Prijeđi na sadržaj

1968

Izvor: Wikipedija
(Preusmjereno sa stranice 1968.)
Ovo je članak o godini 1968.
Za ostala značenja, vidi 1968 (razvrstavanje).

< | 19. vijek | 20. vijek | 21. vijek | >
< | 1930-e | 1940-e | 1950-e | 1960-e | 1970-e | 1980-e | 1990-e | >
<< | < | 1964. | 1965. | 1966. | 1967. | 1968. | 1969. | 1970. | 1971. | 1972. | > | >>

1968. po kalendarima
Gregorijanski 1968. (MCMLXVIII)
Ab urbe condita 2721.
Islamski 1387–1388.
Iranski 1346–1347.
Hebrejski 5728–5729.
Bizantski 7476–7477.
Koptski 1684–1685.
Hindu kalendari
Vikram Samvat 2023–2024.
Shaka Samvat 1890–1891.
Kali Yuga 5069–5070.
Kineski
Kontinualno 4604–4605.
60 godina Yang Zemlja Majmun
(od kineske Ng.)
Holocenski kalendar 11968.
p  r  u
Podrobnije: Kalendarska era

Godina 1968 (MCMLXVIII) bila je prijestupna godina koja počinje u ponedjeljak.

1968:
123456789101112
RođenjaSmrti

Događaji

[uredi | uredi kod]

Januar/Siječanj

[uredi | uredi kod]
Alexander Dubček
Predsednik Tito prima akreditive od ambasadora SR Nemačke (jun 1968)

Februar/Veljača

[uredi | uredi kod]
Tet ofanziva: razaranja u Huếu
  • 1. 2. - Vijetkongovac Nguyen Van Lem osumnjičen za ubistvo porodice jednog oficira i pogubljen na ulici po kratkom postupku - TV snimak obilazi svet i podstiče antiratni pokret.
  • 6. 2. - Građanski rat u Severnom Jemenu: rojalisti prekidaju opsade Sane, što praktično znači pobedu republikanaca, mada sukobi traju do 1970.
  • 6. 2. - 18. 2. - X. Zimske olimpijske igre u Grenoblu, Francuska.
  • 8. 2. - Protesti oko segregirane kuglane u Orangeburg, South Carolina, kulminiraju pogibijom trojice studenata u intervenciji policije.
  • 8. 2. - Premijera filma "Planeta majmuna".
  • 8 - 10. 2. - Osmi kongres Saveza omladine Jugoslavije, novi predsednik je Janez Kocijančič, nakon Tomislava Badovinca[2].
  • 11. 2. - U New Yorku otvoren četvrti po redu Madison Square Garden.
  • 11. 2. - Prvi čadski građanski rat: lider FROLINAT-a Ibrahim Abatcha poginuo u okršaju sa vojskom.
  • 12. 2. - Počinje štrajk crnih radnika čistoće u Memphisu (slogan "I Am a Man!").
  • februar - Pogoršani odnosi između SFRJ i Bugarske zbog pitanja Makedonije, Jugoslovene ljuti i to što ih Bugari klasifikuju kao zapadnu zemlju[3].
  • februar - XVII sjednica CK SK BiH definira Muslimane kao poseban narod.
  • februar - Rehabilitovani Albanci osuđeni na Prizrenskom procesu 1956.
  • februar - U Rumuniji vraćena županija (județ) kao podela zemlje - ima ih 39 umesto 16 regiona. Ovim je okončan i Mureš-Mađarski Autonomni Region (MAR osnovan 1952, razvodnjen 1960).
  • februar - Masakri u Vijetnamu, u mestima Phong Nhi, Phong Nhat i Ha My.
  • februar - Beatles-i stigli u Indiju, na Maharishijev kurs transcendentalne meditacije u Rishikeshu - ostaju različito vreme, napisali su dosta pesama. Tamo su i Mia Farrow, Donovan i Mike Love.
  • 18. 2. - Eksplozija naprave u podrumu jugoslovenske ambasade u Parizu, jedna osoba poginula - samo jedan u nizu napada na jugoslovenske diplomatske objekte, kao i u zemlji.
  • 18. 2. - Trucial States: pošto su Britanci najavili odlazak, vladari Abu Dabija i Dubaija dogovorili stvaranje federacije, u koju zovu i ostale emirate (UAE osnovani 1971).
  • 19. 2. - Međunarodna arbitraža daje Pakistanu 10% oblasti Kački ran (Rann of Kutch), u sporu sa Indijom (jedan od trojice članova arbitraže bio sudija Ustavnog suda Jugoslavije, Aleš Bebler, kojeg je nominovala indijska vlada).
  • 21. 2. - Radnici u Kairu se pobunili zbog blagih osuda vinovnika za poraz 1967, ubrzo im se pridružuju studenti.[4]. Nasser odgovara samokritikom, postavljanjem više civila u vladu i programom reforme.
  • 21. 2. - Belgijski premijer Paul Vanden Boeynants daje ostavku usled Leuvenske jezičke krize, raspisani vanredni izbori.
  • 24. 2. - Huế vraćen u južnovijetnamske ruke. Masakr u Huếu: nekoliko hiljada ljudi stradalo od obe strane tokom okupacije i nakon nje.
  • 26. 2. - Čehoslovački general Jan Šejna zatražio azil u SAD konzulatu u Trstu, izgleda bežeći od kriminalne istrage.
  • 27. 2. - TV voditelj Walter Cronkite kaže u specijalnom izveštaju da je američka vojska zaglavljena u pat-poziciji i da su pregovori jedini racionalan put - ovo je navodno uticalo na predsednika Johnsona.
  • 28. 2. - Konferencija komunističkih partija u Budimpešti, Rumunija napušta skup[5].
  • 28. 2. - U Indiji inauguriran eksperimentalni grad Auroville.
  • 29. 2. - Briselska konvencija o uzajamnom priznanju presuda u građanskim i privrednim slučajevima u Evropskoj zajednici, početak Briselskog režima.
  • 29. 2. - Izveštaj Kernerove komisije o prošlogodišnjim rasnim neredima u SAD: kriv je beli rasizam.

