Agathia
Agathia ose Agathia Skolastiku ( greqisht: Ἀγαθίας σχολαστικός ; rr. AD 530 [1] – 582 [1] /863), i njohur edhe si Agathia i Myrinës, ishte nga Myrina (Mysia), një qytet eolian në Azinë e Vogël perëndimore (Turqi), ishte një poet grek dhe historiani kryesor i një pjese të mbretërimit të perandorit romak Justiniani I midis viteve 552 dhe 558. Në shkrimet e tij gjejmë të dhëna edhe për Ilirinë dhe ilirët.
Biografia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Agathias ishte një vendas nga Myrina (Mysia) . Babai i tij ishte Memnoniu. Nëna e tij me sa duket ishte Perikleia. Një vëlla i Agathias përmendet në burimet kryesore, por emri i tij nuk ka mbijetuar. Motra e tyre e mundshme Eugenia njihet me emër. Suda sqaron se Agathia ishte aktiv në mbretërimin e perandorit romak Justinianit I, duke e përmendur atë si bashkëkohës të Palit Heshtar, Maqedonisë së Selanikut dhe Tribonianit . [2]
Agathia përmend të qenit i pranishëm në Aleksandri si student i drejtësisë në kohën kur një tërmet shkatërroi Berytusin ( Bejrut ). [1] Shkolla juridike e Berytusit ishte njohur si një nga tre shkollat juridike zyrtare të perandorisë (533). Brenda pak vitesh, si pasojë e tërmetit katastrofik të vitit 551, [3] [4] studentët u transferuan në Sidon . [5] Datimi i ngjarjes në vitin 551: si student i drejtësisë, Agathia mund të ishte në të njëzetat, gjë që do ta vendoste lindjen e tij në rr. 530 . [1]
Ai përmend largimin nga Aleksandria për në Kostandinopojë menjëherë pas tërmetit. Agathia vizitoi ishullin Kos, ku "ai ishte dëshmitar i shkatërrimit të shkaktuar nga tërmeti". Në vitin e katërt të studimeve të tij juridike, Agathia dhe shokët e tij studentë Aemiliani, Joni dhe Rufini përmenden duke bërë një ofertë të përbashkët për Mikael Kryeengjëllin në Sostenium, ku ata u lutën për një "të ardhme të begatë". [1]
Ai u kthye në Kostandinopojë në vitin 554 për të përfunduar trajnimin e tij dhe ku u përgatit si avokat ( scholasticus ) në gjykata. Gjoni i Epifanisë raporton se Agathia e ushtroi profesionin e tij në kryeqytet. Evagrius Scholasticus dhe Nikephoros Kallistos Xanthopoulos e përshkruajnë Agathian si një retor ("folës publik"). Suda dhe një pasazh i Gjonit të Nikiû e quajnë atë "Agathia skolastiku". [1] [6] Ai njihet se ka shërbyer si pater civitatis ("Babai i qytetit", në fakt magjistrat ) i Smyrna -s. Atij i besohet ndërtimi i banjove publike për qytetin. Ndërsa Agathia i përmend këto ndërtesa, ai nuk arrin të përmendë rolin e tij në ndërtimin e tyre. [1] [7]
Myrina dihet se ka ngritur statuja për të nderuar Agathian, babai i tij Memnoniu dhe vëllai i paidentifikuar i Agathias. Ai duket se ishte i njohur për bashkëkohësit e tij më shumë si avokat dhe poet. Ka pak përmendje të Agathias si historian. [1]
Pak detaje kanë mbetur nga jeta e tij personale – kryesisht në poezitë e tij ekzistuese. Njëra prej tyre tregon historinë e maces së tij të përkëdhelur duke ngrënë thëllëzën e tij. Një tjetër (Gr.Anth. 7.220) i përgjigjet duke parë varrin e kortezanes Lais të Korinthit, duke nënkuptuar një vizitë në atë qytet, të cilit i referohet duke përdorur emrin poetik Ephyra. Asnjë llogari e plotë e jetës së tij nuk ka mbijetuar. [1]
Shkrimet
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Letërsia, megjithatë, ishte pasioni i tij më i preferuar dhe ai mbetet më i njohur si poet. Nga Daphniaca e tij, një përmbledhje me poezi të shkurtra në heksametër mbi 'dashurinë dhe romancën' në nëntë libra, ka mbetur vetëm hyrja. [1] Por ai shkroi gjithashtu mbi njëqind epigrame, të cilat i botoi së bashku me epigrame të miqve dhe bashkëkohësve në Ciklin e Epigrameve të Reja ose Cikli i Agathias, ndoshta në fillim të mbretërimit të perandorit Justin II (r. 565–578). Kjo vepër mbijeton kryesisht në Antologjinë Greke — botimi i Maximus Planudes ruan shembuj që nuk gjenden diku tjetër. [1] Poezitë e Agathias shfaqin shije dhe elegancë të konsiderueshme.
