Novi Bečej
Naziv mesta verovatno potiče od imena veleposedničke porodice „Bečei“, koja je ovde imala posede. Prvi istorijski izvori koji pominju lokalitet s ovim imenom 11. vek odnose se na pristanište, verovatno skelu, koja je ovde postojala kontinuirano sve do kraja 20. veka. Moguće je da ime ovog mesta potiče i od naziva „Beč“, što znači „zemljoposed“, ili da znači „utvrđenje na vodi" (Hasan Rebac). Ime Novi Bečej, nosi zbog toga što je stanovništvo Bečeja pred turskom najezdom izbeglo u Bačku, gde je na zapadnoj obali Tise osnovalo naselje istog imena. Po oslobođenju Banata, nešto potomaka izbeglica iz Banata se vratilo i sa kolonistima obnovilo Bečej, davši munaziv „Novi Bečej", za razliku od „Starog“, onog u Bačkoj.
Od 1946. godine je Novi Bečej nosio naziv „Vološinovo“, po maršalu SSSR koji je poginuo pri oslobađanju Novog Bečeja, a od 1952. se opet zove Novi Bečej.
Novi Bečej je poznat po još nekim nazivima na drugim jezicima: mađ. Törökbecse, nem. Neu Betsche.
Bečejski grad je bio romejsko utvrđenje iz doba kasne antike. U njegovoj blizini, na mestu slovenskog sela Rača (mađ. „Arač"), podignuta je u 9. veku bazilika, koja je dugo potom bila benediktinska opatija. Predanje vezuje ovu crkvu za misiju Sv. Metodija.
Prvi sigurni pomen Novog Bečeja je iz 1332-1337. godine. Mađarska istoriografija smatra da je bio u posedu porodice Bečei, koja potiče još iz doba Arpadovića. Pre toga se verovatno Bečej (Vila Večei) pominje u jednoj darovnici 1238. kralja Bele IV, gde se potvrđuje da je u mesto posedu Stolnobeogradskog manastira vitezova reda hospitalaca, mada nije sigurno radi li se o ovom mestu. Kralj Žigmund Luksemburški ga je darovao najpre vlastelinskoj porodici Lošonci, a zatim srpskom despotu Stefanu Lazareviću. Posle despota Stefana, grad Bečej je bio u vlasništvu despota Đurđa Brankovića.
U 15. veku se u Arači održavaju skupštine torontalske županije, a bečejski grad naizmenično menja gospodare. U prvoj polovini 15. veka Novi Bečej je bio u posedu srpskih despota. Krajem 15. veka od Turaka ga je uspešno branio despot Vuk Branković (Zmaj Ognjeni Vuk). Posle izumiranja Brankovića i smrti kralja Matije Korvina, Bečej je bio u posetu porodice Gereb od Vingarta, a 1514. su ga zauzeli ustanici Đorđa Dože. Posle gušenja ustanka, grad Bečej je držao Stefan Verbeci, vojvoda Jovana Zapolje, ali ga je sebi 1531. preoteo srpski vojvoda Stefan Balentić.
Zna se da je oko grada s podgrađem bilo nekoliko naseljenih mesta: Berek, Borđoš, Matej, Sent Kiralj, Šimuđ, Vran, Arača i Kovince. Posle oslobođenja od Turaka se Novi Bečej (mađ. Turski Bečej) i razvijao se kao spahiluk, odvojen od naselja Vranjevo na severu. Posle 1946. su ova naselja spojena pod imenom Novi Bečej.
Godine 1551. Mehmed paša Sokolović je zauzeo grad Bečej. Grad su zauzeli 1863. banatski Srbi, koji su se digli na ustanak u celom Banatu i koju je ugušio Sinan Paša. Ni u vreme Turaka Bečej nije opusteo, opisao ga je turski putopisac Evlija Čelebija, koji je u njemu i boravio. 1717. godine imao je 20 popisanih srpskih domova i pripadao je bečkerečkom okrugu.
