Yusuf bin taashfiin

Abuu yacquub yuusuf bin taashfiin bin Ibraahim ee reer lamtuuna (Af Carabi : ar‎) oo noolaa (400-497 ku beegan1009-1106) waa hogaamiyihii Dowladii al-muraabiduun^[1] kii mideeyay dhulka galbeedka afrika kuna sii daray qaarada aybeeriya ama andalus waxaa lagu xasuustaa midayntii muslimiinta andalus iyo ku darideedii dowladii al-muraabiduun, wuxuu kaloo caan ku ahaa Duulaankii Zallaaqa (معركة الزلاقة)^[2] waana ninkii dhisay magaalada marrakish^[3] sanadkii 454 hijri kuna beegan 1062 oo hada ka mid ah wadanka marooko.

Madaxnimada dowlada al-muraabiduun^[4] ayuu qabtay markii ina adeerkiis abuu bakar bin cumar uga dagay talada

muslimiintii Andalus ee tafaraaruqu ku dhacay ayaa yusuf bin taashfiin u yeertay si uu uga celiyo boqorkii Qashtaala^[5] ee Alfonsoo^[6] una heshiisiiyo boqoradii dawaaifka ee andalus, yusuf ayaa dhinaca andalus u soo talaabay alfonsoo ayay dagaal isaga horyimaadeen lagu jabiyay ninkaan dambe, dagaal taariikhda caan ka noqday dagaalkii zallaaqa, muslimiinta ayaa guushaas uga badbaaday halis ku soo fool lahayd, yusuf ayaa amiirkii muslimiinta ee dowladii cabaasiyiinta oo baqdaad fadhiyay u diray hadiyad una sheegay guulaha uu soo hoyay, iyo waydiisi inuu masuul uga dhigo dhulkaas khaliifada ayaa ka aqbalay wuxuuna usoo diray warqadii xil magacaabida, wuxuuna isku magacaabay amiirkii muslimiinta

yusuf ayaa bada mar kale soo talaabay sanadkee 481 wuxuu go'doomiyay qalcadii labiid waana qabsaday. soo tallaabidiisii sadexaad ayuu toos ula wareegay andalus oo dhan wuxuuna ku daray dowladii muraabidiinta sanadku markuu ahaa 496 ku beegan1103 miilaadi.

Soo barbaaridiisii iyo qaabkiisii

wuxuu ka dhashay reer Lamtuuna hooyadiis iyo aabihiis ayaa ilma adeer ahaa, wuxuu dhashay sanadkii 400 hijriya oo kuu beegan 1009 miilaaadiga , yusuf ayaa ah nin xoogaa midab furan aadna aan u cadayn, maadaama uu Barbar ahaa, dhirirkiisu wuxuu ahaa dhexdhexaad, caato xigeen ah, indha kuulan, timo adag, ku koray saxaraha, kana qaatay ad-adayg iyo geesinimo, yuusuf ayaa diinta aad uga bartay culumada, heer uu faqiih noqdo ma uu gaarin maadaama aaga uu ku noolaa aysan culumo badan ka ag dhawayn, yusuf bin taashfiin baa guursaday saynab bint isxaaq alnafsaawiya^[7] wiilal dhowr ah ayuu dhalay yusuf , kuwaasoo kaalmeeyay aabohood markii u madax u noqday dowladii almuraabiduun kana caawiyay hawsha islaamka iyo wilaayada,

Talo fuulkiisii

sanadihii(448- 452 ku beegan 1056-1060) yusuf bin taashfiin ayaa ahaa hogaamiye ciidan oo kaliya oo la shaqeeya ina adeerkiis abuu bakar, dagaalo badan oo uu ku gacan sareeyay yusuf bin taashfiin wuxuu isu badalay amiir ka la shaqeeya amiirka muraabidiinta , ugu dambayn ina adeerkiis abuu bakar ayaa talada u baneeyay yusuf bin tashfin isagoo arinkaas ku cilleyay inuu ka cilmi iyo aqoon badanyahay kana khibrad badanyahay xaga talada,

La wareegidiisii talada

yusuf bin taashfiin ayaa awooda loo baneeyay ka dib markuu ka adkaaday qabaail iyo kacdoonno jiray galbeedka afrika, talada markuu si fiican ula wareegay ayaa waxaa galbeedka afrika ay isu badashay meel xasilan, horumar wacanna waa la gaaray. dadkuna aad bay ugu diirsadaan tafaraaruq dher ka dib

dowladiin al-muraabiduun^[8]

dowladii muraabiduun meelihii ay gaartay

yusuf ayaa u yeeray odayaashii qabiilooyinkii uu ka adkaaday wuxuuna ka dalbay in ay bayco la galaan way la galeen , ka dib ayuu u jeestay in daba galo weerarna ku qaado qabiilooyin dowladiisa dagaal ku hayay xaga barigana jiray, ugu dambayn guulo badan oo uu gaaray yusuf wuxuu u soo noqday maraakish oo ahayd caasimadii muraabidiinta.

