Porodiljska groznica
| Porodiljska groznica | |
|---|---|
 | |
| Porodiljska groznica; mesečna stope smrtnosti kod porodilja u Beču od 1841-1849. | |
| Specijalnost | obstetrics |
| Klasifikacija i eksterni resursi | |
| ICD-10 | O85 |
| ICD-9 | 672 |
| eMedicine | article/796892 |
| MeSH | D011645 |
Porodiljska groznica, postpartalna groznica, puerperalna groznica, babinja groznica, pueralna sepsa, jedna je od jatrogenih bolesti, koja se javlja kod porodilja nekoliko dana nakon vaginalnog porođaja ili pobačaja, carskog reza, ali i tokom dojenja.[1] Postpartalna groznica se često definiše kao; febrilno stanje sa temperaturom većom od 38,0°C, koje se obično manifestuje nakon prvih 24 sata, ili unutar prvih deset dana nakon porođaja ili pobačaja.[2][3]
Faktori rizika su; postraumatske infekcije (npr nakon carskog reza i epiziotomije), prisutnost određenih bakterija u vagini (kao što su Streptokokoke grupe B), prevremeno pucanje vodenjaka i produženo trajanje porođaja, manipulacija instrumentima u toku porođaja, porođaj van bolnice itd. Većina infekcija u porodiljskoj groznici izazvana je udruženim dejtvom većeg broja različitih vrsta bakterija. Ostali uzroci groznice su: upala dojki, infekcije mokraćnog sisitema i atelektaza. Ukupna stopa postporođajnih infekcija je oko 6,0% (sa intervalom pouzdanosti od 95%), i stopom učestalosti od 7,4%, nakon carskog reza i 5,5% nakon vaginalnog porođaja.
U srednjovekovnim bolnicama od nje je umiralo i do 80% porodilja (npr u Otelu Dju u Parizu).[4] Kako se u kratkom vremenskom periodu praćenja porodilje, do otpusta iz bolnice, ne može pouzdano utvrditi pojava infekcije, najveći broj oboljelih je u postporođajnom periodu. Prema jednoj studiji, u 94% slučajeva porodiljska groznica se dijagnostikuje nakon otpusta iz bolnice.[5]
U preaseptičkoj i preantibiotskoj eri porodiljska groznica karakterisala se visokom smrtnošću porodilja, od koje je umiralo i do 5 žena na 1.000 porođaja. Danas se njena pojava uspešno sprečava merama asepse i pravovremenim lečenjem antibioticima.
Prvi podaci o porodiljskoj groznici datiraju iz vremena Hipokrata: u prvom poznatom opis ove bolesti u Hipokratovim delima. U prvoj knjizi, epidemija, on opisuje slučaj koji se dogodio u Tasosu:
Filinova supruga, koja je rodila kćerku...četrnaestog dana nakon porođaja dobila je groznicu...sa bolom u trbuhu, visom temperaturom, drhtavicom i delirijumom. Žena je umrla nakon dvadeset dana.[6]
Iako je bolest odavno poznata vekovima dugo nije bio utvrđen njen uzrok. o mogogućim etiopatogenetskim mehanizmima postojale su razne teorije na osnovu brojnih posmatranja, često nepotkrijepljene dokazima i spekulativne:
- Teorija o zadržavanju oslobađenog sekreta
- Sekreta koji se stvara u vagine u periodu od oko šest nedelja nakon porođaja, zbog zastoja u izlučivanju i procesa truljenja, vraća se u tkivima i krv, uzrokujući bol, groznicu i smrt žene. Patogenezu poremećaja po ovoj teoriji prati preterane gustoća krvi, koja ograničava protok ili dovodi do začepljenja krvnih sudova, što ograničava oticanje krvi iz materice.
- Teorija nečistoće u krvi
- Prema ovoj teoriji tokom devet meseci trudnoće, venski sistem karlice apsorbuju otrove koje proizvode fekalne materije. Uzrok akumulacije otrova pripisuje se materici, koja je uverćana i direktno vrši pritisak na ceva u svojoj okolini uzrokujući stagnacijeu crevnog sadržaja.
U 19. veku u porodilištima širom Evrope vladala je jedna od jatrogena katastrofa toga vremena, porodiljska groznica.[7] Prenos patogenih bakterija iz obdukcionih sala u bolnička porodilišta izazivala je visok mortalitet trudnica porodiljskom sepsom (ili porodiljskom groznicom). Ovu jatrogenu bolest i njenog uzročnika identifikovao je Ignasio Felipe Semelvajs, koji je i uveo u medicinsku praksu jednostavan metod dezinfekcije, pranje ruku dezinficijentnim sredstvom, i time spasao bezbroj života porodilja.