Godine 1699. je sklopile su Austrija i Turska Karlovački mir, prema kojem je izvršeno rušenje tvrđave Bečej 1701. godine. Srbi su se u Novi Bečej uglavnom doselili iz Starog Bečeja i Potisja, a u obližnje selo Vranjevo su se doselili iz Potisja i Pomorišja 1752. Novi Bečej je 1781. godine kupila od Bečke Dvorske komore porodica Sisanji.
Srpska crkva podignuta je 1742. U drugoj polovini 18. veka u Novom Bečeju je počelo naseljavanje Mađara. 1848. godine bile su krvave borbe, a 1886. izgorela je trećina Novog Bečeja.
Bečej je posle 1883. prugom povezan sa ostatkom železničke mreže kraljevine Ugarske i od tada se naročito razvija, postavši regionalni centar trgovine žitom u Južnoj Ugarskoj. Početkom 20. veka su, radi lakše rečne plovidbe, sasvim uništeni ostaci Bečejske tvrđave.
Od 1919. godine, Novi Bečej ulazi u sastav jugoslovenske države.
U naselju Novi Bečej živi 11534 punoletna stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 39,9 godina (37,9 kod muškaraca i 41,7 kod žena). U naselju ima 5127 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,75.
Stanovništvo u ovom naselju veoma je nehomogeno, a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Etnički sastav prema popisu iz 2002. | ||||
|---|---|---|---|---|
| Srbi | 8868 | 61.36% | ||
| Mađari | 3849 | 26.63% | ||
| Romi | 387 | 2.67% | ||
| Jugosloveni | 352 | 2.43% | ||
| Rumuni | 144 | 0.99% | ||
| Hrvati | 52 | 0.35% | ||
| Makedonci | 38 | 0.26% | ||
| Crnogorci | 34 | 0.23% | ||
| Albanci | 14 | 0.09% | ||
| Muslimani | 13 | 0.08% | ||
| Slovaci | 10 | 0.06% | ||
| Rusini | 7 | 0.04% | ||
| Nemci | 6 | 0.04% | ||
| Slovenci | 5 | 0.03% | ||
| Rusi | 4 | 0.02% | ||
| Bugari | 4 | 0.02% | ||
| Bunjevci | 2 | 0.01% | ||
| Ukrajinci | 1 | 0.00% | ||
| nepoznato | 37 | 0.25% | ||
| m | ž | |||
| ? | 14 | 9 | ||
| 80 | 92 | 173 | ||
| 75-79 | 148 | 281 | ||
| 70-74 | 274 | 400 | ||
| 65-69 | 350 | 503 | ||
| 60-64 | 372 | 456 | ||
| 55-59 | 353 | 486 | ||
| 50-54 | 530 | 572 | ||
| 45-49 | 649 | 631 | ||
| 40-44 | 508 | 563 | ||
| 35-39 | 509 | 504 | ||
| 30-34 | 466 | 423 | ||
| 25-29 | 466 | 421 | ||
| 20-24 | 489 | 525 | ||
| 15-19 | 489 | 457 | ||
| 10-14 | 484 | 424 | ||
| 5-9 | 434 | 352 | ||
| 0-4 | 332 | 313 | ||
| prosek | 37.9 | 41.7 | ||
|
|
|
|
| Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija | Proizvodnja i snabdevanje... | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 2890 | 796 | 4 | 5 | 1116 | 51 | 206 | 247 | 50 | 102 |
| Ženski | 1906 | 176 | - | - | 846 | 10 | 14 | 257 | 53 | 11 |
| Oba | 4796 | 972 | 4 | 5 | 1962 | 61 | 220 | 504 | 103 | 113 |
| Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
| Muški | 16 | 28 | 98 | 44 | 47 | 63 | 5 | - | 12 | |
| Ženski | 37 | 19 | 72 | 139 | 219 | 33 | 14 | - | 6 | |
| Oba | 53 | 47 | 170 | 183 | 266 | 96 | 19 | - | 18 |
- ↑ Knjiga 9, Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, maj 2004, ISBN 86-84433-14-9
- ↑ Knjiga 2, Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, februar 2003, ISBN 86-84433-01-7