Mart/Ožujak

[uredi | uredi kod]
Poljski mart 1968.: spomen-ploča

April/Travanj

[uredi | uredi kod]
100 dinara
Posledice nereda nakon Kingovog ubistva
  • 4. 4. - Martin Luther King, Jr. ubijen hicem iz snajpera na balkonu hotelske sobe u Memphisu, u saveznoj državi Tennessee; u većim gradovima SAD izbijaju neredi koji traju nekoliko dana.
  • 4. 4. - Zvižduci na srpski deo programa povodom Dana studenata u Prištini - ilustracija nacionalističkih ekscesa od strane albanskih studenata na Kosmetu i drugde u SFRJ[9].
  • 5. 4. - Praško proljeće: u Čehoslovačkoj objavljen Akcioni program KPČ.
  • 6. 4. - Pesma Evrovizije: pobedila numera iz Španjolske, a jugoslavenski "Dubrovački trubaduri" sedmi s pjesmom "Jedan dan".
  • 6. 4. - Studenti protestuju protiv Vijetnamskog rata ispred američke čitaonice u Beogradu, potukli se sa milicijom[10].
  • 6. 4. - Eksplozije gasa i baruta u radnji sportske robe u Richmond, Indiana, 41 žrtva.
  • 6. 4. - U Čikago, gde su naročito jaki neredi, stiže Nacionalna garda Ilinoja, kao i oklopne i pešadijske snage SAD.
  • 6 - 30. 4. - Tito u poseti Japanu, Mongoliji, SSSR i Iranu.
  • 9. 4. - Akcioni program Čehoslovačke KP predviđa slobodu izražavanja i mišljenja, putovanja bez ograničenja, zakonsku prevenciju mešanja državnih organa u privatnost, uvođenje federativnog sistema, pravo na rehabilitaciju itd.[11]
  • 9 - 11. 4. - Konferencija progresivnih pokreta i organizacija mediteranskih zemalja (učestvuju i SKJ i SSRNJ).
  • 10. 4. - 40. dodjela Oscara: više nema tri zasebne kategorije za crno-bele i kolor filmove; najbolji film je In the Heat of the Night, ukupno pet nagrada od sedam nominacija; najbolji strani film je Ostře sledované vlaky, u užoj konkurenciji su bili i "Skupljači perja".
  • 11. 4. - Pokušaj ubistva Rudija Dutschkea, studentskog vođe u Zapadnoj Nemačkoj - studenti će blokirati distribuciju tabloida Bild-Zeitung, kojeg su smatrali neprijateljskim.
  • 11. 4. - U SAD potpisan Zakon o građanskim pravima, uključujući Fair Housing Act, koji predviđa jednake mogućnosti stanovanja, tj. zabranu diskriminacije pri prodaji, iznajmljivanju i finansiranju domova.
  • 12. 4. - Prvi ugovori o stranim kapitalnim investicijama u SFRJ, po zakonu od prošlog jula: "Crvena zastava" sa FIAT-om, vrednosti 10 miliona dolara, a kasnije tokom meseca Celje Cink sa jednom istočnonemačkom firmom[12].
  • 19. 4. - Vojni udar u Sierra Leoneu vodi povratku civilne vlasti (Siaka Stevens, premijer 1968-71, predsednik 1971-85).
  • 20. 4. - Liberal Pierre Trudeau postaje premijer Kanade (1968-79. i 1980-84).
  • 20. 4. - Britanski političar Enoch Powell održao tzv. Govor o rekama krvi, protiv imigracije iz zemalja Komonvelta u V. Britaniju.
  • 20. 4. - South African Airways Flight 228: avion pao u Jugozapadnoj Africi (Namibiji), 123 mrtvih.
  • 21. 4. - U Beogradu održana automobilska trka, gledaoci se šetaju po stazi, jedan je udaren[13].
  • 22. 4. - XIV sednica Predsedništva i Izvršnog komiteta CK SK Srbije - "pokrajina Kosovo i Metohija treba više da bude kategorija federacije i da se jasnije izrazi kao sastavni deo federalizma".
  • 22 - 23. 4. - Na konferenciji u Prištini preporučeno da se za Albance u Jugoslaviji prihvati književni jezik iz Albanije.
  • 23 - 30. 4. - Studenti Univerziteta Columbia se potukli sa policijom i zauzeli neke zgrade univerziteta protestujući protiv gradnje sportske dvorane u Harlemu i Vijetnamskog rata, dok ih policija nije raščistila (→ roman The Strawberry Statement, i labavo povezan film istog naziva).
  • 25. 4. - Na plenumu Rumunske KP osuđen Ceaușescuov rival Alexandru Drăghici a rehabilitovana njegova žrtva Lucrețiu Pătrășcanu.
  • 26. 4. - Operacija Crosstie, test Boxcar - u Nevadi detonirana hidrogenska bomba od 1,3 megatone.
  • 27. 4. - Snimanje filma Castle Keep u Novom Sadu: eksplozija izmakla kontroli i uništila set vredan milion dolara (NYT).
  • 27. 4. - U Velikoj Britaniji legalizovan abortus (ne i u Severnoj Irskoj).
  • 29. 4. - Mjuzikl "Kosa" kreće na Broadwayu.
  • 29. 4. - 30. 5. - Majska ofanziva ili Mali Tet: još jedna ofanziva Severnovijetnamske armije i Vijetkonga, krvavo na obe strane (ovaj maj je najgori mesec za Amerikance u celom ratu).
  • proleće - Predloženo da se naziv pokrajine skrati u Kosovo, koristi oznaka "Albanac" a ne "Šiptar", zvanični albanski jezik na Kosovu isti kao u Albaniji, tj. južni dijalekt.
  • april - Mehmet Hoxha na sednici SSRN Srbije: ako 370.000 Crnogoraca može imati republiku, može i 1,2 miliona Albanaca na Kosovu[14].