- Morbiditet/mortalitet
Sjedinjenim Američkim Državama, prema studiji sprovedenoj u 2001. godini; 5,5% vaginalnih poroda i 7,4% carskih rezova okončao se postporođajnom infekcijom. Ukupna stopa postporođajnih infekcije je 6,0%, dok endometritis čini gotovo polovinu infekcija porodilja nakon porođaja carskim rezom (3,4%). Mastitis i infekcije urinarnog trakta zajedno čine 5% svih infekcija nakon vaginalnog porođaja.[8]
Druga studija, takođe sprovedena u Sjedinjenim Državama, u desotogodišnjem periodu (1998-2008), utvrdila je da se; na oko 45 miliona hospitalizacija, sepsa kao komplikacija, javila u 1 slučaju na svakih 3.333 porođaja. Takođe u ovoj studiji, rizik za tešku sepsu bio je (1 slučaj na 10.823 porođaja) a sepse sa smrtnim ishodom (1 slučaj na 105.263 porođaja).[9]
- Smrtnost
Prognoza za postporođajne infekcije u 21. veku je dobra ako se pravovremeno započne sa odgovarajućom primenom terapije.
U većini studija stopa smrtnosti povezana je sa rasponom učestalosti infekcije (koja se kreće od 4-8%), i iznosi u proseku oko 0,6 smrtnih slučajeva majki na 100.000 živorođene dece.
Na osnovu podataka Centra za kontrolu i prevenciju bolesti u SAD, navedene infekcije čine oko 11,6% svih smrtnih slučajeva nakon; naredne trudnoće, kod živorođene, mrtvorođene dece ili vanmaterične trudnoće.[10]
- Rasa
Rizik od postporođajne infekcije urinarnog trakta u porastu je kod osoba crne rase; afroamerikanki, nativnih afroamerikanki, i hispano populacije.[11]
Nakon porođaja ženske genitalnije, koje su tokom trudnoće i porođaja proširene, imaju veliku „ogoljenu“ površinu, koja je izložena infekciji. Infekcija može biti ograničena na šupljine i zid materice, ili se može proširiti izvan nje i izazvati trovanje krvi (sepsu) ili druge bolesti. U uslovima kada je posle porođaja, smanjena otpornost organizma prema infekciji, materica pretvorena u jednu veliku ranu (nakon odvajanja posteljice), koju može da prati teško krvarenje, a na genitalnom traktu stvorene razderotine, unošenja uzročnika gnojenja tokom porođaja može biti posledica:
- carskog reza [12] ili epiziotomije
- rada sa nečistim (nesterilnim) instrumentima,[13]
- kada babica na rukama ili porodilja na genitalijama ili po koži ima gnojnu ranu ili upalu,
- rađanja ili pobačaja u stanu ili u porodilištima gde postoji zaraza erizipelom ili gnojnom angina.
- loše higijene buduće trudnica (pre porođaja), kada se mogu u matericu uneti uzročnici gnojenja. Dovoljno je da porođaj dugo traje ili da se porodilja prečesto pregledava, što može uzrokovati ekspanziju uzročnika gnojenja u šupljinu maternice a iz nje prodor patogene u krvni sistem, sa pojavom sepse.
Težina bolesti zavisi od virulencije mikroorganizma, otpornosti tkiva na njihovu invaziju, i opšteg zudravstvenog stanja žene. Najčešći uzročnici su: piogeni streptokok (Streptococcus pyogenes), stafilokok (čest stanovnik kožnih eflorescencija; bubuljica, čireva, i mnogih drugih pustuloznih-gnojnih erupcija), anaerobni streptokok (koji se razmnožava u devitalizovanim (mrtvim) tkivima (npr, nakon dugotrajnih intervencija instrumentima), ešerihija koli (Escherichia coli) i klostridijum (Clostridium welchii), stanovnici donjeg dela crevnog trakta), tetanus (Clostridium tetani).
Bolest nastaje kod porodilja nekoliko dana nakon porođaja. Karakteriše je
- visoka temperatura, praćena groznicom i osećajem hladnoće
- loše opšte stanje, gubitak snage, opšta slabost i malaksalost
- bledilo kože
- pojava gnojavog sekreta iz materice (neprijatnog mirisa često sa znacima krvarenja).
- bolovi u donjem delu trbuha, koji je osjetljiv na palpaciju.
Ukoliko se bolest komplikuje zapaljenjem trbušne maramice javlja se defans (tvrd i napet trbušni zid), kao posledica akutnog peritonitisa
Laboratorijski analize imaju za cilj rasvjetljavanje težine bolesti kao i etiologiju infekcije. Lakši slučajevi mastitisa obično ne zahtijevaju laboratorijske testove. Infekcije rane i infekcije genitalnog trakta otežava da se utvrdi koliko je ona odgovorna za pojavu bolesti. Laboratorijske analize treba da obuhvate:
- Kompletna krvna slika
- Elektroliti
- Kultura krvi, ako se sumnja na sepsu
- Kompletna analiza mokraće, sa urinokulturama
- Bris grlića maternice ili kultura
- Bris raane
- Određivawe nivoa laktata, ako se sumnja na sepsu
- Određivanje faktora koagulacije, ako se sumnja na trombozu vena karlice, duboku vensku trombozu, plućnu embolije, ili invazivni tretman (npr, nakon hirurškog zahvata).
