1838

**1838. po kalendarima**
Gregorijanski	1838. (MDCCCXXXVIII)
Ab urbe condita	2591.
Islamski	1253–1254.
Iranski	1216–1217.
Hebrejski	5598–5599.
Bizantski	7346–7347.
Koptski	1554–1555.
	Hindu kalendari
• Vikram Samvat	1893–1894.
• Shaka Samvat	1760–1761.
• Kali Yuga	4939–4940.
	Kineski
• Kontinualno	4474–4475.
• 60 godina	Yang Zemlja Pas; (od kineske Ng.)
Holocenski kalendar	11838.
	p • r • u
	Podrobnije: Kalendarska era

Milenijum:	2. milenijum
Vjekovi:	18. vijek – 19. vijek – 20. vijek
Decenija:	1800-e 1810-e 1820-e – 1830-e – 1840-e 1850-e 1860-e
Godine:	1835 1836 1837 – 1838 – 1839 1840 1841

Ovo je članak o godini 1838.

Godina 1838. (MDCCCXXXVIII) bila je redovna godina koja počinje u ponedjeljak po gregorijanskom, odn. redovna godina koja počinje u subotu po 12 dana zaostajućem julijanskom kalendaru (linkovi pokazuju godišnje kalendare).

Događaji

Januar/Siječanj – Mart/Ožujak

januar - Samuel Morse i Alfred Vail prikazali telegraf.
21. 1. - U Jakutsku izmereno −60 °C, što se smatra prvim zabeleženim temperaturnim minimumom.
27. 1.? - Prvi diplomatski bal u Beogradu, domaćin izaslanik britanske krune Džon Lojd.
mart - Velika poplava pogodila Peštu.
29. 3. - Osnovano Pančevačko srpsko crkveno pevačko društvo (prvo u današnjoj Srbiji).
29. 3. - Izgrađena Njegoševa rezidencija Biljarda.

April/Travanj – Jun/Lipanj

22. 4. - Parobrod SS Sirius stigao u New York iz Corka u Irskoj za 18 dana i 4 sata.
23. 4. - SS Great Western stigao za 15 dana u New York iz Engleske - to je prvi brod namenski građen za atlantski saobraćaj, najveći putnički do 1839.
maj - Čartizam: u Velikoj Britaniji sastavljena Narodna povelja (People's Charter) kojom se traži univerzalno, tajno, aktivno i pasivno pravo glasa.
25. 5. - Egipatski de fakto vladar Muhamed Ali izrazio želju da se i formalno osamostali od Osmanlija - sultan Mahmut mobilizovao vojsku, a ni sile ne žele probleme^[1].
31. 5. (ili 30. 4.?) - Nikaragva proglasila nezavisnost od Savezne Republike Centralne Amerike.
19. 6. - Velika igra: Britanci privremeno okupirali persijsko ostrvo Hark kako bi odvratili Persijance (i Ruse) od dalje opsade Herata.
28. 6. - Krunisanje kraljice Viktorije.

Jul/Srpanj – Septembar/Rujan

1. 7. - U Kragujevcu ustanovljen Licej, odlukom kneza Miloša. Otvoren je sledećeg oktobra, preseljen u Beograd 1841, predstavlja začetak Beogradskog univerziteta (1905).
15. 8. - Salus Populi Romani: papinom bulom Cælestis Regina je data kanonska krunidba ikoni Bogorodice u bazilici sv. Marije Velike (još jedna krunidba 1954).
16. 8. - Baltalimanski ugovor otvara Osmansko carstvo britanskoj trgovini.
22. 8. - Ilirski pokret: grof Janko Drašković otvorio prvu Narodnu (ilirsku) čitaonicu u Zagrebu^[2]. Ove godine slične čitaonice se otvaraju i u drugim mjestima Hrvatske a Ljudevit Gaj dobio dozvolu za tiskaru.
7. 9. - Grace Darling se proslavila kada je sa ocem spasila 13 brodolomnika pored severne Engleske.
9. 9. - Persijanci prekinuli Opsadu Herata, Rusi pod britanskim pritiskom povukli savetnike.
17. 9. - Puštena u promet London and Birmingham Railway - London je železnički povezan sa Liverpulom i Mančesterom.

Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac

1. 10. - Prvi karlistički rat u Španiji: Bitka kod Maelle je poslednja pobeda karlista.
27. 10. - Mormonski rat 1838.: guverner Misurija izdaje Izvršno naređenje 44 kojim naređuje istrebljenje ili proterivanje Mormona iz te države.
29. 10. - Prva železnička linija u Prusiji povezuje Berlin i Magdeburg.
oktobar-novembar - Honduras i Kostarika proglasili nezavisnost od Savezne Republike Centralne Amerike koja faktički više i ne postoji.
novembar - Mirovni sporazum na Cetinju između predstavnika bosanskog i hercegovačkog paše i Crne Gore: Grahovljani će plaćati zemlju na granici a Turci ih neće dirati (ipak i dalje napeto)^[3].
27. 11. - Počinje kratki Rat peciva: francuske snage vrše invaziju Meksika kako bi iznudile ogromnu odštetu za povređena prava svojih građana, uključujući jednog pekara.
29. 11. - Otvoren francuski konzulat u Beogradu.
27. 11. - 5. 12. - Bitka kod San Juan de Ulúa: Francuzi zauzimaju meksičku luku Veracruz, zarobljen je gen. Mariano Arista i ranjen Antonio López de Santa Anna, koji je svoju amputiranu nogu dao sahraniti s punim vojnim počastima.
16. 12. - Bitka na Krvavoj reci je odlučujuća pobeda Bura nad Zuluima.
22. 12. (10. 12. po j.k.) - U Carigradu završen tzv. "Turski ustav" za Kneževinu Srbiju: Knez mora podeliti vlast sa Savetom^[4] (obnarodovan sledećeg februara).
decembar - Prvi anglo-afganistanski rat: britanske snage krenule iz Punjaba u Afganistan, u podršku Šudža-šah Duraniju nasuprot Dost Mohammadu.

Kroz godinu

Otvoren ruski konzulat u Beogradu.
c. Porta smenila leskovačkog muselima Ismail-pašu (Šašit-pašin sestrić)^[5].
Budimpešta: osnovane "Serbske narodne novine"; Sava Tekelija osnovao Tekelijanum, zadužbinu za školovanje siromašnih srpskih đaka; Biblioteka Matice srpske otvorena za javnost.
Osnovano Leteće diletantsko pozorište u Novom Sadu, prethodnik Srpskog narodnog pozorišta.
Izašli Sterijina "Pokondirena tikva" i "Roman bez romana".
Prilikom razgraničenja Austrije i Crne Gore dolazi do nasilja^[6].
Gerardus Johannes Mulder otkrio a Jöns Jacob Berzelius imenovao proteine.
Friedrich Bessel je prvi izmerio zvezdanu paralaksu i time ustanovio udaljenost jedne zvezde (61 Cygni).
Kineski car Daoguang poslao Lin Zexua u Guangdong da zaustavi nelegalni britanski uvoz opijuma (→ Prvi opijumski rat).
Durhamovo izvješće preporučuje spajanje Gornje i Donje Kanade u jednu provinciju.
Staza suza: Cherokeeji preseljeni na zapad.
Ostrva Pitkern postaju britanska kolonija, tamošnje žene dobijaju pravo glasa.
Biblijska kritika: Christian Hermann Weisse predložio hipotezu dva izvora.
Charles Fellows otkrio stare gradove Ksantos i Tlos na jugozapadu Anatolije.
1838-39 - "Arustučki rat" (Aroostook War), napetost na slabo definisanoj granici SAD države Maine i britansko-kanadske kolonije New Brunswick.

Rođenja

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1838.