Maj/Svibanj

[uredi | uredi kod]
  • 2. 5. - Sastanak Tito-Čaušesku u Beogradu, reafirmisana vera u nemešanje u unutrašnje stvari drugih država (u vezi sovjetskih pritisaka na Čehoslovačku[15]).
  • 3. 5. - Okupljanje studenata na pariskoj Sorbonne-i, protestuju zbog zatvaranja Univerziteta Nanterre prethodnog dana.
  • 6. 5. - Maj 1968. u Francuskoj: Sukob policije i studenata u Parizu koji su protestovali zbog policijskog prisustva na Sorbonne-i.
  • 9. 5. - Čehoslovački radio poziva Sovjete da ne ponavljaju intervenciju, kao u Mađarskoj 1956 (NYT).
  • 10. 5. - Predstavnici SAD i Severnog Vijetnama se prvi put sastali u Parizu, razgovaraju o budućim mirovnim pregovorima.
  • 10. 5. - Studenti i đaci dižu barikade oko Latinske četvrti u Parizu, sledeće noći je okršaj sa policijom.
Maj 1968.: studenti zauzeli pozorište Odeon
  • 12. 5. - Bitka za Kham Duc: severni Vijetnamci zauzeli američki logor i oborili transportni avion sa 156 ljudi, uglavnom južnovijetnamskih izbeglica.
  • 12 - 15. 5. - Jugoslovenski ministar spoljnih poslova Marko Nikezić u Pragu, podržava čehoslovačku politiku.
  • 13. 5. - Francuska: jednodnevni generalni štrajk, milion ljudi maršira Parizom; narednih dana se i radnici pridružuju protestima ("okupacije" fabrika).
  • 16. 5. - Ronan Point: eksplozija plina na 18. spratu nove stambene zgrade u istočnom Londonu izaziva pad čitavog ugla zgrade - promene u propisima, gubitak poverenja u solitere.
  • 17. 5. - Catonsvilleskih devetoro katoličkih aktivista zapalilo napalmom novačke dosijee u Catonsville, Maryland.
  • 17. 5. - Kontejnerizacija: zaplovio American Lancer, prvi namenski građeni kontejnerski brod, kapaciteta 1210 TEU, prvi iz klase osam brodova.
Sarkofag cara Dušana
Dobrica Ćosić
  • 29 - 30. 5. - XIV sednica CK SK Srbije. Dobrica Ćosić na sednici CK SK Srbije izjavio da se na Kosovu vrši teror nad Srbima i da kosovske vlasti ništa ne čine da bi to sprečile, kritikuje položaj Srbije u SFRJ; Istoričar Jovan Marjanović kritikuje stvaranje "veštačkih nacija" (Muslimani, Crnogorci)[16]; CK se ogradio od ovih stavova, ovaj događaj označio je početak Ćosićevog disidentstva. On i Marjanović će biti isključeni iz CK.
  • 30. 5. - De Gol raspustio parlament - raspisivanjem novih izbora okončana pretnja revolucije u Francuskoj. Masovni kontramiting De Golovih pristalica u Parizu.
  • 30. 5. - U Nemačkoj doneseni Vanredni zakoni (Notstandgesetze), čime su okončana specijalna ovlašćenja Savezničkih sila iz 1949, a vlada dobila mogućnost da uskrati građanske slobode tokom krize - nemirni studenti se protivili njihovom donošenju.
  • proleće - Jaka prolećna suša u Jugoslaviji i okolnim zemljama - smanjeni prinosi u poljoprivredi[15].

