Krsto Popivoda

KRSTO POPIVODA
Datum rođenja	(1910-06-03)3. 6. 1910.
Mesto rođenja	Bjelice kod Cetinja Kraljevina Crna Gora
Datum smrti	10. 2. 1988. (dob: 74)
Mesto smrti	Meljine, kod Herceg Novog, SR Crna Gora SFR Jugoslavija
Supruga	Marta Ćupić-Popivoda
Profesija	društveno-politički radnik
Član KPJ od	1933.
Učešće u ratovima	Narodnooslobodilačka borba
Služba	NOV i PO Jugoslavije 1941 — 1945.
Čin	General-major u rezervi
Narodni heroj od	10. jula 1952.
Odlikovanja	Orden narodnog heroja Orden junaka socijalističkog rada Orden narodnog oslobođenja Orden partizanske zvezde Orden zasluga za narod sa zlatnim vencem Orden bratstva i jedinsta Orden za hrabrost Partizanska spomenica 1941.

Krsto Popivoda (1910 — 1988), učesnik Narodnooslobodilačke borbe, društveno-politički radnik SFRJ, junak socijalističkog rada i narodni heroj Jugoslavije.

Biografija

Rođen je 3. 6. 1910. godine u selu Bjelicama, kod Cetinja. Potiče iz mnogočlane siromašne zemljoradničke porodice. Njegovi roditelji, sestra i stariji brat, su bili u logoru tokom Prvog svetskog rata, zbog otpora dvojice braće austrijskoj okupaciji Crne Gore 1916 — 1918. godine. Osnovnu školu je završio u rodnom selu, a gimnaziju je započeo 1923. godine u Cetinju, zatim je drugi i treći razred završio u Banjaluci, četvrti na Cetinju, a peti u Peći. Maturirao je 1932. godine na Cetinju. Sve raspuste i povremene prekide u školovanju provodio je radeći kao šumarski radnik u Bosni, u okolini Olova.

U višim razredima gimnazije čitao je naprednu radničku literaturu i počeo da se interesuje za marksizam. U osmom razredu gimnazije, 1931. godine, bio je jedan od učesnika štrajka u cetinjskoj gimnaziji, a zatim i demonstracija protiv dolaska grupe ministara šestojanuarske vlade u Crnu Goru. Zajedno sa svojim školskim drugom Radojem Vujoševićem, narodnim herojem, u jesen 1932. godine odlazi u Suboticu, gde se upisuje na Pravni fakultet. Tokom prve godine studija stanovao je kod rođaka u selu Karkaturu, a avgusta 1933. godine se zaposlio u Poreskoj upravi u Subotici.

Rad u Komunističkoj partiji

Oktobra 1933. godine, zajedno sa Radojem Vujoševićem, primljen je u članstvo Komunističke partije Jugoslavije, u partijskoj ćeliji na Pravnom fakultetu. Ubrzo se uključio u rad tehnike Mesnog komiteta KPJ za Suboticu, kojom je rukuovodio Mate Vidaković. Radio je na rasturanju ilegalnog lista „Revolucionarni front radnika i seljaka“, letaka i ostalog partijskog materijala. Oktobra 1934. godine našao se među 60 uhapšenih, tokom velike policijske racije u Subotici. Pošto je bio uhapšen, neposredno posle atentata na kralja Aleksandra Karađorđevića u Marseju, bio je posebno mučen. Izveden je pred Sud za zaštitu države, zajedno sa još 13 uhapšenih, i osuđen na 18 meseci zatvora, koje je izdržao u Sremskoj Mitrovici.

Posle izlaska iz zatvora, maja 1936. godine, proteran je u Crnu Goru. Posle određenog vremena otišao je u Beograd, gde je nastavio studije prava. Za vreme studija je radio u Mesnom komitetu KPJ za Beograd i Univerzitetskom komitetu. Posle hapšenja 25. 11. 1936. godine, po odluci Partije, prelazi u ilegalnost i odlazi u Kragujevac, gde postaje član Oblasnog komiteta KPJ za užu Srbiju. U Kragujevcu razvija intenzivan partijski rad, posebno u Vojno-tehničkom zavodu, zatim u Kraljevu, Kruševcu, Paraćinu, Ćupriji i Jagodini. U proleće 1937. godine svoju partijsku aktivnost preneo je i na istočnu i južnu Srbiju. Radio je na organizovanju Oblasnog komiteta KPJ za Niš.

U masovnom hapšenju komunista, koje je počelo u Kragujevcu, juna 1937. godine, a proširilo se na mnoga mesta Srbije, Krsto je uhapšen 17. 7. u Nišu. Sproveden je u garnizonski zatvor u Kragujevcu, i podvrgnut mučenju u kojem su učestvovali policijski agenti iz Beograda i Novog Sada.

U pritvoru je proveo mesec dana i mučen je najsvirepijim metodama - ubacivanjem soli u telo i žeđu, stezanjem lobanje konopcima, razdiranjem otvorenih rana na telu tupim predmetima i dr. Krsto Popivoda i Spasenija Cana Babović, koja je tada takođe bila uhapšena i mučena, su zbog „herojskog dežanja pred klasnim neprijateljem“ jedini nosioci, malo poznatog, Partijskog priznanja „Heroj ćutanja“.

