Kastelan (titula)
| Kastelan Castellanus | |
|---|---|
.jpg) | |
Kastelan ili Kaštelan (od latinskog: castellanus=koji živi u utvrdi, od castellum=utvrda]) bila je titula u feudalnoj Evropi ranog srednjeg vijeka za upravitelje zamka, koji su do 11. vijeka imali pravo da zapovjedaju, sude i kažnjavaju, kao i pravo da zadrže prihode ostvarene tim poslom. Na taj je način dovršeno prenošenje moći iz monarhovog dvora po provincijama.[1]
U Nizozemskoj su kastelani bili zaduženi za čitave okruge i imali su široke vojne i administrativne prerogative.[1]
U Kraljevini Poljskoj kastelane je imenovao kralj.[2] Kastelan je od 12 do 13. vijeka bio službenik koji je vršio vlast u zamku ili gradu i njegovom okrugu zvanom kastelanija.[3] Kastelani su bili niži po rangu od vojvoda, osim onog u Krakovu, najvišeg sekularnog funkcionera Kraljevine Poljske. Oni su se bavili obranom grada i kastelanije, prikupljali poreze u naturi i radu od podanika i vršili sudbenu vlast.[3]
Kastelani su izgubili na važnosti početkom 14. vijeka, kad su se pojavili staroste i preuzeli sudovanje. Na kraju za Varšavskog vojvodstva i Kongresnoj Poljskoj to je postala počasna titula za senatore Sejma.[3]
Po Hrvatskoj i Bosni - kastelani su zvani i kao porkulabi (porkolabi), gradštaki, gradštiki.[2]
- ↑ 1,0 1,1 „Castellan, feudal official” (engleski). Encyclopaedia Britannica. Pristupljeno 29.08. 2021.
- ↑ 2,0 2,1 „kaštelan” (hrvatski). Hrvatska enciklopedija LZMK. Pristupljeno 28.08. 2021.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 „kasztelan” (poljski). Encyklopedia PWN. Pristupljeno 28.08. 2021.
- kaštelan (sh)