Jun/Juni/Lipanj

[uredi | uredi kod]
"Lipanjska gibanja"
  • 1. 6. - Novoizgrađena Tvornica mineralnih gnojiva u Kutini, među deset najvećih u svijetu, udružuje se sa ranijom Tvornicom kemijskih proizvoda (čađara, vapnara, glinara)[17].
  • 2. 6. - Uveče čarka između brigadista i studenata u blizini Studentskog grada u Beogradu, milicija interveniše.
  • 3. 6. - Studentske demonstracije 1968. u Jugoslaviji: Studenti krenuli u stari deo Beograda, milicija ih presreće kod nadvožnjaka i prebija; Rezolucija studentskih demonstracija: protiv socijalne nejednakosti, nezaposlenosti, birokratije i lošeg stanja na univerzitetu.
  • 3. 6. - Radikalna feministkinja Valerie Solanas upucala i ranila Andy Warhola.
  • 4. 6. - Studenti u grupicama dolaze do svojih fakulteta širom Beograda, počinje štrajk, središte je na Filozofskom fakultetu. Među opštim zahtevima su: nezadovoljstvo zbog nejednakosti, nezaposlenosti, ometanja demokratije i samoupravljanja, zahtevaju se demokratizacija i slobode [18]. Univerzitet preimenovan u "Crveni univerzitet Karl Marks". Stevo Žigon igra monolog iz drame "Dantonova smrt".
  • 4. 6. - Predsedništvo konferencije Saveza studenata Jugoslavije podržava većinu zahteva studenata i osuđuje brutalnost milicije i pisanje štampe (studente podržavaju i Predsedništvo i IK CK SK Srbije ali zahtevi "samo demokratskim putem").
Robert F. Kennedy
  • 5. 6. - Atentat na Roberta Kenedija, američkog senatora i kandidata na stranačkim izborima za predsedničku trku, tek što je pobedio u Kaliforniji (umro rano sledećeg dana).
  • 7. 6. - Prvo, neplanirano, ubistvo izvršeno od baskijske separatističke grupe ETA: pripadnik Civilne garde ubijen prilikom provere dokumenata na putu, nakon čega je ubijen i počinilac Txabi Etxebarrieta (u akcijama 1968-2010. ubili su 820 ljudi, od čega 340 civila).
  • 7. 6. - U danskom Billundu otvoren prvi tematski park Legoland.
  • 7. 6. - Bolest Yushō u Japanu: prvi slučajevi ljudi otrovanih pirinčanim uljem sa dve hemijske supstance - umrlo 500 od 14.000 obolelih, ranije tokom godine stradalo je i 400.000 peradi.
  • 9. 6. - Tito u TV obraćanju daje za pravo studentima. Donesene "Smernice" Predsedništva i IK CK SKJ o najvažnijim zadacima SK u razvijanju sistema društveno-ekonomskih i političkih odnosa. Studentski protest završen 11. juna.
  • 5 - 10. 6. - U Italiji Evropsko prvenstvo u fudbalu: 1. Italija, 2. Jugoslavija 3. Engleska; finale Italija-Jugoslavija je igrano 8. juna (1:1) i konačno 10. juna (2:0).
  • 12. 6. - Generalna skupština UN menja ime Jugozapadne Afrike u Namibija - zemlja je pod okupacijom Južne Afrike, a SWAPO se smatra predstavnikom naroda.
  • 12. 6. - Prikazan film Rosemary's Baby.
  • 12 - 14. 6. - Kancelar Willy Brandt u poseti SFRJ.
  • 14. 6. - Dr. Benjamin Spock i još trojica osuđeni u Bostonu jer su pomagali izbegavanje regrutacije (presuda ukinuta 1969).
  • 14. 6. - Asteroid 1566 Icarus prišao na 6.355.200 km od Zemlje, tj. 16,533 Mesečevih daljina - prvi asteroid osmatran radarom.
Glad u Bijafri
  • jun - Kardinal Eugène Tisserant u 12-dnevnoj poseti Jugoslaviji.
  • 17. 6. - Komunisti započinju novi ustanak u Maleziji (do 1989).
  • 18. 6. - Operacija Šumava: redovni manevri Varšavskog pakta u Čehoslovačkoj, ali nekoliko sovjetskih divizija se nije povuklo nakon završetka 30. juna (otišli su 22. jula).
  • 20. 6. - Austin Currie i dr. izbačeni iz kuće u Severnoj Irskoj, a koja je bila nepravilno dodeljena protestantkinji - prvo skretanje pažnje britanske javnosti na problem nejednakosti u pokrajini.
  • 23. 6. - Na utakmici Boca Juniors – Club Atlético River Plate u stisci stradalo 74 ljudi.
  • 23 i 30. 6. - Parlamentarni izbori u Francuskoj: degolistička Unija demokrata za Republiku odnela ubedljivu pobedu (354 od 487 mandata), socijalisti i komunisti prepolovljeni.
  • 24. 6. - Tokom parade za Ivanjdan, praznik Kvebeka, separatisti izazvali nemire ispred tribine sa premijerom Trudeauom.
  • 25. 6. - Posvećena Koptska pravoslavna katedrala u Kairu. Papa Pavao VI je pre ovoga predao česticu moštiju svetog Marka visokoj delegaciji koptske crkve.
  • 26. 6. - Boninska ostrva, uključujući Iwo Jimu, vraćena Japanu nakon američke okupacije.
  • 26. 6. - Šesti kongres Saveza sindikata Jugoslavije u Beogradu.
  • 26. 6. - Atelje 212 gostuje u Njujorku: izvode "Razvojni put Bore Šnajdera" a 28. 6. "Kralja Ibija". Produkciju "Ko se boji Virdžinije Vulf" neki ocenili zanimljivijom od američkog originala[15]
  • 27. 6. - U Čehoslovačkoj objavljen manifest Dvije tisuće riječi koji poziva na akciju u cilju obrane reformi - u Moskvi se nakon ovoga prvi put pominje "kontrarevolucija".
  • 30. 6. - Prvi let Lockheed C-5 Galaxy, dugovekog transportnog aviona.

