Turingova nagrada

Tjuringova nagrada (engl. A.M. Turing Award) je nagrada koju jednom godišnje dodeljuje ACM izabranom dobitniku na osnovu njegovih doprinosa tehničke prirode na polju računarstva koji treba da budu trajnog karaktera i od velikog tehničkog značaja. Većina dobitnika su informatičari.

Nagrada je dobila ime po Alanu Tjuringu, britanskom matematičaru koji se smatra jednim od začetnika modernog računarstva.

Tjuringova nagrada se često smatra „Nobelovom nagradom računarstva“. Sponzor ove nagrade je Intel korporacija, a trenutno se uz nagradu dodeljuje i novčana suma od 100.000 dolara.

Sledi spisak dobitnika sa naznakama oblasti za koje su dobili priznanje. Za više detalja o konkretnom dostignuću pogledati članak o odgovarajućem dobitniku.

Dobitnici Tjuringove nagrade

Godina	Dobitnik/ci	Citat
1966	Alan Dž. Perlis	Za rad na polju programerskih tehnika i stvaranje kompajlera.
1967	Moris V. Vilkis	Profesor Vilkis je najpoznatiji kao stvaralac i dizajner EDSACa, prvog računara sa internim programom. EDSAC je završen 1949, a za internu memoriju su korišćene živine ultrasonične linije za skladištenje. U saradnji sa Vilerom i Gilom, Vilkins je 1951. objavio rad „Priprema programa za elektronske digitalne računare“ (engl. Preparation of Programs for Electronic Digital Computers) u kojem je razvio koncept programske biblioteke.
1968	Ričard Haming	Za rad na numeričkim metodama, sistemima za automatsko kodiranje i kodovima za otkrivanje i ispravljanje grešaka.
1969	Marvin Minski	veštačka inteligencija
1970	Džejms H. Vilkinson	Za istraživanje u oblasti numeričke analize kojima je olakšano korišćenje brzih digitalnih. Dobio je i podebno priznanje za rad na u oblasti linearne algebre i analize grešaka „unazad“.
1971	Džon Makarti	Za predavanja „Trenutno stanje istraživanja veštačke inteligencije“ (engl. The Present State of Research on Artificial Intellegence)
1972	Edsher Dajkstra	Edsher Dajkstra je krajem 1950-ih značajno doprineo razvoju programskog jezika ALGOL, koji je postao uzor jasnosti i matematičke strogoće. Jedan je od simbola nauke i umetnosti programiranja uopšte i u velikoj meri je zaslužan za bolje razumevanje strukture, reprezentacije i primene programskih jezika. U petnaest godina objavio je niz članaka o teoriji grafova te nekoliko osnovnih priručnika, tumačenja i filozofskih razmatranja o programskim jezicima.
1973	Čarls V. Bakman	Za izvanredne zasluge u razviju tehnologije baza podataka.
1974	Donald Knut	Za značajne zasluge u analizi algoritama i dizajnu programskih jezika, a posebno za doprinos „umetnosti programiranja računara“ (engl. The Art of Computer Programming).
1975	Alen Njuel i Herbert A. Sajmon	U saradnji sa Klifordom Šoom pri korporaciji RAND te sa studentima i kolegama sa Univerziteta Karnegi Melon zaslužan je za razvoj veštačke inteligencije, psihologiji ljudske kognicije i kompjuterskog programa LISP.
1976	Majkl O. Rabin i Dejna Skot	Za zajednički rad „Finite Automata and Their Decision Problem“, u kojem je prvi put predstavljen koncept nedeterminističkih mašina. Ovo klasično delo je nepresušan izvor inspiracije za sva dalja istraživanja na ovom području.
1977	Džon Bekus	Za uticajne i trajne doprinose dizajnu praktičnih sistema programiranja visokog nivoa, posebno kroz rad na razvoju programskog jezika FORTRAN, te za originalan i značajan rad na formalnim procedurama za specifikaciju programskih jezika.