Xukunkiisii andalus

Waqtigii Boqorradii Aldawaa'if
Waqtigaan waxaa lagu tiriyaa waqtigii ugu murugsanaa ee Andalus soo marto, waa markii 26 dowladood ay u qaybsantay andalus, magaalo walba amiirkeeda ama boqorkeeda ayaa ka talinayay, waxayna laheed xaakin u gaar ah, waxaa ka jiray dhexdooda dagaalo kii xoog weyna ayaa ka yar cunayay, markaasa kii yaraa kuwo kale isbahaysi la samaysan jiray boqortooyada woqoyiga e masiixiyada ahna kama suulayn inay soo faragalinayso arrimaha dowladahaas maadaama ay awood u heshay kala qaybinta iyo kala fogaynta umada muslinka ah, heer ay gaartay gunno (jizyo) iyo canshuur sanadle ah ka qaado qaar ka mid ah dowladahaas yar yarka ah ee midoobi waayay, waxaa ka mida dowladahaas: dowladii banuu jamhuur dowladii banuu cabaad dowladii banii dil nuun dowladii bnuu siiri (gharnada iyo maalqa ayay joogtay) dowladii banii huud (sarqusda ayay haysatay) dowladii banuu afdas.(baldiyoos) dowladii baii caamir (balanseeh iyo marseeh) Bariga andalus ayakaa ugu liitay uguna madax banaani yaraa. waxaa waagaas soo caan baxay ku tumashada diinta iyo isxijinta gaalada qaar ka mida Dawaa'ifta baa la shaqayn jiray masiixiyiinta una kaalamaysan jiray la dagaalanka dawaaifta kale. ilaa ugu dambayntii masiixiyiintu dhul badan qabsadeen. taas ayaa keentay in yusuf bin taashfiin u gudbo dhinaca andalus si uu muslimiinta u gacan siiyo

U qayshigii reer andalus ee Muraabidiinta^[9]

Tafaraaruqii iyo kala qaybsnaantii markay keentay barburka maamuladii kuwo badan oo ka mida dawaaifta iyo qabsashada farenjiga meelo bada oo dhulkii muslimiinta ka mid ah meelo badan ay go'doomiyeen ayaa dadkii Andalus u qaylo dhaamiyeen dowladii Al muraabiduun galbeedka afrikana xarunteedu ahayd gaar ahaan magaalada Maraakish. khaas ahaan markii boqorkii alfonsoogii lixaad uu aad u dullaystay kuwo badan oo ka mida dwaaiftii, Culumadii Andalus iyo kuwo badan oo boqoradii dawaifka markay isku waafaqeen inay gargaar waydiisataan waxay wafti direen u taga Yusuf bin taashfiin oo ahaa boqorkii Al-Muraabiduun oo joogay caasimadii Marraakish galbeedka afrika. Yusuf bin taashfiin wuu ka aqbalay wuxuuna ka dalbaday dhulka uu ka taliyo muslinkii degenaa in si deg deg ah loogu gurmado Andalus waxaa la diyaariyay ciidan weyn,

U soo tallaabidii Andalus

marin biyoodka daariq bin siyaad wax soo talaaba waxaa ugu dambeeyay Yusuf bin taashfiin iyo hogaamiyeyaashiisa dagaalka. sanadku markuu ahaa 479 hijri oo ku aadanayd 1086 miilaadi. jaziiradii cagarnayd buu degey wuxuuuna ka samaystay difaac adag, kadibna wuxuu u gudbay ishbeeliya , ka dib wuxuu u yeeray oo gargaar waydiistay Boqorradii dawaaifka wayna ka aqbaleen meel ay ku diidaan ma joogin qaarna ayakaaba nafta u yaabana waxay keeneen ciidan lala yaabay oo isku biirsan waxayna degeen meel la yiraahdo al zallaaqa,

Dagaalkii meesha la yiraahdo al-zallaaqa^[10]