Jul/Juli/Srpanj

[uredi | uredi kod]
Vera Nikolić

Avgust/August/Kolovoz

[uredi | uredi kod]
  • 2. 8. - Prvo planirano ETA-ino ubistvo: policijski mučitelj Melitón Manzanas.
  • 3. 8. - Sastanak u Bratislavi lidera Čehoslovačke i pet zemalja Varšavskog pakta. Bratislavska deklaracija ističe međusobnu solidarnost i očuvanje socijalizma. Petorica konzervativaca iz čs. politbiroa uručila "pozivno pismo" Brežnjevu, izgovor za invaziju (otkriveno 1992).
  • 5. 8. - Mao Ce Dung šalje poruku radnicima na univerzitetu, naziva ih trajnim upravnicima obrazovnog sistema i poklanja im sanduk manga, koji će malo više od godinu dana biti religiozno obožavani u NR Kini[21].
  • 7. 8. - Preko 2.000 mrtvih od poplave i posledične kolere u indijskoj državi Gudžarat.
  • 8. 8. - Richard Nixon nominovan od republikanaca za predsedničke izbore. Sledi Južnu strategiju koja koristi protivljenje tog regiona rasnoj integraciji i drugim liberalnim politikama Džonsonove administracije.
  • 8. 8. - Prištinska izdavačka kuća "Rilindja" sklopila sporazum sa firmom iz Tirane za uvoz knjiga, obrazovnih pomagala i muzičkih ploča.
  • 9 - 11. 8. - Tito u poseti Pragu (poseta je odlagana od jula).
  • 13. 8. - Neuspeli atentat na vojnog diktatora Grčke Jorgosa Papadopulosa, u organizaciji Aleksandrosa Panagulisa.
  • 14. 8. - SFRJ dogovorila sa Svetskom bankom kredit od 16 miliona dolara za uvoz industrijske opreme - od 1949. SB je obezbedila 350 miliona dolara, prošlog marta dat je grant od 50 miliona dolara za prugu Beograd-Bar. Na svim nivoima (savezni, republički, opštinski, preduzeća) u SFRJ je uloženo dve milijarde dolara stranih zajmova, ne računajući stabilizacione kredite, pomoć posle rata i sl.[23].
  • 16. 8. - Prvi test američke rakete UGM-73 Poseidon je i prvo lansiranje rakete sa broda.
  • 17. 8. - Vijetnamski rat: pokrenuta i treća faza Tet ofanzive, borbe traju šest sedmica.
  • 18. 8. - Odron bacio dva autobusa u japansku reku Hida, kod grada Kamigahara - 104 mrtvih.
Invazija Varšavskog pakta na Čehoslovačku
  • 20/21. 8. - Invazija Varšavskog pakta na Čehoslovačku: trupe Varšavskog pakta ušle u Čehoslovačku. Jugoslavija i Rumunija, mada članica pakta, osuđuju invaziju (Čaušesku drži govor na masovnom mitingu u Bukureštu).
  • 22. 8. - Vlada SFRJ izražava krajnju zabrinutost zbog nelegalnog ulaska stranih trupa i okupacije Čehoslovačke, koji "predstavlja najgrublji vid gaženja suvereniteta i teritorijalnog integriteta jedne nezavisne zemlje, kao i direktno negiranje opšte-prihvaćenih principa međunarodnog prava i Povelje UN"[24]. Podignuta borbena gotovost[15] (kopanje rovova i pozivi na vojne vežbe narednih nedelja). U Beogradu danas organizovan protestni skup.
  • 24. 8. - Francuska detonirala u Polineziji svoju prvu hidrogensku bombu (sada ih imaju sve stalne članice Saveta bezbednosti).
  • 24. 8. - Severnoirska asocijacija ljudskih prava organizovala prvi protestni marš - policija ga zaustavila pre završetka, ali prošao je mirno.
  • 25. 8. - Demonstracija na Crvenom trgu protiv invazije na Čehoslovačku - osmoro učesnika je odmah uhapšeno.
  • 26. 8. - Objavljen singl Hey Jude, najuspešniji The Beatles-a.
  • 26. 8. - Vođstvo ČSSR potpisalo Moskovski protokol - ideološko odricanje od Praškog proleća.
  • 26. 8. - 6. 9. - Druga Latinoamerička episkopska konferencija u Medellínu: katolička crkva treba biti naklonjena opciji za siromašne (→ Teologija oslobođenja).
Antiratni protesti u Čikagu, pre Demokratske konvencije
  • 28. 8. - Demokratska nacionalna konvencija u Čikagu je nominovala potpredsednika Huberta Humphreya. Veliki okršaj policije i antiratnih demonstranata (The whole world is watching!).
  • 28. 8. - John Gordon Mein je prvi američki ambasador ubijen na položaju, u Gvatemali - počinitelji su iz komunističkih Fuerzas Armadas Rebeldes.
  • 28. 8. - Predsednik Čada François Tombalbaye zatražio pomoć od francuskih trupa zbog pobune u okrugu Tibesti.
  • 29. 8. - U Oslu su se vjenčali prijestolonasljednik Harald od Norveške i Sonja Haraldsen. Kako bi ostvario ženidbu s građankom, princ je zaprijetio odricanjem od prijestolja.
  • 31. 8. - 1. 9. - Dva snažna potresa u istočnom Iranu, više hiljada mrtvih.

