Revolucionarne pesme
Revolucionarne pjesme (takođe radničke pesme[1], pesme otpora[2], masovne pjesme[3] ili budnice[4]) su političke pjesme koje slave revoluciju i podstiču radničku klasu na otpor. Koriste se za podizanje morala, kao i za političku propagandu ili agitaciju. Među najpoznatijim revolucionarnim pjesmama su "Marseljeza" i "Internacionala".
Pjevanje revolucionarnih pjesama često se smatra demonstrativnom ili revolucionarnom akcijom. Takve pjesme mogu stvoriti solidarnost među nepovezanim zajednicama.[2] Nije rijedak slučaj da je rad radničkih i kuIturnih društava zabranjivan baš zbog izvođenja revolucionarnih pjesama.[1]
Neke revolucionarne pjesme pojavile su se spontano; druge su napisali poznati autori, poput Bertolta Brechta.
Prijelomni trenutak masovne revolucionarne poezije u južnih Slavena je 1919. godina, kada se formira Komunistička partija Jugoslavije, čijim djelovanjem se umrežavaju radničke udruge iz svih dijelova zemlje, te radnička kulturno-umjetnička društva prave zajedničke priredbe i međusobno upotpunjuju repertoare.[5]
Jugoslavenski komunisti su repertoare radničkih priredbi obogatili nizom najnovijih evropskih revolucionarnih ostvarenja.[5] Oni su u domaći repertoar revolucionarnih pjesama uključili i sledeće pesme: Varšavljanka, Na barykady (Poljska), Koračnica danskih socijalista, Naša je ovo zemlja (prijevod norveške revolucionarne pjesme), Hold the fort (pjesma engleskih i američkih delegata na III Kongresu Kominterne), Drugarska (ruska), Zamučen tjaželoj nevolej, Krasnoe znamja (ruska) itd.[5]
Međunarodne radničke pesme su u Jugoslaviju dolazile iz više izvora:[5]
- Najstarije pesme potječu iz Austrougarske, odakle su došle posredstvom naprednih građana (uglavnom iz Beča i Praga)
- Ruske revolucionarne pjesme donose jugoslavenski komunisti koji su učestvovali u Oktobarskoj revoluciji
- 1920-ih i 1930-ih veliki broj pjesama će prispjeti iz zemalja zapadne Evrope (Njemačke, Austrije), gde je radnički pokret bio jak
- Nakon 1936. godine, jugoslovenski borci donose pesme iz Španije
Djelovanjem aktivista KPJ, distribuirane su prve zbirke međunarodne revolucionarne poezije. Od mnoštva takvih zbirki, posebno su se izdvajale:[5]
- Proletaria kantaro, štampana 1924. godine na esperantu u Düsseldorfu-Leipzigu;
- Naša pjesmarica, štampana 1936. godine u Zagrebu;
- Canciones de las brigadas internacionales, štampana u Barceloni 1938. godine
- Krv i život za slobodu – slike iz života i borbe studenata iz Jugoslavije u Španiji, štampana u Barceloni 1938. godine.
Veliki utjecaj imale su i predratne zbirke:
- Mala zbirka odabranih radničkih pesama, štampala Socijalistička knjižara u Beogradu, 1904.
- Radničke pesme i deklamacije, štampala Socijalistička knjižara u Beogradu, 1909.
- Najobičnije radničke pjesme za organizovano i osviješteno radništvo, izašla u Zagrebu 1911.
Tokom narodnooslobodilačkog rata, melodije mnogih revolucionarnih pesama su iskorištene za masovne partizanske pesme (npr. Konjuh planinom, Komandant Sava, Teče Tara).
- Aj Karmela (španska)
- Bandiera rossa (italijanska)
- Bilećanka
- Budi se istok i zapad
- Crveni makovi
- El pueblo unido jamás será vencido
- Hasta siempre, comandante
- Internacionala (himna radničkog pokreta)
- Izmučen robijom teškom
- Kaćuša (ruska)
- Lanci nam se kuju kleti
- Le vkup uboga gmajna (Puntarska)
- Mitrovčanka
- Nabrusimo kose
- No pasaran
- Padaj silo i nepravdo
- Pesma ujedinjenog fronta
- Pjesma radu
- Posmrtni marš proletera
- Varšavljanka (Na barikade)
- Čapajevka
Govoreći o snazi revolucionarne pesme, španski borac, general Kosta Nađ, prenosi upečatljivo iskustvo iz logora za borce intrenacionalnih brigada u Francuskoj:
Više stotina španskih boraca, u logoru, iza višestruko ispletene bodljikave žice, jednom je prilikom primoralo puk francuske vojske i bataljon žandarmerije da ustuknu. Mumlanjem smo izvodili »Internacionalu« i »Marseljezu«, ali toliko snažno, toliko odlučnije od na nas uperenih pušaka, da su puške pale »k nozi«.[6]
- ↑ 1,0 1,1 Ante Nazor, Pjesme međunarodnog radničkog pokreta u revolucionarnim previranjima u Jugoslaviji
- ↑ 2,0 2,1 Ana Hofman, Novi život partizanskih pesama, Beograd 2016.
- ↑ Muzika i muzičari u NOB, zbornik sećanja (str. 131), Beograd 1982.
- ↑ Jahja Fehratović, Amela Lukač-Zoranić: Ratna i poratna revolucionarna poezija u Jugoslaviji
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 Jahja Fehratović, Usmena revolucionarna poezija kod Južnih Slavena
- ↑ Muzika i muzičari u NOB, zbornik sećanja (str. 5), Beograd 1982.