Prijeđi na sadržaj

Kraljevstvo Juda

Izvor: Wikipedija
(Preusmjereno sa stranice Kraljevstvo Judeje)
Kraljevstvo Izrael i Kraljevstvo Juda oko 830. pne.

Kraljevstvo Juda (heb. מַמלְכת יְהוּדָה Mamlekut Jehuda) bilo je ime za kraljevstvo što su tvorila plemena: Juda, Šimun i Benjamin, a nastalo je nakon podjele Kraljevstva Izrael na Sjeverno i Južno kraljevstvo. Kraljevstvo Juda bilo je smješteno na jugu, dok je prijestolnica grad Jeruzalem.

Biblijski izvještaj

[uredi | uredi kod]

Prema biblijskom izvještaju, predstavlja nastavak Davidova i Salomonova kraljevstva, a prvi je kralj bio Salomonov sin Roboam. U početku su kraljevi Kraljevstva Jude nastojali proširiti svoju vlast i na sjever, a onda su, skupa sa sjevernim Kraljevstvom Izrael nastojali obraniti svoja područja od Arama.

Odražalo se kao neovisno kraljevstvo, ili u poluvazalskom odnosu sad prema Egiptu, sad prema Asiriji, sad prema Babiloniji sve do 587. pne., kada je konačno palo pod vlast Babilonije u vrijeme babilonskog kralja Nabukodonosora. Posljednji kralj Jude bio je Sidkija, koji je odveden u Babilon.

Najveći procvat ovo je kraljevstvo doživjelo u doba kraljeva Ezekije (716.-687. pne.) i Jošije (640.-609. pne.), koji su uspjeli centralizirati državnu vlast, obilno se pritom služeći i centraliziranim kultom u Jeruzalemu. Nakon pada Sjevernog Kraljevstva pod asirsku vlast (721. pne.), kralj Ezekija širi svoja područja prema sjeveru.

Pisani izvori i arheologija

[uredi | uredi kod]

Početkom Kraljevstva Jude, egipatski faraon Šešonk I. (945.-925. pne.) provaljuje u ovo područje i pljačka Hram, a u Megidu će ostaviti svoju stelu (spomenik s natpisom) u kojem opisuje svoj pohod.

Istovremeno postoje aramejski izvori o kraljevima u Damasku. Osobito je značajan Hazael (nakon 850. pne.) koji je bio u sukobu s oba židovska kraljevstva. O tome govori stela iz Tel Dana iz toga doba.

Sukobi s Asircima

[uredi | uredi kod]
Jedno od poznatih pisama branitelja iz Lakiša. Pisala su se na krhotinama keramike. Na dramatičan način upozoravaju da se više ne vide signali susjednih gradova i traže pomoć iz Jeruzalema. Nisu ih stigli poslati.

Asirci sredinom 8. st. pne. koriste slabost Arama i egipatske nutarnje borbe, te osvajaju široka područja Bliskog istoka i postaju stvarna opasnost i za Južno kraljevstvo, osobito u doba asirskoga kralja Sargona (kraj 8. st. pne.). Sargon 711. pne. osvaja grad Ašdod, a njegov nasljednik Sanherib (oko 704.-681. pne.) judejskom kralju Ezekiji oduzima 46 gradova i nameće mu plaćanje danka. Na povratku iz Arabije osvaja i značajan utvrđeni grad Lakiš u srcu Jude, o čemu postoje zapisi židovskih branitelja, kao i reljef u Ninivi, asirskoj prijestonici, koji prikazuje osvajanje grada, ali bez navedenog datuma.

Natpis iz Ezekielova tunela. Jeruzalem, početak 7. st. pne.)

U takvoj je situaciji Ezekija radio na utvrđivanju grada: podigao je nove zidine i proveo podzemni tunel kojim je vodu s izvora Gihon doveo unutar gradskih zidina, a zatvorio pristup vodi eventualnim osvajačima. U tom je tunelu nađen uklesan natpis iz toga doba, koji opisuje kako su radnici počeli kopat prolaz s obje strane da bi se na koncu našli u sredini.

Zapisi asirskoga kralja Asarhadona (680.-669. pne.) spominju da je primao danak od zapadnih kraljeva, među kojima i od judejskoga kralja Manašea (oko 687.-642. pne.). Isti se judejski kralj nalazi i u popisu vladara koji plaćaju danak Asurbanipalu (oko 669.-630. pne.). Sačuvana je Asurbanipalova biblioteka u Ninivi.