Septembar/Rujan

[uredi | uredi kod]
Richterovi neboderi u Zagrebu
  • 11. 9. - Italija i Grčka uveravaju SFRJ da neće koristiti pritisak Varšavskog pakta za oživljavanje starih komplikacija.
  • 11. 9. - Air France Flight 1611: avion pao u more ispred Nice - 95 mrtvih, među kojima i general René Cogny. Zvanični razlog je požar, ali pretpostavlja se da je avion pogođen raketom sa broda tokom vežbi.
  • 13. 9. - Albanija napušta Varšavski pakt zbog invazije na Čehoslovačku (ne učestvuje aktivno još od 1962).
  • 13. 9. - "Marš tišine", masovne demonstracije protiv vlade u Meksiko Sitiju.
  • 14. 9. - Objavljena "Zagrebačka Biblija", prvi hrvatski prijevod Biblije tiskan u Hrvatskoj.
  • 14 - 21. 9. - Sovjetska misija Zond 5 nosi životinje na orbitu oko Meseca.
  • septembar? - Dozvoljena slobodna upotreba albanskih nacionalnih simbola na Kosmetu.
  • 22. 9. - Posle četiri godine završena operacija prenošenja hramova u Abu Simbelu, na 65 metara višu poziciju iznad Nila.
  • 23. 9. - Srušio se pješački most u Titogradu, šestoro mrtvih.
  • 24. 9. - Na američkom CBS-u kreće 60 Minutes.
  • 24. 9. - Predsednik SIV Mika Špiljak upozorava Bugarsku protiv teritorijalnih pretenzija i eventualnog napada - bugarska vlada zvanično demantuje to 28. 9.[25]
  • 25. 9. - Eksplozija bombe u garderobi beogradske Glavne železničke stanice, više povređenih (takođe osuđen Miljenko Hrkač).
  • 26. 9. - Članak u "Pravdi" formulira ono što je poznato kao Brežnjevljeva doktrina: državama Varšavskog pakta dopušten tek ograničen suverenitet.
  • 27. 9. - Pošto je portugalski diktator António de Oliveira Salazar (vladao od 1933) povrijeđen 3. 9., naslijedio ga je Marcelo Caetano (posljednji premijer režima Estado Novo, do 1974).
  • 29. 9. - Diktatura pukovnika u Grčkoj: plebiscitom potvrđen novi ustav. Garancije građanskih prava suspendovane do povratka civilne vlasti a izbori će biti održani kada se promeni mentalitet naroda.
  • 29. 9. - Pierre Mulele, jedan od lidera Pobune Simbi, vratio se u DR Kongo namamljen Mobutuovim obećanjem amnestije - uhapšen je, mučen i pogubljen.
  • 30. 9. - Boeing 747 predstavljen javnosti (prvi let sledećeg februara).
  • 30. 9. - Završen železnički deo Nankinškog mosta preko Jangcea (kolski u decembru) - prvi veliki most izgrađen kineskom ekspertizom.

Oktobar/Listopad

[uredi | uredi kod]
Masakr u Tlatelolku: spomenik
Pozdrav Black Power na Olimpijadi
  • 17. 10. - Američki državni podsekretar Nicholas Katzenbach posetio Beograd - zabrinutost zbog sovjetskih pretnji[15], SAD podržavaju Jugoslaviju.
  • 17. 10. - Prikazan film Bullitt sa Steve McQueenom.
  • 18. 10. - John Lennon i Yoko Ono uhapšeni u Londonu zbog posedovanja kanabisa.
  • 20. 10. - Jacqueline Kennedy, udovica ubijenoga američkog predsjednika J. F. Kennedyja, udala se za grčkog multimilijardera i brodovlasnika Onazisa.
  • 20. 10. - Dick Fosbury osvojio u Meksiku zlato za skok uvis, upotrebom nove tehnike leđima napred (Fosbury Flop).
  • 21. 10. - Masovne antiratne manifestacije blokirale tokijsku železničku stanicu Shinjuku.
  • 22. 10. - Prikazan film Vixen!, prvi sa novim X rejtingom.
  • 22. 10. - U SAD potpisan Zakon o kontroli oružja: zabranjena prodaja preko poštanske narudžbe.
  • 24. 10. - Titov sastanak sa rukovodstvom AP Kosovo i Metohija - zabrinutost zbog sporog ekonomskog razvoja, podrška većoj autonomiji i potpunoj nacionalnoj jednakosti. Ovih dana su se dogodile i "nacionalističke manifestacije" albanskih studenata u Prizrenu, Peći i Suvoj Reci[27].
  • 25. 10. - Led Zeppelin prvi put sviraju pod tim imenom.
  • 26. 10. - U Münchenu ubijena trojica hrvatskih iseljenika, Mile Rukavina, Krešimir Tolj i Vid Maričić[28].
  • 29. 10. - Na dražbi u pariškom hotelu Drouot za 885 njemačkih maraka prodan je pramen kose Napoleona Bonapartea koji mu je 1815. na Elbi odrezao sluga.
  • 30. 10. - Iskrcavanje 120 severnokorejskih komandosa na severoistočnoj obali J. Koreje - neuspešan pokušaj izazivanja ustanka.
  • 31. 10. - Na osnovu napretka na pariskim mirovnim pregovorima predsednik SAD Džonson obustavlja vazdušno, artiljerijsko i pomorsko bombardovanje Severnog Vijetnama od sutradan.
  • 31. 10. - Operacija Šok: izraelski komandosi uništili most i oštetili branu i trafo stanicu u gornjem Egiptu.
  • 31. 10. - Zatočeni Liu Shaoqi je i formalno smenjen s položaja predsednika NR Kine.

