Nova Varoš
Za ostale upotrebe, v. Nova Varoš (razvrstavanje).
| Nova Varoš | |
|---|---|
|
| |
| Osnovni podaci | |
| Država |  Srbija
|
| Upravni okrug | Zlatiborski |
| Opština | Nova Varoš |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo (2022) | 10335 |
| Geografija | |
| Koordinate | 43°27′23″N 19°48′25″E / 43.456333°N 19.806833°E |
| Nadmorska visina | 1111 m |
  Nova Varoš Nova Varoš (Srbije) | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski kod | 31320 |
| Pozivni broj | 033 |
| Registarska oznaka | NV |
Koordinate: 43° 27′ 23" SGŠ, 19° 48′ 25" IGD
Nova Varoš je gradsko naselje u opštini Nova Varoš u Zlatiborskom okrugu. Prema popisu iz 2002. bilo je 10335 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 10424 stanovnika).
Nova Varoš je smeštena na sredini magistralnog puta Beograd - Bar, na nadmorskoj visini do 1.000 m. Nad njom se izdiže planina Zlatar, dugačka 22 km i široka 12 km, sa najvišim vrhom od 1.627 m. Sama novovaroška opština obuhvata površinu od 584 km² u kojoj živi preko 16.638 stanovnika.
Kod naselja Kokin Brod, 11 kilometara severno od Nove Varoši ka Zlatiboru, podignuta je velika nasipna brana (hidrocentrala) i tako je u dolini Uvca stvoreno Zlatarsko jezero (ili jezero Kokin Brod), dugačko 30 kilometara, sa akumulacijom od preko 400 miliona kubnih metara vode.
Struju uvačkog elektro-sistema nazvan „Limske hidroelektrane“ proizvode hidrocentrale „Uvac“, „Kokin Brod“, „Bistrica“ i „Potpeć“, tako da proizvedu godišnje oko 800 miliona kilovat-časova električne energije. U opštini posluje oko 75 preduzeća i 450 radnji, a zaposleno je 2.484 stanovnika.
Poljoprivredu karakteriše razvijeno stočarstvo, proizvodnja mlečnih proizvoda, od kojih je najpoznatiji čuveni zlatarski sir. Značajni poljoprivredni potencijali postoje u razvoju voćarstva, pčelarstva i otkupu i preradi šumskih plodova. Poljoprivrednu površinu čini 57,10% ukupne površine opštine, a šumskom zemljištu pripada 33,85%.
Za turizma u Novoj Varoši i njenoj okolini postoje dobri preduslovi, koji se ogledaju u lepotama i drugim prirodnim vrednostima planine Zlatar i akumulacionih jezera.
Jedna od izuzetnih prirodnih retkosti je beloglavi sup, čije je stanište u kanjonu reke Uvac.
Kulturno-istorijske spomenike predstavljaju: crkve - brvnare po selima, zgrada stare škole u Radoinji, crkva i džamija u Novoj Varoši i drugi belezi i znamenja. Oni svedoče o životu ljudi ovog kraja kroz vekove i o prisustvu Kelta, Rimljana, Slovena i drugih naroda na ovim prostorima.
Nova Varoš je nastala u sredinom 16. veka. Vezuje se za ime Skender-paše Đenovljanina. Kad je Skender-paša, putujući iz Bosne za Carigrad (1530), zastao sa pratnjom na zaravni ispod planine Zlatara i oduševljen lepotama ovog šumovitog predela i opojnim mirisom borovine, naredio je pri polasku da se tu podigne kasaba. Ubrzo je niklo naselja na mestu današnje Nove Varoši. Nazvano je Skender-pašina Palanka. Kad je naraslo do blizu 2.000 kuća, „buknu požar i sprži palaku do temelja“ (Evlija Čelebija). Većina stanovnika je ostala tu i podigla novu kasabu koju nazvaše Jeni Kasaba, što na srpskom znači Nova Varoš.
Sve življa trgovina stokom i njenim proizvodima, učinila je da se varoš, na raskrsnici važnih puteva, brzo rasvijala. Administrativno, od 1776, bila je u sastavu novopazarskog sandžaka. Sredinom 19. veka Nova Varoš, prema zapisima ruskog konzula i putopisca Aleksandra Giljferdinga, imala je oko 300 kuća i oko 1.200 stanovnika, „što je bila realnija procena od one koju je izneo Elvija Čelebija, koji je inače sklon preterivanju, naveo da u Novoj Varši ima čak. 2.000 kuća“.[1]
Početkom 19. veka (1809), u Prvom srpskom ustanku, grad su privremeno zaposeli i zapalili Karađorđevi ustanici. Karadorđe je nakon zaposedanja video da je to lepa varoše te je proti Milutinu iz Guče poslao naredbu da je poštedi:
Kojekude, ova varoš da se od naše vojske ili straže ne popali, ili ne izgori, jerbo je šteta ovakve lepote kuća da se poruše i izgoru, već ako nas ćeraju Turci opet neka ostanu njima, ako li pak posle mi njih poćeramo, to će one biti naše, samo neka ostane nepopaljena.[2]
Ipak, prilikom povlačenja ustaničke srpske vojske ispred nadolazećih Turaka, prota Milutin iz Guče je, i pored voždovog zahteva, naredio vojnicima da Novu Varoš spale. "I tu vojska serpska izgore onako lepu varoš", zapisao je N. Ninković u knjizi "Žiznoopisanije moje".[2] Odlaskom Karađorđevih ustanika, Novu Varoš je, bežeći od turske odmazde, napustio veliki broj srpskog življa, iselivši se u Srbiju.
