Rock
Rock lii 1950-lovvoost šoddâm populaarmuusik šlaajâ, mii juáhádât maŋgáid vyelišlaajáid. Rockmuusik tergâdumoseh čuojânâsah láá šleđgâkiitaar, šleđgâbasso já ruumbuh. Sääni "rock" lii uánádâs teermist "rock and roll", mii lâi rock vuossâmuu vyelišlaajâ nommâ. Rock lii populaarmuusik eres šlaajâi lasseen tergâdis uási viestâreennâmlâš nuorâi kulttuur.
Historjá
[mute | mute käldee]Rock šoddâm 1950-lovvoost
[mute | mute käldee]
Rock šoodâi 1950-lovo aalgâst countrymuusikist já afroameriklâš muusikist, tego bluesist. Rock and roll pajanij stuorrâ mielâstumvuotân vistig Ovtâstum staatâin já maŋeláá Britanniast já eres enâmijn. Rock and Roll ritmâ, sanniittâsah já stijlâ kiäsuttii eromâšávt nuorâid. 1950-lovo tobdoseh rock and roll -artisteh lijjii ovdâmerkkân Elvis Presley, Chuck Berry já Little Richard. Rock and roll kuittâg-uv monâttij sajattuvâs 1950-lovo loopâst, kuás "torvoluboh" musikkáreh pottii oppeet mielâstumvuotân.
1960-lovo, "British invasion" já psykedeelisâš rock
[mute | mute käldee]
1960-lovvoost rock nubástui stijlâlávt. Merhâšitteemuuh nubástusah lijjii šleđgâkiitaar cyevkkejum jienâ já šleđgâbaso puáttim akustisâš kontrabaso sajan. 1960-lovvoost rock pajanij merhâšittee kulttuurlâš vuáimán, já tot vaikuttij muotin, elleekuuvijd, taiđui já kirjálâšvuotân. Rockjuávhuh čallii 1960-lovvoost iänááš jiejah jieijâs materiaal, já kuhessuáittualbumist ađai LP:st šoodâi single saajeest tehálumos almostittemvyehi. Albumlokketaiđust šoodâi meid taaiđâhäämi.
1960-lovo pelimuddoost tábáhtui nuuvt kočodum "British invasion", mast maaŋgah brittiliih rockjuávhuh finnejii jotelávt stuorrâ mielâstumvuođâ maailmvijđosávt já eromâšávt Ovtâstum staatâin, moh lijjii ovdil lamaš čielgâsávt rockmuusik njunošist. Tágáreh brittijuávhuh lijjii ovdâmerkkân The Beatles, The Rolling Stones já The Who.
Blues lasseen meid folkmuusikist pottii ennuv vaikuttâsah rockmuusikân, já folkrock lâi-uv 1960-lovo muusik kuávdáš šlajâtijppâ. Tobdosumoseh folkrock artisteh pottii Ovtâstum staatâin, já sii juávhust lijjii ovdâmerkkân Bob Dylan, The Byrds já duo Simon & Garfunkel.
Blues- já folkrock lasseen iivij 1966–1967 šoodâi hippilihâstâs mieldi psykedeelisâš rock. Tast lijjii táválávt jiešvuođâlâš sanniittâsah já nuotâstâsah, moh finnii távjá vaikuttâsâid narkotiikamnâsijn tego LSD:st. Psykedeelisâš rock tergâdrusomeh artisteh Britanniast lijjii ovdâmerkkân Cream, The Yardbirds, Pink Floyd já jo 1960-lovo aalgâst mielâstumvuođâ finnim The Beatles. Ovtâstum staatâin psykedeelisâš rock artisteh lijjii ovdâmerkkân The Doors, Jefferson Airplane já kiitaarmiäštár Jimi Hendrix. Psykedeelisâš rockist lâi stuorrâ vaikuttâs 1970-lovvoost progressiivlâš rock já meetaalmuusik šoddâmân.
1960-lovvoost Ovtâstum staatâin lijjii motomeh nuuvt kočodum "kulttijuávhuh", moi muusik lâi liijkás aggressiivlâš 1960-lovo smaakân. Taah juávhuh kulostuvvii eskin pieđgânmis maŋa, já toh vaiguttii maŋeláá punkrock já eres muulsâiävtulâš rockšlaajâi ovdánmân. Tágáreh juávhuh lijjii ovdâmerkkân The Velvet Underground já MC5.
1970-lovo algâ
[mute | mute käldee]1960-lovo loopâ psykedeelisâš rockjuávhui keččâlâddâmvuálásâšvuođâ čuávumuššân šoodâi progressiivlâš rock. Progressiivlâš rock jiešvuođah lijjii populaarmuusik ulguupiälásâš vaikuttâsah ovdâmerkkân klassisâš muusikist, jazzist já aalmugmuusikist sehe kuheš, kuásnii joba oovtâ LP-skiäru pele kukkosiih pitáh. Progressiivlâš rock mielâstumvuotâ lâi ennuv stuárráb Euroopist ko Ovtâstum staatâin já stuárráámus uási juávhuin pottii Britanniast. Merhâšittee progressiivlâš rock juávhuh lijjii ovdâmerkkân King Crimson, Pink Floyd, Yes, Genesis já Jethro Tull.
Nubbe psykedeelisâš rock juátkee lâi meetaalmuusik, mii šoodâi Black Sabbath, Led Zeppelin já Deep Purple juávhui mieldi. Lusis sound já sevŋis tematiik lijjii teháliih meetaalmuusikist. Meetaalmuusik iäránij rockist jieijâs ärbivyehi, mon aneh kuásnii rockist sierâ šlaaijân.
Progressiivlâš rock lasseen Britanniast šoodâi 1970-lovo aalgâst glam rock, mii tiäduttij rock teatterlâš- já visuaallâšvuođâ, táválávt ironisâš já seksuaalidentiteetijd siävutteijee vuovvijn. Tobdosumoseh glam rock -artisteh lijjii ovdâmerkkân David Bowie, T. Rex já Roxy Music sehe glam-stijlâsâš hard rock peln Queen já Kiss. Amerikist glam rock ovdâstii ovdâmerkkân Alice Cooper, Lou Reed já New York Dolls.