Ai shkroi gjithashtu shënime margjinale mbi Përshkrimin e Greqisë ( Ἑλλάδος περιήγησις ) të Pausanias .
Historitë
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Pothuajse po aq të vlerësuara janë Historitë e Agathias, të cilat ai i filloi në mbretërimin e Justinit II. Ai e shpjegon motivimin e tij në shkrimr, si thjesht mosgatishmëri për të lënë "ngjarjet e rëndësishme të kohës së tij" të mos regjistrohen. Ai vlerëson miqtë e tij që e inkurajuan atë për të filluar këtë përpjekje, veçanërisht një Eutychiani. [1] Kjo vepër në pesë libra, Mbi mbretërimin e Justinianit, vazhdon historinë e Prokopit, stilin e të cilit imiton dhe është autoriteti kryesor për periudhën 552–558. Ai merret kryesisht me betejat e ushtrisë perandorake, nën komandën e gjeneralit Narses, kundër gotëve, vandalëve, frankëve dhe persëve .
Vepra ka mbijetuar, por duket e paplotë. Pasazhe të historisë së tij tregojnë se Agathia kishte planifikuar të mbulonte si vitet e fundit të Justinit II ashtu edhe rënien e Hunëve, por vepra në formën e saj të njohur nuk përfshin asnjërën. Menander Protektori nënkupton se Agathia vdiq para se të kishte një shans për të përfunduar historinë e tij. Ngjarja e fundit e përmendur në Histori është vdekja e mbretit persian Khosrau I (r. 531–579); gjë që tregon se Agathia ishte ende gjallë në kohën e mbretërimit të Tiberius II Konstandinit (r. 578–582). Perandori Maurice (r. 582–602) nuk përmendet kurrë, duke sugjeruar se Agathia kishte vdekur në vitin 582. [1]
Menander Protektori vazhdoi historinë e Agathias, duke mbuluar periudhën nga viti 558 deri në 582. Evagrius Scholasticus aludon në veprën e Agathias, por ai nuk duket se ka pasur akses në Historinë e plotë.
Sipas Enciklopedisë Katolike, Historitë e Agathias kanë "shumë reflektim filozofik. Ai është i aftë dhe i besueshëm, ndonëse informacionet e tij i mblodhi nga dëshmitarët okularë dhe jo si Prokopi në ushtrimin e funksioneve të larta ushtarake dhe politike. Ai kënaqet duke përshkruar sjelljet, zakonet dhe fenë e popujve të huaj për të cilët ai shkruan; turbullimet e mëdha të kohës së tij, tërmetet, murtajat, zitë e bukës, i tërheqin vëmendjen dhe nuk mungon të fusë “shumë njoftime të rastësishme për qytete, kalatë e lumenjë, filozofë dhe komandantë vartës”. Shumë nga faktet e tij nuk gjenden diku tjetër dhe ai është parë gjithmonë si një autoritet i vlefshëm për periudhën që ai përshkruan”.
Sipas Botimit të Njëmbëdhjetë të Encyclopædia Britannica, "Autori krenohet me ndershmërinë dhe paanshmërinë e tij, por atij i mungon gjykimi dhe njohuria e fakteve; vepra, megjithatë, është e vlefshme nga rëndësia e ngjarjeve të cilat trajton".