1978	Robert V. Flojd	Za značajne zasluge na razvoju metodologije za stvaranje efikasnog i pouzdanog softvera i za pomoć u osnivanju važnih podoblasti računarstva kao što su: teorije parsiranja, Semantika programskih jezika, automatska verifikacija programa, automatsk generisanje programskog koda i Analiza algoritama.
1979	Kenet J. Ajverson	Za pionirske doprinose u oblastima programskih jezika i matematičke notacije koji su rezultirali stvaranjem APL-a, za doprinose implementaciji interaktivnih sistema, upotrebi APL-a u obrazovanju, te teoriji i praksi programskih jezika.
1980	Č. Entoni R. Hor	Za fundamentalni doprinos definisanju i dizajnu programskih jezika.
1981	Edgar F. Kod	Za fundamentalne i trajne doprinose teoriji i praksi sistema za upravljanje bazama podataka, posebno relacionim bazama podataka.
1982	Stiven A. Kuk	Za zasluge na boljem razumevanju složenosti izračunavanja.
1983	Ken Tompson i Denis Riči	Za razvoj teorije generičkih operativnih sistema i za primenu operativnog sistema juniks.
1984	Niklaus Virt	Za razvoj čitavog niza novih programskih jezika: EULER, ALGOL-W, MODULA i PASCAL.
1985	Ričard Karp	Za kontinuirane zasluge u razvoju teorije algoritama, u koje spadaju i razvoj efikasnih algoritama za mrežni tok i rešavanje drugih problema kombinatorne optimizacije, identifikaciju izračunljivosti u polinomijalnom vremenu sa intuitivnim zapisom algoritamske efikasnosti i, kao najznačajnije, za doprinose teoriji NP-kompletnosti.
1986	Džon Hopkroft i Robert Tardžan	Za dostignuća u dizajnu i analizi algoritama i struktura podataka.
1987	Džon Kok	Za značajan doprinos teoriji i dizajnu kompajlera, arhitekturi velikih sistema i razvoju kompjutera sa redukovanog skupa instrukcija (RISC).
1988	Ajvan Saderland	Za pionirski i vizionarski doprinos polju kompjuterske grafike, počevši sa Skečpadom.
1989	Vilijam Kon	Za fundamentalni doprinos numeričkoj analizi. Jedan je od prvih eksperata u oblasti računanja sa pokretnim zarezom.
1990	Fernando Korbato	Za pionirski rad u postavljanju koncepata i razvoju velikih kompjuterskih sistema opšte namene CTSS i Multics sa paralelnim funkcionisanjem na osnovu istih resursa.
1991	Robin Milner	Za tri različita dostignuća: 1) LCF, mehanizaciju Skotove teorije izračunljivih funkcija, prvi teorijski zasnovan, ali praktičan alat za konstrukciju dokaza uz pomoć mašina; 2) ML, prvi jezik sa polimorfnim izvođenje tipova kao i tip-siguran mehanizam za otkrivanje grešaka; 3) CCS, opštu teoriju konkurentnosti. Pored toga, formulisao je i značajno poboljšao potpunu apstrakciju, proučavanje odnosa između operativne i denotativne semantike.
1992	Batler Lampson	Za doprinose razvoju distribuiranih, personalnih kompjuterskih okruženja i razvoju tehnologija za njihovu implementaciju: radne stanice, mreže, operativni sistemi, sistemi za programiranje, monitori, bezbednost računara i tekst procesori.
1993	Juris Hartmanis i Ričard Stirns	Kao priznanje za za postavljanje osnova teorije kompleksnosti.
1994	Edvard Fajgenbaum i Radž Redi	Za pionirski doprinos dizajnu i konstrukciji sistema veštačke inteligenicije visokog nivoa, ukazivanje na praktični značaj i potencijalni komercijalni uticaj tehnologije veštačke inteligencije.