Novembar/Studeni

[uredi | uredi kod]
Richard Nixon
Spomenik pobjedi naroda Slavonije
Paški most
  • 19. 11. - Izložba "Paul Klee. Slike, akvareli, crteži" u beogradskom Muzeju savremene umetnosti (do 12. januara).
  • 19. 11. - Prvi predsednik Malija Modibo Keïta zbačen u vojnom udaru - poručnik Moussa Traoré je predsednik do 1991.
  • 21 - 23. 11. - Šesti kongres SK Srbije, partija ima novo rukovodstvo - Marko Nikezić predsednik (ranije savezni sekretar ino. poslova), Latinka Perović sekretarica Izvršnog komiteta. Početak "liberalne" ere u SKSr. - naglašava se industrijski razvoj, modernizacija, tržište, nemešanje u poslove drugih republika.
  • 22. 11. - Autobomba na jerusalimskoj pijaci Mahane Yehuda, 12 mrtvih.
  • 22. 11. - Izdat album The Beatles, poznat i kao "Beli album".
  • 22. 11. - Emitovana epizoda Star Trek-a Plato's Stepchildren sa međurasnim poljupcem.
  • 24. 11. - "Zapaljiv" članak u albanskim novinama Zeri i Popullit: "Titoisti" su Makedoncima dali republiku a kosovskim Albancima samo pravo na zastavu[31].
  • 25. 11. - Plovidbu završava znameniti britanski putnički brod "RMS Queen Elizabeth" da bi 1970. bio otegljen u Hong Kong i poslužio kao ploveće sveučilište, ali ne zadugo, jer je već 9. 1. 1972. izgorio.
  • 27. 11. - U Prištini održane demonstracije na kojima su studenti albanske nacionalnosti tražili da Kosovo postane republika u okviru SFRJ; demonstracije i u Uroševcu, Gnjilanu, Podujevu, kao i zapadnoj Makedoniji; razbijaju se izlozi i prevrću automobili, poginuo jedan demonstrant, povređeno 10 pripadnika snaga reda.
  • 28. 11. - Tenkovi i jedinice JNA sprečavaju demonstracije za albanski Dan zastave.
  • 30. 11. - Titova konferencija za štampu u Jajcu: nema opasnosti od sovjetske invazije; napada i konzervativce i "ekstremno liberalne elemente", naročito oko Praxisa, Đilasu poručuje da bi bilo bolje da daje manje izjava tokom posete SAD.[32]

Decembar/Prosinac

[uredi | uredi kod]
Earthrise: Zemlja sa Apolla 8
  • 24. 12. - Apollo 8 u orbiti oko Meseca: posada (Borman, Lovell, Anders) su prvi ljudi s druge strane našeg satelita. Snimljena je i fotografija Earthrise.
  • 25. 12. - Privredno veće Savezne skupštine odbacilo amandman na ustav kojim bi se preoblikovala skupština (NYT).
  • 26. 12. - Amandmani VII-XIX na Ustav SFRJ - dalje sužavanje saveznih ovlašćenja; autonomne pokrajine (sada "Socijalističke A. P.") su konstitutivni elementi federacije i imaju svoj Vrhovni sud i ustavne zakone. Naziv "Kosovo i Metohija" skraćen u "Kosovo".
  • 26. 12. - Dvojica Palestinaca napala u Atini izraelski putnički avion, El Al Flight 253, jedan putnik ubijen.
  • 28. 12. - Operacija Poklon: izraelske specijalne snage uništile 12 putničkih i dva kargo aviona na bejrutskom aerodromu.
  • decembar-januar - Vrhunac pandemije hongkonškog gripa (kategorija 2, smrtnost manja od 0,5%).

Kroz godinu

[uredi | uredi kod]

1968. u temama

[uredi | uredi kod]

Rođenja

[uredi | uredi kod]

Januar/Siječanj

[uredi | uredi kod]

Februar/Veljača

[uredi | uredi kod]

Mart/Ožujak

[uredi | uredi kod]

April/Travanj

[uredi | uredi kod]

Maj/Svibanj

[uredi | uredi kod]

Jun/Juni/Lipanj

[uredi | uredi kod]

Jul/Juli/Srpanj

[uredi | uredi kod]

Avgust/August/Kolovoz

[uredi | uredi kod]

Septembar/Rujan

[uredi | uredi kod]

Oktobar/Listopad

[uredi | uredi kod]

Novembar/Studeni

[uredi | uredi kod]

Decembar/Studeni

[uredi | uredi kod]

Kroz godinu

[uredi | uredi kod]

Smrti

[uredi | uredi kod]
Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1968.

Januar/Siječanj – Mart/Ožujak

[uredi | uredi kod]

April/Travanj – Jun/Lipanj

[uredi | uredi kod]

Jul/Srpanj – Septembar/Rujan

[uredi | uredi kod]

Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac

[uredi | uredi kod]

Kroz godinu

[uredi | uredi kod]

Nobelova nagrada za 1968. godinu

[uredi | uredi kod]