Boqorkii olfonsoo wuxuu ku mashquulsanaa hareerayntii sarqusta, wuxuu ku qasabanaaday inuu ka qaado hareereynta una laabto Dulaydala si uu ciidankiisa isugu aadisto. isna wuxuu gargaar u dirsaday boqortooyooyinkii kirishtaanka ahaa waxaa u soo gurmaday ciidan ka kala yimid talyaaniga faransiiska oo aad u badnaa lagana oo barakeeyay kaniisada maalinka isniinta ayaa lagu heshiiyay inuu dagaalku dhoco laakiin alfonsoo oo lagu yaqany khiyaano iyo is daba mar ayaa isku dayay in muslimiinta uu ku kadiyo weerar aysan ka warhayn maalinka jimcaha, ciidanka muslimiintu feejignaanta ay lahaayen ayaa keentay inay dareemaan dhaqdhaqaaqa ciidanka alfonsoo halkaas baa waxaa ku kulmay labadii ciidan kii islaamka iyo kii masiixiyiinta dagaal lagu magacaabo Duullaankii al azallaaqah معركة الزلاقة. taasoo muslinku ay guul weyn ka keeneen guul u dhiganta guushlihii Qaadisiyah iyo Yarmuuk, waana meesha yusuf bin taashiin lagu siiyay magaca (Amir almu'miniin), intuusan galbeedka afrika u soo noqon ayuu mideeyay boqorradi dawaaifka una sheegay inay isku duubnaadaan ereygoodana mideeyaan, waxaa faafay warkii guusha muslimiinta , yusuf ayaa amray in meel walba la gaarsiiyo waxaa laga akhriyay masaajidii galbeedka afrika iyo magaalo walboo ay joogeen dowladii muraabidiinta

Baabi'inta Boqorrada Dawaa'ifka^[11]

markii uu u noqday afrika yusuf bin taashfiin sidii hore oo kale waxaa soo noqday isku dhexyaacii andalus iyo tafaraaruqii muluuk aldawaaif, alfonsoogii lixaad ayaa kasoo yara kabtay jabkii gaaray dagaalkii zallaaqa wuxuuna billabay inuu dhibkii muslinka meeshii kasii wado, yusuf bin taashfiin wuxuu ku qasbanaaday inuu mar kale soo rogaal celiyo oo badda soo gudbo sanadkii 481 hijriya oo ku toosnaa 1088 miladi, boqorradii dawaaifka ayuu ugu yeeray jihaadka wayna diideen dhamaan wax yar maahee, intaas uguma aysan ekeyne waxay ka jareen gargaarkvoo waxay la heshiiyeen heshiisyo qarsoodi ah boqorka Alfonsoo si uu uga difaaco fara galinta Muraabidiinta, yusuf bin taashfiin baa xalka u arkay in uu wada casilo muluuk aldawaaif hal maamulna u sameeyo Andalus oo dhan, isla markaas waxa u timid dacwo ka timid culumada fuqahada iyo caamada oo ka codsanaysa inuu boqorradaan kala wareego meesha Andalusna mideeyo, waa loo iftooday inuu saas sameeyo, yusuf bin taashfiin baa guda galay qabsashada meelihii ay ka talin jireen Muluuk aldawaaif, marba mid buu jabiyaa, Dulaydala buu ka bilaabay si farenjiga gargaarka ay u soo dirayaan dawaaifka uu uga jaro wuxuu marba meel qabsado, waxaa ugu dambayn soo diray ciidan farenjiga si ay u kaalmeeyaan banuu cabaad oo ka mid ahaa dawaaifta, hase yeeshee yuusuf bin taashfiin uma uusan daahin wuxuu gaarsiiyay jab lala yaabay oo ay kasoo waaqsan waayen, kama daalin yusuf bin taashfiin inuu soo gabagabaynayo guulihiisii Andalus, xoogaa ka dib andalus oo dhan buu gacanta ku dhigay wuxuuna ka dhigay gobol kamida dowladii Al-muraabiduun, midowgaas waxaa ka gaar ahaa oo banaanka ka joogay Sarqusda oo xad ku taalay taasoo loo sababeeyay in ay ahayd meel ay ka taliyaan rag aan soo dhaweysan farenjiga aad ula dagaalami jirtay duulaanka masiixiyinta. ugu dambayn andalus ayaa waxay soo gashay gacantii muraabidiinta halkaasna waxaa ku dhamaaday casrigii boqoradii dawaa'ifka

Xiriirkii kala dhexeeyay dowladaha dariska

khilaafadii faadimiyinta^[12]

dowladii muraabidiintu markay istaagtay woqooyiga afrika ee masar waxaa ka jiray dowladii shiicada ama ismaaciiliyada ee faadimiyiinta loo yaqaanay, muraabidiintu maadaama sunniyiin ahaayeen ma soo dhawaysan faadimiyinta maadaama quraafad iyo shirki ay aaminsanaayeen taaas ayaana keentay in khilaaf dhex maro, waxayna iclaamiyeen dagaalka lala galo inuu jihaad yahay.