1995	Manuel Blum	Kao priznanje za doprinose osnovama računarske teorije kompleksnosti i njenim primenama u kriptografiji i verifikaciji programa.
1996	Amir Pnueli	Za veoma originalan i značajan rad na uvođenju temporalne logike u oblast računarstva i za izvanredan doprinos verifikaciji programa i sistema.
1997	Daglas Engelbart	Za nadahnutu viziju budućnosti interaktivnog računarstva i izum ključnih tehnologija koje su pomogle u ostvarenju te vizije.
1998	Džim Grej	Za veoma originalan i značajan doprinos istraživanjima u oblastima baza podataka i obrade transakcija i tehničko vođstvo u sistemskoj implementaciji.
1999	Fred Bruks	Za značajan doprinos arhitekturi računara, operativnim sistemima i softverskom inženjeringu.
2000	Endru Jau	Kao priznanje za fundamentalne doprinose teoriji računanja, u koje spada i teorija generatora pseudoslučajnih brojeva zasnovana na kompleksnosti, kriptografiju i teoriju komunikacijske kompleksnosti.
2001	Ole-Johan Dal i Kristen Nigard	Za ideje koje su poslužile kao osnova za razvoj objektno-orijentisanog programiranja, a utkane su u dizajn programskih jezka Simula I i Simula 67.
2002	Ron Rivest, Adi Šamir i Leonard Ejdlman	Za ingeniozni doprinos u stvaranju praktične kriptografije javnog ključa.
2003	Alen Kej	Za pionirske ideje na kojima su zasnovani savremeni objektno-orijentisani programski jezici, vođenje tima koji je stvorio Smoltok i za temeljan doprinos razvoju personalnih kompjutera.
2004	Vinton Grej Serf i Bob Kan	Za pionirski rad na Internet umrežavanju, u koje spada i dizajn i implementacija osnovnih komunikacijskih protokola Interneta, TCP/IP, te za nadahnute ideje u umrežavanju kompjutera.
2005	Peter Naur	Za fundamentalne doprinose dizajniranju programskih jezika i definisanju jezika Algol 60, za dizajn kompajlera, te za umetnost i praksu programiranja računara.
2006	Fran Alen	Za poboljšanje performansi kompjuterskih programa u rešavanju problema i širenje upotrebe računarstva visokih performansi.
2007	Edmund Klark, Alen Emerson i Žozef Sifakis	Za pionirski rad na automatizovanoj metodi provere modela za otkrivanje grešaka u dizajnu softvera i hardvera.
2008	Barbara Liskov	Za razvoj programskih jezika i dizajniranja sistema, posebno vezanih za apstrakciju podataka, toleranciju greške i distribuirano izračunavanje.
2009	Čarls P. Taker	Za pionirski rad na dizajnu i realizaciji prvog modernog personalnog računara i lokalnih mreža (u koje spada i Eternet), multiprocesorske radne stanice i tablet računare.
2010	Lesli G. Valijant	Za doprinose teoriji računanja, u koje spada i teorija verovatno aproksimativno korektnog učenja, složenost prebrojavanja i algebarskog izračunavanja, kao i teoriju paralelnog i distribuiranog izračunavanja.

Pregled primljenih nagrada prema zemljama dobitnika

zemlja	broj nagrada
Sjedinjene Američke Države	37
Ujedinjeno Kraljevstvo	6
Izrael	2
Kanada	2
Norveška	2
Venezuela	1
Danska	1
Kina	1
Latvija	1
Njemačka	1
Francuska	1
Nizozemska	1
Švicarska	1

Spoljašnje veze

Turingova nagrada na Wikimedijinoj ostavi

• Spisak dobitnika Tjuringove nagrade na sajtu ACM-a Arhivirano 2009-12-12 na Wayback Machine-u (en)
• Bibliografija predavanja održanih povodom dodele Tjuringove nagrade Arhivirano 2015-01-02 na Wayback Machine-u (do 2000.) (en)