- Ultrazvuk
Ultrazvučni pregled karličnog predela može biti od pomoći u otkrivanju zaostalih proizvoda koncepcije, apscesa karlice, ili zaraženih hematoma.
- CT i MRT
Primenom kompjuterizovane tomografije ili magnetne rezonantne tomografije, može se postaviti dijagnoza septičke tromboze karlice.[14]
U nekim slučajevima, primena kontrastne kompjuterizovane tomografije, trbuha (abdomena) i karlice može biti od pomoći u diferencijalnoj dijagnozi, ako su prisutne druge bolesti u trbuhu/karlici, kao primarne infekcije koje nisu povezana sa trudnoćom (npr, apendicitis, kolitis).
U diferencijalnoj dijagnozai porodiljska groznica, treba imati u vidu sledeće bolesti:
- Upala slepog creva
- Apsces dojke
- Celulitis
- Tromboza dubokih vena
- Upalne bolesti karlice
- Pijelonefritis
- Tuboovariajalni apsces
- Infekcija urinarnog trakta
- Vaginitis
Ostali uslovi koje treba razmotri u diferencijalnoj dijagnozi bolesnice sa sumnjom na postporođajne infekcije uključuju sledeće:
- Endometritis
- Mastitis
- Zadržani proizvodi koncepcije
- Tromboza dubokih vena
- Plućna embolija
- Septički flebitis karlice
Najvažniji postupci u prehospitanoj nezi u postporođajnih bolesnica sa sumnjom na infekciju je da se bolenici osigura adekvatna volumena fluida i odmah započne praćenje rada srca i primena kiseonika, i time spreči pojava sepse i šoka.[15]
Klinički tok porodiljske groznice može se okončati sledećim komplikacijama:
- Ožiljne poromene
- Neplodnost
- Sepsa
- Septički šok
- ↑ "37". Williams obstetrics (24th ed.). McGraw-Hill Professional. 2014. pp. Chapter pp. 37. ISBN 9780071798938.
- ↑ Adair FL. The American Committee of Maternal Welfare, Inc: The Chairman's Address. Am J Obstet Gynecol. 1935;30:868.
- ↑ Hiralal Konar (2014). DC Dutta's Textbook of Obstetrics. JP Medical Ltd. pp. 432. ISBN 9789351520672.
- ↑ Magner, Lois N. (1992). A history of medicine. New York: Dekker. pp. 257–258. ISBN 9780824786731.
- ↑ Yokoe DS, Christiansen CL, Johnson R, Sandu KE, et al. Epidemiology of and Surveillance for Postpartum Infectious. Emerg Infect Dis. Sep-Oct 2001;7(5):837-41. Full Text.
- ↑ Sherwin B. Nuland, Il morbo dei dottori. La strana storia di Ignác Semmelweis, Edizioni Codice, Torino 2004 p.19
- ↑ De la etiología, el concepto y la profilaxis de la fiebre puerperal. (Die Ätiologie, der Begriff und die Prophylaxis des Kindbettfiebers. Escrita en 1860, publicada en 1861)
- ↑ Yokoe DS, Christiansen CL, Johnson R, Sandu KE, et al. Epidemiology of and Surveillance for Postpartum Infectious. Emerg Infect Dis. Sep-Oct 2001;7(5):837-41.
- ↑ Bauer ME, Bateman BT, Bauer ST, et al. Maternal sepsis mortality and morbidity during hospitalization for delivery: temporal trends and independent associations for severe sepsis. Anesth Analg. Oct 2013;117(4):944-50. Medline.
- ↑ Chang J, Elam-Evans LD, Berg CJ, Herndon J, Flowers L, Seed KA, et al. Pregnancy-related mortality surveillance--United States, 1991--1999. MMWR Surveill Summ. Feb 21 2003;52(2):1-8. Medline.
- ↑ Schwartz MA, Wang CC, Eckert LO, Critchlow CW. Risk factors for urinary tract infection in the postpartum period. Am J Obstet Gynecol. Sep 1999;181(3):547-53. Medline.
- ↑ Hulton LJ, Olmsted RN, Treston-Aurand J, Craig CP. Effect of postdischarge surveillance on rates of infectious complications after cesarean section. Am J Infect Control. 1992 Aug;20(4):198–201. PubMed
- ↑ Holbrook KF, Nottebart VF, Hameed SR, Platt R. Automated postdischarge surveillance for postpartum and neonatal nosocomial infections. Am J Med. 1991 Sep 16;91(3B):125S–130S. PubMed
- ↑ Garcia J, Aboujaoude R, Apuzzio J, Alvarez JR. Septic pelvic thrombophlebitis: diagnosis and management. Infect Dis Obstet Gynecol. 2006;2006:15614. Medline.
- ↑ Bauer ME, Bateman BT, Bauer ST, et al. Maternal sepsis mortality and morbidity during hospitalization for delivery: temporal trends and independent associations for severe sepsis. Anesth Analg. Oct 2013;117(4):944-50.