khilaafadii cabaasiyiinta^[13]

mar walba yuusuf bin taashfiin abaasiyiinta wuxuu u arkayay inay yihiin khulafadii islaamka inkastoo ay daciiftay awoodoodu, hase yeeshii adagu dhiniciisa ayuu ka hayay xoojinta arimaha muslimiinta wixii hoos yimaada

xiriiro asaga iyo dhex maray cabaasiyiinta ayaa wanaag ku dhamaaday, asaga ayayna u aqoonsatay masuulka muslimiinta andalus iyo afrikada galbeed, maadaama uu aad ugu dadaalay hawshii islaamka dhul fara badanna gaalada ka qabsaday

Dhimashadiisii

Yusuf bin Taashfiin baa geeriyooday sanadii 498 hijriya kuna beegnayd 1104 miladiga waxaa dhaxlay wiilkiisii cali kaasoo sii waday dagaalkii u kula jiray masiixiyiinta wuxuu weeraray Qashtaala maagloyin badan buu furtay wuxuuna usoo celiyay qaabkoodii islaamiga ahaa halkaas waxaa lagu dilay hogaamiihii ciidanka qashtaala oo ahayd gabar uu dhalay oo la aran jiray shanja bintu alfonsoo, jabkaas ayaa ku cuslaaday alfonsoo boqorkii laatiinka sanad ka dibna wuu u geeriyooday, gabadhiisii baa la wareegtay awoodii iyo ninkeedii la oran jiray Alfonsoo Aragon wax yar ka dibna khilaaf baa ka dhex dhashay ilaa ay dagaal beeleed isku qaadaan laatiinku, halkaas waxaa ka faaiidaystay Muraabidiintii waxyna weerareen Dulaydala hase yeeshee waa ku fashilmeen inay qabsadaan, maadaama ay qalcado adkayd, dhinaca kale waxaa socday dagaal Burtuqaal lagu qaaday magaalooyin badanna lagu furtay sida waadi alaxijaar, qalcadii hanaris, majriid iyo kuwo kale, sanadkii 503 h oo ku beegnayd 1110m Muraabidiintu waxy qabsadeen sarqusta iyadoo loo cuskaday fatwo sharci ah oo sheegaysay inaan heshiis lala noqon karin hogaaankeeda dawaaifta ka aharay maadaama madaxdeeda ay kaalmeysteen Boqoradii masiixiyiinta ee dariska la ahaa, isla markaasbuu gargaar u dirsaday boqorkii Alfonsoo aragoon asna wuxuu soo diray ciidan uu ka keenay yurub oo sifugu jiray ifranja (faransiis) nabri, qashatali, arakwani, doormaani, bashkansi, waxay soo weerareen sarqusta wayna hareereeyeen lix bilood, ugu dambayn dadkeedi way isasoo dhiibeen waxaan ka guuray ku dhawaad 50 kun oo muslimiin ah, Alfonsoo argoon ayaa isku dayay inuu qabsado magaalooyin kale hase ahaatee jab uun buu ka qaaday iyo hoog.

shakhsiyadiisii

culumada taariikhda ayaa aad u amaanay yusuf waxaana ka mida culumada amaantay ibnu khallakaan^[14], ghazaali, iyo ibnu abii sarci^[15]

Tixraac

Islām—The Way to God by Submission

xiriiriye dibadeed

maqaal yusuf bin tashfin Archived Oktoobar 7, 2015 // Wayback Machine
mawsuucada carabta Archived Agoosto 12, 2017 // Wayback Machine
cusmaan khadraa maqaal

[1] ttps://ar.wikipedia.org/wiki/المرابطون

[2] ttps://ar.wikipedia.org/wiki/معركة_الزلاقة

[3] ttps://ar.wikipedia.org/wiki/مراكش

[4] ttps://ar.wikipedia.org/wiki/المرابطون

[5] ttps://ar.wikipedia.org/wiki/مملكة_قشتالة

[6] ttps://en.wikipedia.org/wiki/Alfonso_VI_of_León_and_Castile

[7] ttps://ar.wikipedia.org/wiki/زينب_بنت_إسحاق_النفزاوية

[8] ttps://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=المرابطون&action=history

[9] ttps://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=المرابطون&action=history

[10] ttps://ar.wikipedia.org/wiki/معركة_الزلاقة

[11] ttps://ar.wikipedia.org/wiki/ملوك_الطوائف

[12] ttps://ar.wikipedia.org/wiki/الدولة_الفاطمية

[13] ttps://ar.wikipedia.org/wiki/الدولة_العباسية

[14] ttps://ar.wikipedia.org/wiki/ابن_خلكان

[15] ttps://ar.wikipedia.org/wiki/ابن_أبي_زرع

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]