Posle više okršaja u Prvom i Drugom srpskom, a zatim i u Nevesinjskom ustanku 1875. godine (velika borba u susednom selu Radoinji), narod ovog kraja oslobodio se turskog ropsta pobedom u Prvom balkanskom ratu 1912. godine. Nova Varoš je tada imala 450 kuća i 2.909 stanovnika.
I u Prvom svetskom ratu novovaroški kraj dao je veliki doprinos pobedi protiv centralnih sila Austro-Ugarske i Nemačke, a na Solunskom frontu i protiv Bugarske. Njihov zemljak, proslavljeni vojvoda Petar Bojović, rodom iz sela Miševići podno Zlatara, komandovao je srpskom Prvom armijom.
Nova Varoš nije ostala po strani i u Narodnooslobodilačkom ratu 1941—1945. Narod ovog kraja svrstao se u velikom broju u jedinice narodnooslobodilačke vojske, u Zlatiborsku četu odnosno Treću proletersku sandžačku udarnu brigadu, a sama Nova Varoš je više od 70 puta bila čas okupirana, a čas ponovo oslobađana. Konačno je oslobođena 4. decembra 1944.
U naselju Nova Varoš živi 7885 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 35.3 godina (35.1 kod muškaraca i 35.6 kod žena). U naselju ima 3132 domaćinstva, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3.30.
Ovo naselje je u uglavnom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Etnički sastav prema popisu iz 2002.[4] | ||||
|---|---|---|---|---|
| Srbi | 8416 | 81.43% | ||
| Bošnjaci | 1028 | 9.94% | ||
| Muslimani | 498 | 4.81% | ||
| Jugosloveni | 110 | 1.06% | ||
| Crnogorci | 43 | 0.41% | ||
| Mađari | 8 | 0.07% | ||
| Hrvati | 7 | 0.06% | ||
| Makedonci | 4 | 0.03% | ||
| Bunjevci | 4 | 0.03% | ||
| Slovenci | 2 | 0.01% | ||
| Albanci | 2 | 0.01% | ||
| Ukrajinci | 1 | 0.00% | ||
| Slovaci | 1 | 0.00% | ||
| Rumuni | 1 | 0.00% | ||
| nepoznato | 62 | 0.59% | ||
| m | ž | |||
| ? | 16 | 22 | ||
| 80 | 16 | 34 | ||
| 75-79 | 44 | 63 | ||
| 70-74 | 95 | 114 | ||
| 65-69 | 166 | 200 | ||
| 60-64 | 217 | 226 | ||
| 55-59 | 280 | 232 | ||
| 50-54 | 418 | 448 | ||
| 45-49 | 530 | 509 | ||
| 40-44 | 434 | 527 | ||
| 35-39 | 342 | 386 | ||
| 30-34 | 304 | 310 | ||
| 25-29 | 342 | 350 | ||
| 20-24 | 463 | 411 | ||
| 15-19 | 482 | 486 | ||
| 10-14 | 402 | 432 | ||
| 5-9 | 284 | 291 | ||
| 0-4 | 218 | 241 | ||
| prosek | 35.1 | 35.6 | ||
|
|
|
|
| Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija | Proizvodnja i snabdevanje... | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 1942 | 80 | 1 | 7 | 815 | 229 | 88 | 199 | 73 | 111 |
| Ženski | 1593 | 47 | - | - | 657 | 69 | 10 | 229 | 81 | 18 |
| Oba | 3535 | 127 | 1 | 7 | 1472 | 298 | 98 | 428 | 154 | 129 |
| Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
| Muški | 11 | 18 | 128 | 68 | 60 | 22 | - | - | 32 | |
| Ženski | 33 | 19 | 92 | 114 | 187 | 16 | - | - | 21 | |
| Oba | 44 | 37 | 220 | 182 | 247 | 38 | - | - | 53 |
- Petar Bojović, srpski vojvoda iz balkanskih ratova i prvog svetskog rata;
- Ivan Kukolj Kuki, pevač narodne muzike;
- Nemanja Nedović, srpski košarkaški reprezentativac;
- Zlatko Krdžević, poznati fudbaler Crvene Zvezde
- Milan Topalović Topalko , pevač zabavne muzike;
- Ivan Šaponjić , poznati fudbaler Partizana
- dr.Sulejman Mašović, jedan od istaknutih Islamskih mislilaca na Balkanu;
- Ljubinko Drulović, proslavljeni fudbalski reprezentativac i igrač Rada, Porta, Benfike i Partizana
- ↑ Dr Slobodan Ristanović:Kroz Srbiju i Crnu Goru Beograd 2005. str 245.
- ↑ 2,0 2,1 Milorad Tomanić, Srpska crkva u ratu i ratovi u njoj
- ↑ Knjiga 9, Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, maj 2004, ISBN 86-84433-14-9
- ↑ Knjiga 1, Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, februar 2003, ISBN 86-84433-00-9
- Zlatarinfo, informativni portal Nove Varoši
- Stara Nova Varoš , priča o istoriji i društvenom životu u Novoj Varoši
- Nova Varoš Online
 | ||
