Hidroavion
| Hidroavion | |
|---|---|
 | |
Hidroavion (je sintagma od grčke riječi ὕδωρ / hydor = voda, i latinske avis = ptica) ili hidroplan (to je pak sintagma od iste grčke riječi engleske plane = avion) je modificirani avion sposoban da sleti i uzleti sa vode.[1]
Hidroavion pored općih aerodinamičkih svojstava koje imaju i drugi avioni, mora imati i čamac ili plovke dovoljnog deplasmana, uz zadovoljavajući uzdužni i poprečni stabilitet na vodi poput broda, da ne potone.
Njihova osnovna prednost je da se mogu upotrebljavati svuda gdje ima dovoljno velike vodene površine. Zbog tog su se na samom početku razvoja avijacije gradili i veliki prekooceanski hidroavioni, jer su oni u to vrijeme pružali veću sigurnost putnicima u slučaju kvara (a tad je to bilo vrlo često) pa su ipak mogli sletjeti i tražiti pomoć. Njihov najveći nedostatak im je povećana težina i slabija aerodinamička svojstva, pa su zbog tog sporiji i troše više goriva od sličnih običnih aviona.
Hidroavion mora imati dovoljnu plovnost da pluta na vodi, ali s druge strane treba biti i aerodinamičan da može razviti brzinu koja mu je potrebna za uzlijetanje.[1]Kako su to dva potpuno suprotna zahtjeva, upravljanje hidroavionima zahtjeva vještinu od pilota da zadrže stabilnost, naročito kod visokih valova.
Sama građa hidroaviona mora biti dovoljno snažna da izdrži udarce pri slijetanju, s druge strane njegove plovke ili čamac nesmiju pružati veliki otpor vodi, da mu omoguće razumno vrijeme uzlijetanja.[1]
U osnovi postoje dva tipa tih vrsti letjelica; hidroavioni s plovcima (engleski: float plane) i Leteći brodovi (engleski: flying boat).
To su klasični hidroavioni koji umjesto kotača imaju dva plovka koji im omogućuju da plutaju na vodi. Za Drugog svjetskog rata gradili su se hidroavioni sa jednim plovkom pod trupom i dva manja bočna pod krilima.
Te letjelice imaju trup u obliku čamca, a stabilnost na vodi daju im baloneti ispod krila, ili posebno konstruirana kratka debela krila. Oni su bili osobito popularni između dva svjetska rata, za prekooceanske letove.
Prvi hidroavion na svijetu konstruirao je francuski inženjer Henri Fabre i njime preletio oko 600 metara 28. marta 1910. godine. Njegov Le Canard (patak) imao je tri plovka a pokretao ga je motor Gnome od 50 KS.[2] Prve upotrebljive hidroavione proizveo je američki konstruktor Glenn Curtiss između 1911 i 1912. Njegova iskustva preuzeli su Britanci i konstruirali brojne avione F -klase (Felixstowe) koji su odigrali značajnu ulogu u Prvom svjetskom ratu u pomorskom izviđanju, protupodmorničkom ratovanju, kao minopolagači i kod spašavanja na moru.[1]
Nakon rata, komercijalne verzije hidroaviona obarale su rekorde onog vremena, kako u doletu tako i u brzini. Američka mornarica je na bazi Curtissovog aviona NC-4, napravila hidroavion koji je 1919. prvi preletio Atlantik sa slijetanjem na Azorima. Sve do kasnih 1920-ih hidroavioni su bili najveći i najbrži tipovi aviona na svijetu.[1]
Njihovu efikasnost prezentirali su i Sovjeti 1929, dramatičnim letom ANT-4 (kome su ugradili plovke) iz Moskve do New Yorka preko Sibira. A nakon njih 1930-ih i Italijani letovima iz Rima do Rio de Janeira i Chicaga.[1]
Nakon izbijanja Drugog svjetskog rata, počeo je opadati značaj hidroaviona, jer su dramatični ratni događaji ubrzali razvoj klasičnih aviona kojima se domet (i brzina) značajno povećao, uz istovremenu izgradnju brojnih aerodroma i razvoj nosača aviona. Nakon Drugog svjetskog rata nastavljen je daljnji razvoj hidroaviona, ali daleko skromnije tj. kao eksluzivnih letjelica za specijalne namjene.[1]
Nakon Drugog svjetskog rata postao je pomodan razvoj hibridnog tipa letjelica između hidroaviona i običnog aviona, amfibija koje mogu sletjeti i uzletjeti sa bilo koje površine. Konstrukciono je to kombinacija letećeg čamca sa klasičnim avionskim stajnim trapom kog izvlači kad slijeće na tvrdu podlogu.[1]
