Anaksimandri

Detaj i pikturës Shkolla e Athinës nga Rafaeli, 1510-1511. Ky mund të jetë përfaqësojë Anaksimandrin që shkon pak në të majtë të Pitagorës

Anaksimandri (Miles 610-547 para Krishtit) ishte një filozof jonian. Nxënës i Talesit, zuri vendin e tij në krye të shkollës joniane, në MIles. Nga ai na kanë mbetur vetëm disa fragmente të parëndësishme. Por ka qenë i pari që ka hartuar një hartë të botës dhe që pranon se yjet sillen rrotull rreth yllit polar. Ai shpjegon botën që e quan pafundësia (apeiron), duke u nisur nga ndarja e të kundërtave (si e nxehta dhe e ftohta, e thata dhe e lagështa) që, kur shfaqen, s'bëjnë gjëtjetër veçse ndahen. Çdo lindje është ndarje e të kundërtave ; çdo vdekje, një kthim drejt bashkimit në pafundësi. Këto koncepte u paraprijnë koncepteve të Heraklitit. Anaksimandri bashkë me tre filozofë të tjerë të shkollës joniane (Talesin, Anaksimenin dhe Anaksagorën) shënojnë fillimet e shkencës greke, domethënë të shkencës perëndimore në tërësi.

Kozmogoni – Kozmologji

Anaksimandri, shpjegoi krijimin e botës duke filluar nga pafundësia. Nga pafundësia u dallua një flakë dhe ajër me re. Në bërthamë të mjegullnajës u kondesua Toka, ndërsa flaka ezonte ajrin. Pastaj sfera bërthamore shpërtheu dhe u shpërbë në rrathë të mbështjellë me ajër me re. Rrathët u përhapën dhe formuan trupat qiellorë. Anaksimandri jep një imazh të Tokës, sipas të cilit toka është e rrumbullakët me gjerësi tre herë më të madhe se gjatësia dhe njerëzit banojnë në sipërfaqen e saj. Nuk bazohet askund dhe ndodhet në qendër të Universit, duke pasur të njëjtën distancë nga të gjitha pikat e saj. Faza e fundit e kozmogonisë së Filozofit, siç përcaktohet nga Aristoteli është tharja e disa pjesëve të Tokës nën ndikimin e Diellit. Ajo ç’ka mbeti nga tharja fillestare formoi detin. Kjo shkallë tharjeje është pjesë e një procesi rrethor, që nuk drejton në përthithjen e Tokës nga pafundësia. Anaksimandri, formoi gjithashtu dhe një teori të hershme evolucioniste, në bazë të së cilës u shfaq jeta – përmes lindjes automatike si pasojë e ngrohjes diellore – në argjil ose në baltë. Krijesat e para që u shfaqën ishin ato detare të mbulura me lëkurën e tyre natyrale Duke sekretuar lëkurën mbështjellëse krijesat në fjalë i’u përshtatën mjedisit ajror. Njeriu shfaqet në fund të këtij evolucioni gradual, fakt i cili na drejton në mendimin se filozofi e pa lindjen e tokës dhe të jetës si një proces të vetëm evolucionar, i cili nuk qëndron shumë larg teorisë moderne evolucioniste. Në çdo rast duket se nënkuptonte një shkak fillestar pa kufizime në hapësirë. Infiniti është i pakufizuar në hapësirë dhe me cilësi të pacaktuara, ndërkohë që nuk definohet si një ndër katër elementet. Në pafundësi, Anaksimandri, nuk pa vetëm materialin primar dhe gjendjen fillestare të botës por edhe shkakun e rendit kozmik. Kësaj substance i dha atributet e para hynjore, duke e karakterizuar infinitin si të pavdekshëm. Pamundësia e intelektit njerëzor për të përcaktuar pafundësinë sasiore dhe cilësore e bën një burim të pakufizuar dhe forcë drejtuese të botës.

Vepra të njohura

Nga libri “Rreth Natyrës”, mbijeton vetëm fragmenti që i referohet Simbliciusi. Natyrisht, që ekzistenca e titullit të veprës është e dyshimtë, pasi në kohët e lashta pothuajse të gjitha veprat titulloheshin njëlloj.

Harta e botës së njohur (humbur)

Disa nga idetë e Anaksimandrit u ruajtën në historinë (e humbur) të filozofisë së Theofrastit, të cilat përmenden edhe nga shkrimtarë të ardhshëm.