Konstabl
| Konstabl comes stabuli | |
|---|---|
 | |
Konstabl (engleski: Constable, francuski: Connétable, njemački: Konstabler), bio je po srednjovjekovnim kraljevskim i plemićkim dvorovima, visoki oficir vojske.[1]
Konstabli vuku porijeklo još od Rimskog Carstva, naročito od njegovog istočnog dijela[2] gdje su tokom 5. vijeka bili upravitelji (comes stabuli) carskih konjušnjica.[1]
Franci su za vladavine merovinških i karolinških kraljeva, preuzeli tu titulu, - comes stabuli je bio zadužen za kraljevsku ergelu, a maršal (marescallus) mu je bio podređeni oficir. U 11. vijeku za Kraljevine Francuske konstabl (connétable) je postao je jedan od pet najviših oficira, komandant konjice.[2]
Vremenom je njihov položaj ojačao, pa su pored vojničkih preuzimali i sudske dužnosti. Konstablove vojne dužnosti i sudske ovlasti povećavale su se sve dok sredinom 14. vijeka konstabl je postao vrhovni komandant vojske. To je potrajalo do 1523., kad je zbog izdaje konstabla Charlesa od Bourbona, taj položaj tokom 16. vijeka ostao upražnjen. Službeno je ukinut 1627., obnovio ga je Napoleon I, za svog brata Louisa.[2] Francuski konstabli su konačno ukinuti za Burbonska restauracija.[2]
Konsabli u Kraljevini Engleskoj postoje od vladavine Henrya I (1100.-1135.) njihova glavna dužnost bila je komandiranje vojskom, koju su obavljali sa maršalima (marshal). Vremenom su dobili i sudske dužnosi - Sud Konstabla i maršala, poznat i kao Viteški sud, nastao je za vladavine Edwarda I (1272.- 1307.).[2]
Oficiri važnih garnizona i zamaka također su nosili titulu konstabla, tako su postojali konstabli Windsorskog, Doverskog, Conwyskog i Londonskog Towera. Ponekad je njihovo imenovanje bilo povezano sa imenovanjem konzervatora (kasnijih mirovnih sudaca), koji su pomagali šerifu u provođenju zakona. To je dovelo do toga da su konstablii imali i jurisdikciju i nad Građanskim pravom, jer su prema Winchesterskom statutu iz 1285., civilne i vojne organizacije bile povezane.[2]
Šef ili glavni konstabl je na svom teritoriju (stotina ili franšiza) bio je odgovoran za suzbijanje nereda, nasilnih zločina pomoću milicije koju bi podigao i naoružao. Pod svojom komandom imao je niže konstable u svakoj desetini (odnosno selu). Viši i niži (parohijski), konstabli ostali su izvršni pravni službenici po grofovijama sve donošenja Zakona o grofovijskoj policiji (County Police Acts) iz 1839./1840. kad je pojedinim sucima dozvoljeno da formiraju plaćenu policiju.
Danas se tako kolokvijalno zovu policajci.[1] Postoji i funkcija Lorda konstabla, koji se imenuje samo za ceremonije krunidbe.[2]
I u Škotskoj su konstabli obavljali policijske zadatke (suzbijanje nemira), oni još i danas obavljaju tu dužnost u Edinburghu, Leithu, Perthu i Holyrood Palacu. I oni kao u Engleskoj imaju važnu ulogu za državnih ceremonija.
U ruralnim područjima Sjedinjenih Američkih Država konstabli su imali isti status kao u Engleskoj prije zakona iz 1842., ali su tokom 20. vijeka postepeno izgubili većinu svojih prerogativa u kaznenom pravu na račun policije, pa se danas uglavnom bavie izdavanjem sudskih naloga i poslovima oko izbora.[2]
- Constable (en)