. Ka shumë rrethana që mund të shkaktojnë asfiksi, të gjitha këto karakterizohen nga një paaftësi e një individi për të marrë oksigjen të mjaftueshëm përmes frymëmarrjes për një periudhë të zgjatur kohe. Asfiksia mund të shkaktojë koma ose vdekje.
Shkaqet
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Situatat që mund të shkaktojnë asfiksi përfshijnë: bllokimin e rrugëve të frymëmarrjes, të tilla si nga astma, laringospazma, ose bllokimi i thjeshtë nga prania e materialeve të huaja; nga të qenit në ambiente ku oksigjeni nuk është i arritshëm lehtë: të tilla si nën ujë, në një atmosferë me sasi të ulët oksigjeni ose në vakum; mjedise ku është i pranishëm mjaftueshëm ajër i oksigjenuar, por nuk mund të merret në sasinë e duhur për shkak të kontaminimit të ajrit siç është tymi i tepërt. Shkaqe të tjera të mungesës së oksigjenit përfshijnë:
- Sindroma e distresit akut respirator
- Thithja e monoksidit të karbonit, siç është ajo nga shkarkimi i makinës dhe emetimi i tymit nga një cigare e ndezur: monoksidi i karbonit ka një afinitet më të lartë se oksigjeni ndaj hemoglobinës në qelizat e kuqe të gjakut, duke u lidhur me të me lehtësi dhe, duke mos e lejuar gjakun të transportojë mjaft oksigjen nëpër trup
- Kontakti me kimikate të caktuara, përfshirë agjentët pulmonarë (të tillë si fosgjeni) dhe agjentët e gjakut (siç është cianuri i hidrogjenit)
- Mbytja
- Mbidoze droge
- Ekspozimi ndaj presionit të ulët ekstrem ose vakumit nga dëmtimi i veshjes kozmike (në hapësirë)
- Varje, qoftë pezull ose varje e shkurtër
- Hipokapni e vetë-induktuar nga hiperventilimi
- Asfiksia nga gazet inerte
- Sindroma kongjenitale e hipoventilimit qendror, ose hipoventilimi primar alveolar, një çrregullim i sistemit nervor autonom në të cilin një pacient duhet të marrë frymë me vetëdije; megjithëse shpesh thuhet se personat me këtë sëmundje do të vdesin nëse bien në gjumë, zakonisht nuk ndodh kështu
- Sëmundjet e frymëmarrjes
- Apnea e gjumit
- Një krizë e cila ndalon aktivitetin e frymëmarrjes
- Ekspozimi i zgjatur ndaj gazit të klorit
Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ "asphyxia | Origin and meaning of asphyxia by Online Etymology Dictionary". www.etymonline.com (në anglisht). Marrë më 2021-06-12.