Komentatorët e krishterë vënë në dukje sipërfaqësinë e krishterimit të Agathias: "Ka arsye për të dyshuar se ai ishte i krishterë, megjithëse duket e pamundur që ai të mund të kishte qenë në atë datë të vonë një pagan i vërtetë" ( Enciklopedia Katolike ). "Asnjë pagan i hapur nuk mund të priste një karrierë publike gjatë mbretërimit të Justinianit, megjithatë thellësia dhe gjerësia e kulturës së Agathias nuk ishte e krishterë" ( Kaldellis ).
Agathia ( Historitë 2.31) është autoriteti i vetëm për historinë e mbylljes nga Justiniani të Akademisë Platonike (në fakt neoplatonike ) të rithemeluar në Athinë (529), e cila nganjëherë citohet si data e mbylljes së " Antikës ". [8] Neoplatonistët e shpërndarë, me aq materialë nga biblioteka e tyre sa mund të transportohej, gjetën strehim të përkohshëm në kryeqytetin persian të Ktesifonit, dhe më pas - nën garancitë e traktatit të sigurisë që përbëjnë një dokument në historinë e lirisë së mendimit - në Edessa, e cila vetëm një shekull më vonë u bë një nga vendet ku mendimtarët myslimanë u ndeshën me kulturën e lashtë greke dhe u interesuan për shkencën dhe mjekësinë e saj.
Historitë e Agathias janë gjithashtu një burim informacioni për Iranin para-islamik, duke ofruar — në formë të përmbledhur — "provën tonë më të hershme thelbësore për traditën Khvadhaynamagh ", [9] që më vonë formoi bazën e Shahname -së së Ferdowsit dhe dha shumë nga materiali iranian për Historinë e al-Tabariut .
Botime dhe përkthime të Historive
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- Bonaventura Vulcanius (1863)
- Barthold G. Niebuhr, në Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae (Bon, 1828)
- Jean P. Migne, në Patrologia Graeca, vëll. 88 (Paris, 1860), kol. 1248–1608 (bazuar në botimin e Niebuhr)
- Karl Wilhelm Dindorf, në Historici Graeci Minores, vëll. 2 (Leipzig, 1871), fq. 132–453.
- R. Keydell, Agathiae Myrinaei Historiarum libri quinque në Corpus Fontium Historiae Byzantinae, vëll. 2, Seria Berolinensis, Walter de Gruyter, 1967
- S. Costanza, Agathiae Myrinaei Historiarum libri quinque (Universita degli Studi, Messina, 1969)
- JD Frendo, Agathias: The Histories in Corpus Fontium Historiae Byzantinae (përkthim në anglisht me hyrje dhe shënime të shkurtra), vëll. 2A, Seria Berolinensis, Walter de Gruyter, 1975
- P. Maraval, Agathias, Histoires, Guerres et malheurs du temps sous Justinien (frëngjisht), Paris, Les Belles Lettres, 2007,
- A. Alexakis, Ἀγαθίου Σχολαστικοῦ, Ἱστορίαι (në greqisht) Athinë, Kanakis Editions, 2008,
Shih edhe
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ a b c d e f g h i j k l m Martindale, Jones & Morris (1992), pp. 23–25
- ^ Suda s.lem. Agathias (Alpha, 112: Ἀγαθίας)
- ^ About Beirut and Downtown Beirut Arkivuar 23 prill 2009 tek Wayback Machine, DownTownBeirut.com. Retrieved November 17, 2007.
- ^ History of Phoenicia, fulltextarchive.com. Retrieved November 17, 2007.
- ^ "Saida (Sidon)". Ikamalebanon.com. Arkivuar nga origjinali më 2009-06-28. Marrë më 2009-05-05.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Perseus.Tufts.edu, Rhetor, Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon, at Perseus
- ^ Sivan, H.S. (1989). "Town, country and province in Late Roman Gaul" (PDF). uni-koeln.de.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Hadas, Moses (1950). A History of Greek Literature (në anglisht). Columbia University Press. fq. 273. ISBN 0-231-01767-7.
- ^ Averil Cameron, "Agathias on the Sasanians" in Dumbarton Oaks Papers, 23 (1969) p. 69.