Babilonska opasnost

[uredi | uredi kod]

Od 625. pne. raste moć Babilonije, a Nabukodonosor već kao prijestolonasljednik pobjeđuje faraona Neka i osvaja Asiriju, a potom i Siriju. Krajem 7. st. pne. osvaja i Aškelon, dok od 597. pne. opsjeda Jeruzalem, nakon čega vladari Judeje postaju njegovi vazali. Nebuzaradinian, koji se u Bibliji spominje kao rušitelj jeruzalemskog Hrama, ali i čitavoga grada (kolovoz 587.), u babilonskom se popisu kraljevih službenika spominje na samom vrhu.

To je razaranje označilo i kraj Kraljevstva Jude.

Kraljevi Jude

[uredi | uredi kod]
Genealogija kraljeva Jude, zajedno s kraljevima Izraela.

Za ovaj period većina historičara koristi ili starije kronologije koju je ustanovili William F. Albright odnosno Edwin R. Thiele, iili noviju kronologiju Gershona Galila, a koje su seve dolje navedene. Sve godine su prije nove ere.

Albrightovi datumi[1] Thieleovi datumi[1] Galilovi datumi[1] Obično/biblijsko ime Kraljevsko ime i stil Napomene
Kuća Davidova
[uredi | uredi kod]
1000962   1010970 David דוד בן-ישי מלך ישראל
David ben Yishai, Melekh Ysr’el
Vladao Izraelom i Judom 33 godine iz Jeruzalema i 7 godina iz Hebrona, ukupno 40 godina. Smrt: Prirodni uzroci
962922   970931 Solomon שלמה בן-דוד מלך ישראל
Shelomoh ben David, Melekh Ysr’el
Vladao Izraelom i Judom iz Jeruzalema 40 godina. Smrt: Prierodni uzroci
Sin Davidov s Vitsavejom, nasljedno pravo mu je osporio stariji polubrat Adonija
922915 931913 931914 Rehoboam רחבעם בן-שלמה מלך יהודה
Rehav’am ben Shlomoh, Melekh Yehudah
Vladao Judom iz Jeruzalema 17 godina. Smrt: prirodni uzroci
915913 913911 914911 Abijam אבים בן-רחבעם מלך יהודה
’Aviyam ben Rehav’am, Melekh Yehudah
Vladao Judom iz Jeruzalema 3 godine. Smrt: prirodni uzroci
913873 911870 911870 Asa אסא בן-אבים מלך יהודה
’Asa ben ’Aviyam, Melekh Yehudah
Vladao Judom iz Jeruzalema 41 godinu. Smrt: Teška bolest stopala
873849 870848 870845 Jehošafat יהושפט בן-אסא מלך יהודה
Yehoshafat ben ’Asa, Melekh Yahudah
Vladao Judom iz Jeruzalema 35 godina. Smrt: prirodni uzroci
849842 848841 851843 Jehoram יהורם בן-יהושפט מלך יהודה
Yehoram ben Yehoshafat, Melekh Yahudah
Vladao Judom iz Jeruzalema 8 godina. Smrt: teška bolest stomaka
842842 841841 843842 Ahazija אחזיהו בן-יהורם מלך יהודה
’Ahazyahu ben Yehoram, Melekh Yehudah
Vladao Judom iz Jeruzalema godinu dana. Death: Ubio ga Jehu, uzurpator izraelskog prijestolja
842837 841835 842835 Athalija עתליה בת-עמרי מלכת יהודה
‘Atalyah bat ‘Omri, Malkat Yehudah
Vladala Judom iz Jeruzalema 6 godina. Smrt: Ubijena od trupa koje je svećenik Jehoiada poslao da zaštite Joaša.
Kraljica majka, udovica Jehorama i majka Ahazije
837800 835796 842802 Jehoash יהואש בן-אחזיהו מלך יהודה
Yehoash ben ’Ahazyahu, Melekh Yehudah
Vladao Judom iz Jeruzalema 40 godina. Smrt: Ubili ga njegovi službenici - Zabad, sin Šimeat moabitska žene; Jehozabad, sin Shimrith, moabitske žene.
800783 796767 805776 Amazija אמציה בן-יהואש מלך יהודה
’Amatzyah ben Yehoash, Melekh Yehudah