Reference

[uredi | uredi kod]
  1. 1968: The year Japan truly raised its voice. japantimes.co.jp
  2. "Yugoslav Youth Congress Aftermath", 20 February 1968. [Electronic record] HU OSA 300-8-3-10170; Records of Radio Free Europe/Radio Liberty Research Institute: Publications Department: Background Reports; Open Society Archives at Central European University, Budapest.
  3. BULGARIAN VIEWS ANGER YUGOSLAVS; Classification as a Western Country Is Resented. nytimes.com FEB. 18, 1968
  4. Ahmed Abdalla (2008). The Student Movement and National Politics in Egypt, 1923-1973. American Univ in Cairo Press. str. 149–. ISBN 978-977-416-199-5. 
  5. World Communist Summit: CQR. library.cqpress.com
  6. "Yugoslav Security Service to Get Parliamentary Control", 20 March 1968. [Electronic record] HU OSA 300-8-3-10153; Records of Radio Free Europe/Radio Liberty Research Institute: Publications Department: Background Reports; Open Society Archives at Central European University, Budapest.
  7. "Yugoslav Parliament Discusses Assuming Control over Military Intelligence", 18 March 1968. [Electronic record] HU OSA 300-8-3-10154; Records of Radio Free Europe/Radio Liberty Research Institute: Publications Department: Background Reports; Open Society Archives at Central European University, Budapest.
  8. "Bus Crash Toll Heavy", Ottawa Journal, March 18, 1968, p5
  9. "Nationalist Excesses in the Kosovo-Metohia Region", 30 May 1968. HU OSA 300-8-3-10244; Records of Radio Free Europe/Radio Liberty Research Institute: Publications Department: Background Reports; Open Society Archives at Central European University, Budapest.
  10. Yugoslavs Protesting War Battle Before U.S. Library. nytimes.com APRIL 7, 1968
  11. The Action Program of the Czechoslovak Communist Party[mrtav link]. (PDF) parevo.eu
  12. "First Contracts for Foreign Capital Investments in Yugoslavia Signed", 25 April 1968. [Electronic record] HU OSA 300-8-3-10134; Records of Radio Free Europe/Radio Liberty Research Institute: Publications Department: Background Reports; Open Society Archives at Central European University, Budapest.
  13. Belgrade Grand Prix 1968 ETCC - round 4.touringcarracing.net
  14. Sabrina Ramet, Tri Jugoslavije...
  15. 15,0 15,1 15,2 15,3 15,4 Collier's Year Book za 1968 (Microsoft Encarta 2004)
  16. "Serbian Central Committee Clashes over Nationality Problem", 3 June 1968. HU OSA 300-8-3-10243; Records of Radio Free Europe/Radio Liberty Research Institute: Publications Department: Background Reports; Open Society Archives at Central European University, Budapest.
  17. Petrokemija d.d. Kutina - Povijest tvrtke. petrokemija.hr (pristup. 16.7.2016)
  18. Ljudski je uživati, zar ne? PDF
  19. "Kosovo-Metohia Plenum Demands Language Equality", 24 July 1968 [Electronic record]. HU OSA 300-8-3-183; Records of Radio Free Europe/Radio Liberty Research Institute: Publications Department: Background Reports; Open Society Archives at Central European University, Budapest. [12.4.2018]
  20. Jarom¡r Navr til (1 January 1998). The Prague Spring 1968: A National Security Archive Documents Reader. Central European University Press. str. 234–. ISBN 978-963-9116-15-3. 
  21. 21,0 21,1 Marks, Ben (February 18th, 2013). The Mao Mango Cult of 1968 and the Rise of China's Working Class. collectorsweekly.com (pristup. 12.2.2016.)
  22. 15. Pulski filmski festival Arhivirano 2020-08-12 na Wayback Machine-u. arhiv.pulafilmfestival.hr
  23. "World Bank Helps Yugoslav Economic Development", 19 August 1968. HU OSA 300-8-3-10201; Records of Radio Free Europe/Radio Liberty Research Institute: Publications Department: Background Reports; Open Society Archives at Central European University, Budapest.
  24. Bajec, Dolničar, 1981, str. 237
  25. "Is Yugoslavia's Military Alliance with Greece and Turkey Still Legally Valid?", 30 September 1968. HU OSA 300-8-3-10298; Records of Radio Free Europe/Radio Liberty Research Institute: Publications Department: Background Reports; Open Society Archives at Central European University, Budapest.
  26. "Yugoslavia Prepared to Wage All-out People's War in Case of an Attack", 26 November 1968. HU OSA 300-8-3-10274; Records of Radio Free Europe/Radio Liberty Research Institute: Publications Department: Background Reports; Open Society Archives at Central European University, Budapest.
  27. "Nationalist Manifestations in Kosovo-Metohia with Grave Political Connotations", 29 October 1968. HU OSA 300-8-3-10288; Records of Radio Free Europe/Radio Liberty Research Institute: Publications Department: Background Reports; Open Society Archives at Central European University, Budapest.
  28. Devetorica slovenskih udbaša usred Münchena ubili trojicu Hrvata. dnevno.hr 19. prosinac 2015.
  29. Zabetonirana bušotina iz koje je šikljao gas. rtv.rs. 01. april 2012.
  30. Posmatranje erupcije "Bečejskog vulkana". foto.mij.rs
  31. "Inflammatory Albanian Editorial Precedes Nationalist Demonstrations in Prishtina", 29 November 1968. HU OSA 300-8-3-10273; Records of Radio Free Europe/Radio Liberty Research Institute: Publications Department: Background Reports; Open Society Archives at Central European University, Budapest.
  32. "Tito Backs down at Press Conference", 2 December 1968. HU OSA 300-8-3-10272; Records of Radio Free Europe/Radio Liberty Research Institute: Publications Department: Background Reports; Open Society Archives at Central European University, Budapest.
  33. "After the Croatian Party Congress", 10 December 1968. HU OSA 300-8-3-10267; Records of Radio Free Europe/Radio Liberty Research Institute: Publications Department: Background Reports; Open Society Archives at Central European University, Budapest.
  34. "Serbian and Kosovar Officials Examine Kosovo's Problems", 16 December 1968. HU OSA 300-8-3-10265; Records of Radio Free Europe/Radio Liberty Research Institute: Publications Department: Background Reports; Open Society Archives at Central European University, Budapest.
  35. "Montenegrin Party Congress Approves and Top Yugoslav Party Leader Defends Rejuvenation", 17 December 1968. HU OSA 300-8-3-10263; Records of Radio Free Europe/Radio Liberty Research Institute: Publications Department: Background Reports; Open Society Archives at Central European University, Budapest.
Literatura
  • Milan Bajec, Ivan Dolničar (1981). Jugoslavija 1941-1981, Beograd: Eksport pres.

Spoljne veze

[uredi | uredi kod]