Krajem avgusta izveden je pred Sud za zaštitu države i osuđen na dve godine zatvora, koju je ponovo izdržavao u sremsko-mitrovačkom zatvoru.

Posle izlaska iz zatvora, jula 1939. godine, radio je u Agitpropu Pokrajinskog komiteta KPJ za Srbiju, a decembra iste godine CK KPJ ga je uputio, kao svog delegata, u Crnu Goru, gde je radio na jačanju partijskih organizacija. Peko Dapčević ga u svojim sećanjima opisuje kao veoma iskrenog i predanog komunistu.

Avgusta 1940. godine učestvovao je na Osmoj sednici Pokrajinskog komiteta KPJ za Crnu Goru, Boku, Sandžak i Kosovo i Metohiju, na kojoj je podneo referat „O organizacionom stanju Partije“. Prethodno je obišao mnoge partijske organizacije u Crnoj Gori i na Kosovu. Posle Pokrajinske konferencije, na poziv generalnog sekretara KPJ Josipa Broza Tita odlazi na rad u CK KPJ i organizuje i rukovodi partijskom školom u Makarskoj i partijskim kursevima u Zagrebu; Crepoljskom, kod Sarajeva i Dubravi, kod Zagreba. Bio je delagat i član Kandidacione komisije na Petoj zemaljskoj konferenciji KPJ, održanoj oktobra 1940. godine u Zagrebu.

Narodnooslobodilačka borba

Posle Vojnog puča i obaranja vlade Cvetković-Maček, 27. 3. 1941. godine, Krsto je po specijalnom zadatku Josipa Broza Tita upućen u Sarajevo da Pokrajinskom komitetu KPJ za BiH prenese instrukcije CK KPJ, a potom je upućen, s istim zadatkom, na Kosmet. Tada je obišao Mesne partijske organizaije u Sarajevu, Zenici, Peći i Kosovskoj Mitrovici i učestvovao u radu Oblasne konferencije u Tuzli. Aprila 1941. godine, posle napada Sila osovine na Kraljevinu Jugoslaviju, odlazi u Crnu Goru, gde je kao član Biroa Pokrajinskog komiteta, radio na organizovanju i pripremi Trinaestojulskog ustanka. U danima ustanka vršio je najpre dužnost sekretara OK KPJ za Nikšić, a potom sekretara OK KPJ za Cetinje.

Od septembra 1942. do 1945. godine radio je na raznim partijsko-političkim i vojnim zadacima u CK KPJ i Vrhovnom štabu NOVJ. Bio je rukovodilac i predavač u partijskim školama i kursevima. Najpre je radio u Oblasnom komitetu KPJ za Bosansku Krajinu, potom u CK KPJ, pa u selu Gvozdu kod Kalinovika, u selu Lijećevini kod Šćepan polja, između Četvrte i Pete ofanzive i u Jajcu i Drvaru, od septembra 1943. do maja 1944. godine. Bio je član AVNOJ-a, od njegovog drugog zasedanja, a maja 1944. godine, posele neuspelog nemačkog desanta na Drvar, zajedno sa CK KPJ prelazi na ostrvo Vis. Aprila 1945. godine kooptiran je u Centralni komitet KPJ.

Oslobođenje

Posle oslobođenja Jugoslavije, obavljeo je mnoge odgovorne dužnosti:

• od 1946. do 1948. godine bio je predsednik za agrarnu reformu i kolonizaciju Vlade FNRJ,
• od 1948. do 1953. godine bio je predsednik Veća naroda u Narodnoj skupštini FNRJ,
• od 1951. do 1953. godine bio je ministar za železnice i predsednik Saveta za saobraćaj i veze Vlade FNRJ,
• od 1953. do 1963. godine član Saveznog izvršnog veća,
• od 1963. do 1967. godine bio je predsednik Organizaciono-političkog veća Narodne skupštine SFRJ

Od Petog kongresa KPJ, juna 1948, biran je za člana CK KPJ, a na Devetom kongresu SKJ, marta 1969. godine, izabran je za člana Stalnog dela Konferencije SKJ. Bio je najpre član Saveznog odbora SSRNJ, zatim član Predsedništva, a potom i sekretar Saveznog odbora SSRN Jugoslavije. Bio je i član Saveznog odbora SUBNOR-a Jugoslavije i član Saveta federacije.

Bio je oženjen Martom Ćupić, rođenom sestrom narodnog heroja Ljube Čupića (neki članovi ove porodice nosili su prezime Ćupić, a neki Čupić), sa kojom je imao sina Rajka, slikara i vajara.

Umro je 10. 2. 1988. godine u bolnici u Meljinama, kod Herceg Novog. Sahranjen je u Aleji zaslužnih grđana na Novom groblju u Beogradu.

Nosilac je Partizanske spomenice 1941, i drugih visokih jugoslovenskih odlikovanja, među kojima je Orden junaka socijalističkog rada. Ordenom narodnog heroja odlikovan je 10. 7. 1952. godine.

Literatura

• Vojna enciklopedija (knjiga sedma). Beograd 1974. godina.
• Narodni heroji Jugoslavije. „Mladost“, Beograd 1975. godina.