Vladao Judom iz Jeruzalema 29 godina. Smrt: Ubijen od Lakišu od ljudi koje su poslali službenici koji su se urotili protiv njega.
783742 767740 788736 Uzija
(Azarija)
עזיה בן-אמציה מלך יהודה
‘Uziyah ben ’Amatzyah, Melekh Yehudah
עזריה בן-אמציה מלך יהודה
‘Azaryah ben ’Amatzyah, Melekh Yehudah
Vladao Judom iz Jeruzalema 52 godina. Smrt: Tzaraas
Georgije Sinkel napisao da se Prva olimpijada zbila u Uzijinoj 48. godini vladavine.
742735 740732 758742 Jotham יותם בן-עזיה מלך יהודה
Yotam ben ‘Uziyah, Melekh Yehudah
Vladao Judom iz Jeruzalema 16 godina. Smrt: prirodni uzroci
735715 732716 742726 Ahaz אחז בן-יותם מלך יהודה
’Ahaz ben Yotam, Melekh Yehudah
Vladao Judom iz Jeruzalema 16 godina. Smrt: prirodni uzroci
Asirski kralj Tiglath-Pileser III bilježi da je primao danak od Ahaza; usporedi 2 Kraljevi 16:7-9
715687 716687 726697 Hezekija חזקיה בן-אחז מלך יהודה
Hizqiyah ben ’Ahaz, Melekh Yehudah
Vladao Judom iz Jeruzalema 29 godina. Smrt: prirodni uzroci
Suvremenik Sennacheriba od Asirije i Merodach-Baladana od Babilona.
687642 687643 697642 Manasseh מנשה בן-חזקיה מלך יהודה
Menasheh ben Hizqiyah, Melekh Yehudah
Vladao Judom iz Jeruzalema 55 godina. Smrt: prirodni uzroci
Spomenut u asirskim zapisima kao suvremenik Esarhaddona
642640 643641 642640 Amon אמון בן-מנשה מלך יהודה
’Amon ben Menasheh, Melekh Yehudah
Vladao Judom iz Jeruzalema 2 godina. Smrt: Ubili ga službenici, koje je potom ubio narod Jude.
640609 641609 640609 Josiah יאשיהו בן-אמון מלך יהודה
Yo’shiyahu ben ’Amon, Melekh Yehudah
Vladao Judom iz Jeruzalema 31 godina. Smrt: Pogodila ga strijela za vrijeme borbe protiv Nekoa od Egipta. Umro pri dolasku u Jeruzalem.
609 609 609 Jehoahaz
(Ahaz)
יהואחז בן-יאשיהו מלך יהודה
Yeho’ahaz ben Yo’shiyahu, Melekh Yehudah
אחז בן-יאשיהו מלך יהודה
’Ahaz ben Yo’shiyahu, Melekh Yehudah
Vladao Judom iz Jeruzalema 3 mjeseca. Smrt: Neko, kralj Egipta, ga zbacio s prijestolja i zamijenio bratom Eliakimom. Potom je odveden u Egipat, gdje je umro.
609598 609598 609598 Jehoiakim יהויקים בן-יאשיהו מלך יהודה
Yehoyaqim ben Yo’shiyahu, Melekh Yehudah
Vladao Judom iz Jeruzalema 11 godina. Smrt: prirodni uzroci
Bitka kod Karkemiša se zbila u četvrtoj godini njegove vladavine (Jeremija 46:2)
598 598 598597 Jehoiahin
(Jeconiah)
יהויכין בן-יהויקים מלך יהודה
Yehoyakhin ben Yehoyaqim, Melekh Yehudah
יכניהו בן-יהויקים מלך יהודה
Yekhonyahu ben Yehoyaqim, Melekh Yehudah
Vladao Judom iz Jeruzalema 3 mjeseca i 10 dana. Smrt: Kralj Nebuchadnezzar od Babilona ga dao dovesti u Babilon, gdje je živio do smrti.
Jeruzalem su osvojili Babilonci i Jehoiachina svrgnuli 16.3. 597. pne.. Zove se Jeconiah u Jeremiji Esteri
597587 597586 597586 Zedekija צדקיהו בן-יהויכין מלך יהודה
Tzidqiyahu ben Yo’shiyahu, Melekh Yehudah
Vladao Judom iz Jeruzalema 11 godina. Smrt: nepoznata.
U njegovoj vladavini se dogodila druga pobuna protiv Nebuchadnezzara (588-586. pne.). Jeruzalem je pao nakon duge opsade, hram je spaljen, Zedekija oslijepljen i progna, a Juda postala provincija.

Povezano

[uredi | uredi kod]

Reference

[uredi | uredi kod]
  1. 1,0 1,1 1,2 Sve godine su pne.