Opština Temerin
Opština Temerin je jedna od opština u Republici Srbiji. Nalazi se u AP Vojvodina i spada u Južno-bački okrug. Po podacima iz 2004. opština zauzima površinu od 170 km² (od čega na poljoprivrednu površinu otpada 15.657 ha, a na šumsku 10 ha).
| Opština Temerin | |
|---|---|
| Opšte informacije | |
| Površina (2004.) Poljoprivredna površina ¹ Šume |
170 km² 15.657 ha 10 ha |
| Stanovništvo (2002.) | 28.275 stanovnika |
| Prirodni priraštaj (2004.) | -3 % |
| Broj naselja | 3 |
| Položaj | |
| Administrativna jedinica | AP Vojvodina |
| Okrug | Južno-bački okrug |
| Sedište opštine | Temerin |
| Ostalo | |
| Dužina puteva (2004.) | 53 km |
| Broj zaposlenih stanovnika (2004.) | 5.788 |
| Broj osnovnih škola (2003/2004) Broj učenika |
4 2.677 |
| Broj srednjih škola (2003/2004) Broj učenika |
1 188 |
| podaci su preuzeti sa sajta republičkog zavoda za statistiku Republike Srbije ¹ društvena i individualna poljoprivredna gazdinstva | |
Centar opštine je grad Temerin. Opština Temerin se sastoji od 3 naselja. Po podacima iz 2002. godine u opštini je živelo 28.275 stanovnika, a prirodni priraštaj je iznosio -3 %. Po podacima iz 2004. broj zaposlenih u opštini iznosi 5.788 ljudi. U opštini se nalazi 4 osnovnih i 1 srednja škola.
Opština se sastoji iz tri mesta:
Teritorija opštine Temerin se nalazi u jugoistočnom delu Bačke. Sa istočne strane se graniči sa opštinom Žabalj, sa severa sa opštinom Srbobran, opštinom Vrbas na zapadu i gradom Novim Sadom na jugu.
Najveći značaj za razvoj Temerina ima blizina najravijenijeg centra u Vojvodini – Novog Sada. Teritorija opštine Temerin pokriva površinu od oko 170 kvadratnih kilometara i ima oblik nepravilnog trapeza, pružajući se u smeru severozapad-jugoistok. Duža osnovica, koja pokriva pravac Sirig-Temerin je duga 14 kilometara, a kraća osnovia u pravcu Bački Jarak-Temerin je dugačka 11 kilometara. Granice opštine su veštačke linije, većinom pravolinijske. Jedina prirodna granica je ona na severoistočnoj strani koja prati tok reke Jegrička. Na jugoistočnoj strani granica je povučena nasipom zvani Rimski šanac II.
U odnosu na reljef Vojvodine, cela teritorija opštine Temerin se nalazi na južnom delu Bačke lesne zaravni. Ona ostavlja utisak skoro sasvim ravne površine. Reka Jegrička teče kroz severni deo opštine sa nekoliko manjih kanala-pritoka. Utvrđeno je prisustvo termomineralnih voda. Sastav tla je vrlo ujednačen i plodnost je prirodno visoka. Različiti tipovi černozema dominiraju površinom opštine. Duž obale reke su močvarne vrste zemljišta i slatine.
Opština Temerin ima tri naselja: Temerin, Bački Jarak i Sirig, a teritorija je podeljena u četiri katastra: Temerin, Bački Jarak, Sirig i Kamendin. Geografski položaj opštine Temerin je vrlo povoljan. U meridijanskom pravcu je seku tri važna puta. Najvažniji je međunarodni put E-75 koji vodi od Novog Sada do Subotice i dalje ka Mađarskoj. Deo puta Novi Sad-Srbobran, koji seče zapadni deo opštine Temerin, je pušten u upotrebu 1984. Drugi važni put je put M-22 (od nedavno međunarodni put E-5), koji ima skoro isti pravac. M-22 vodi malo istočnije od puta E-75 i prolazi kroz Sirig. Treći put je regionalnog značaja (R120) i ide kroz Novi Sad, Bački Jarak i Temerin i vodi ka Bečeju, Senti i Kanjiži. U Sirigu i Temerinu, sva tri puta preseca regionalni put R-104 koji ide u pravcu Odžaci-Zmajevo-Sirig-Temerin-Žabalj. Od odavde glavni put vodi preko Tise u Zrenjanin i druge gradove u Banatu. Kroz jugoistočni deo opštine i njena dva naselja ide železnička pruga od Novog Sada ka Žablju, Bečeju i Senti.
Teritorija opštine Temerin je ravna površina sa skoro zanemarljivim razlikama u visini. Cela površina opštine Temerin se nalazi na istočnom delu Bačke lesne zaravni. Nadmorska visina varira od 81 do 83 metara. Monotonost Bačke ravnice narušavaju samo usamljeni brežuljci i korita malih rečnih tokova.
Pošto je deo Panonske nizije, opština Temerin ima njene klimatske osobine. Panonska nizija je dosta udaljena od Jadranskog i Sredozemnog mora na jugu i Atlantskog okena na zapadu. Ove udaljenosti su još veće zbog Dinarskih i Alpskih planinskih venaca koji sprečavaju da vlažne vazdušne struje dođu od mora i okeana. Vazdušne struje i promene vremena tokom godine su izazvane zbog nejednakog zagrevanja Zemljine površine i različitog atmosferskog pritiska iznad Jadrana, Mediterana, Atlantika i širokog evro-azijskog kopna. Vodene površine izazivaju proboj vlažnih vazdušnih masa u Panonsku niziju, a kopnene mase sa severa i istoka uticaj suvog, vrlo hladne vazdušne struje tokom zime i vrlo toplih vazdušnih struja tokom leta. Pod uticajem svih ovih uslova, Panonska nizija ima najkontinentalniju klimu u Srbiji.
Nema više prirodnih vodenih tokova na teritoriji opštine Temerin, svi su pretvoreni u kanale i uključeni u hidrosistem Dunav-Tisa-Dunav tako da se mogu koristiti za odvodljavanje i za poljoprivredne svrhe.
Jegrička je najveći vodeni tok u južnom delu Bačke lesne zaravni i području opštine Temerin. Jegrička je duga 64,5 kilometara i uliva se u Tisu sa desne strane. Rečni tok se formirao tokom holocena, najmlađeg perioda istorije Zemlje. U tom periodu, zemlja u južnom delu Bačke se spustila, stvorivši liniju koju je kasnije nasledio rečni tok.
Jegrička se stvara od voda iz nekoliko bara iz okoline Despotova, Silbaša, Paraga, Ratkova i Pivnice. Reka ulazi u teritoriju Temerina sa zapadne strane, iz opštine Vrbas. Deo Jegričke koji prolazi kroz opštinu Temerin je dug 18 kilometara, što je 28% ukupne dužine. Reka protiče oko jedan kilometar severno od Siriga i oko 2 kilometra severno od Temerina. Na mestu gde ona seče put Temerin-Bečej je postala granica opština.
Termomineralne vode su utvrđene u Temerinu još 1914. godine kada je počelo i njihovo korišćenje. Tada je u jugoistočnom delu naselja izbušen bunar dubine 417m. Ovaj bunar proseca kvartarne i paludinske sedimente i daje vodu temperature 27 celzijusovih stepeni. Količina vode je iznosila 397 litara u minuti, a kasnije je nešto smanjena. Budući da su ove vode prisutne i na dubini 200-1.000 metara u centru Temerina, Naftagas iz Novog Sada je u toku 1968. godine izradio istražnu bušotinu duboku 2.004,5 metara.
Hemijsku analizu je 1979. godine izvršio Institut za fiziku Univerziteta u Novom Sadu i utvrdio slabo-alkalnu reakciju ( rN- 7,8), ukupnu mineralizaciju 2,669 grama po litru, karakteristični joni su natrijum (0,708), hidrokarbonat (1.512) i hlor (0,337). Od lekovitih sastojaka utvrđeno je prisustvo joda, broma, fluora, litijuma i stroncijuma. Analize su utvrdile i sadržaj ugljendioksida u vodi. Prisutan je bio i metan koji se nakon izdvajanja koristio za zagrevanje vode i prostorija.
Ovaj termomineralni izvor koristi se i danas u savremenom kadskom kupatilu. Sličan sastav i mineralizaciju ima i bušotina kraj olimpijskog bazena i sportske hale čija voda se koristi za topli otvoreni termomineralni bazen (temperatura oko 37 celzijusovih stepeni), sa dubine od 690 metara. Ove bazene koriste i građani Novog Sada, Žablja, Kisača, Petrovca i svih okolnih naselja.
Nacionalna struktura opštine Temerin preme popisu iz 2022 .je:
- Srbi = 20.500 (73,3%)
- Mađari = 7.500 (26,7)
Sva tri naselja u opštini imaju većinsko srpsko stanovništvo.
Danas, opština Temerin je višenacionalna zajednica da 16 narodnosti i oko 28.300 stanovnika. Trend rasta stanovništva područja Temerina je vrlo specifičan. Tokom poslednjih par vekova, broj stanovnika se povećao za 72%.
Seobe su u velikom delu uticale na strukturu stanovništva Temerina. 1800. Srbi su sa 1.610 stanovnika i 210 porodica napustili selo i osnovali novo oko 20 kilometara istočno od Temerina. Danas se ono zove Đurđevo i nalazi se pored Žablja. To je ostavilo Temerin bez Srba sve do 1920. Te godine su dobrovoljci osnovali novo naselje zvano Staro Đurđevo, koje je sada mesna zajednica opštine Temerin. 1991 je imalo 3.718 stanovnika, a danas više od 4.000 ljudi živi tamo.
Bački Jarak, do 1944. naseljen većinom Nemcima, je tokom 1946-47 naseljen kolonistima, većinom iz Bosne i Hercegovine. Doseljeno je 2 276 stanovnika, da bi kao najbliže naselje Novom Sadu brzo povećao broj stanovnika koji danas dostiže 6000 (1991).
Sirig je takođe doseljenički jer u njemu doseljeno stanovništvo (do 1961) čini 63,0%. Sirig je takođe kolonizovan, u ovom mestu 63% stanovnika su kolonisti. Tokom šezdesetih i sedamdesetih, nekoliko stotina porodica iz sela Vrbljani (opština Ključ), Bosna i Hercegovina) se doselilo u Staro Đurđevo. Razlog za to je bila ekonomska situacija.
Sam Temerin je jedno od mesta gde su starosedeoci apsolutna većina. 1961. 9447 stanovnika je bilo u ovoj kategoriji, samo su trećina (3.258) bili doseljenici. Prema popisu iz 1991, Temerin ima 8.174 domaćinstva; 3.059 od tog broja su poljoprivredna domaćinstva sa 8.595 soba. Staro Đurđevo(3.718 stanovnika) je čak premašilo Sirig (2.546 stanovnika). Konačno, ratovi na teritoriji bivše SFRJ su doveli do značajnih promena u nacionalnoj strukturi opštine. Temerin je bio poslednja stanica za 9.650 izbeglica, 4.950 još uvek živi tamo kod svojih rođaka i prijatelja, a postoji i 4 organizovana prihvatilišta za izbeglice. Ove promene su dovele broj stanovnika do 30.000 1999.
- Službeni sajt opštine Arhivirano 2012-06-06 na Wayback Machine-u
- Bački Jarak caffe
- Portal opštine Temerin Arhivirano 2009-02-24 na Wayback Machine-u
- Lokalne novine
- www.TeledomTemerin.org.yu Arhivirano 2007-09-27 na Wayback Machine-u
- Crveni krst Temerin Arhivirano 2009-01-23 na Wayback Machine-u