16. 1. - Franz Brentano, filozof, psiholog († 1917)
29. 1. - Edward Morley, hemičar, astronom († 1923)
17. 2. - Friedrich Konrad Beilstein, hemičar († 1906)
18. 2. - Ernst Mach, fizičar, filozof († 1916)
9. 3. - Ludwig Gumplowicz, sociolog, politikolog († 1909)
20. 3. - Vicko Adamović, pedagog i povjesničar († 1919)
25. 3. - Đuro Deželić, književnik († 1907)
2. 4. - Léon Gambetta, francuski državnik († 1882)
16. 4. - Ernest Solvay, hemičar, industrijalac, filantrop († 1922)
7. 5. - Vid Morpurgo, industrijalac, političar († 1911)
10. 5. - John Wilkes Booth, glumac i atentator († 1865)
27. 6. - Paul Mauser projektant i proizvođač oružja († 1914)
6. 7. - Vatroslav Jagić, istoričar književnosti i kritičar († 1923)
8. 7. - Ferdinand von Zeppelin, oficir, proizvođač letelica († 1917)
2. 9. - Liliuokalani, poslednja kraljica Havaja († 1917)
25. 10. - Georges Bizet, kompozitor († 1875)
31. 10. - Luís I, kralj Portugala († 1889)
1. 11. - Dalaj Lama XI († 1856)
2. 11. - Nikola Spasić, veletrgovac, dobrotvor, zadužbinar († 1916)
14. 11. - August Šenoa, književnik († 1881)
22. 11. - Živojin Žujović, političar i publicista († 1870)
11. 12. - Emil Rathenau, industrijalac (AEG) († 1915)
? - Lazar Sočica, ratnik

Smrti

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1838.

20. 1. - Osceola, indijanski poglavica (* 1804)
16. 3. - Nathaniel Bowditch, matematičar (* 1773)
27. 3. - Marko Šljivarić, francuski general (* 1762)
3. 4. - François Carlo Antommarchi, Napoleonov lekar (* 1780)
6. 4. - Dimitrije Davidović, srpski novinar, ministar, ustavopisac (* 1789)
7. 4. - Konstantin Rodofinikin, ruski diplomata (* 1760)
17. 5. - Charles Maurice de Talleyrand-Périgord, francuski diplomata (* 1754)
17. 5. - René Caillié, istraživač Afrike (* 1799)
14. 6. - Maximilian von Montgelas, bavarski državnik (* 1759)
7. 8. - Ivan Kreljanović Albinoni, književnik (* 1777)
17. 8. - Lorenzo Da Ponte, Mocartov libretista (* 1749)
27. 9. - Bernard Courtois, hemičar (* 1777)
1. 10. - Charles Tennant, hemičar i industrijalac (* 1768)
3. 10. - Black Hawk, indijanski poglavica (* 1767)
13. 10. - Dimitrije Frušić, lekar i novinar (* 1790)
27. 11. - Georges Mouton, maršal Francuske (* 1770)
? - Đuro Đurović, bokeljski trgovac u Trstu, dobrotvor
? - Maksim Manuilović, temišvarski vladika

Reference

↑ ShawShaw1977, 50
↑ Otvorena Ilirska čitaonica u Zagrebu – žarište hrvatskoga narodnog preporoda Arhivirano 2016-03-13 na Wayback Machine-u, nsk.hr
↑ Istorija s. n. V-1, 194
↑ Ćorović, Vladimir. Krize u Srbiji, rastko.rs
↑ Istorija s. n. V-1, 238
↑ Ćorović, Vladimir Crna Gora kao svetovna država, rastko.rs

Literatura

Stanford J. Shaw; Ezel Kural Shaw. History of the Ottoman Empire and Modern Turkey: Volume 2, Reform, Revolution, and Republic: The Rise of Modern Turkey 1808-1975. Cambridge University Press; 27 May 1977. ISBN 978-0-521-29166-8.
Istorija srpskog naroda, Od Prvog ustanka do Berlinskog kongresa 1804-1878, Beograd 1981
- Peta knjiga prvi tom (V-1)

[1] ShawShaw1977, 50

[2] Otvorena Ilirska čitaonica u Zagrebu – žarište hrvatskoga narodnog preporoda Arhivirano 2016-03-13 na Wayback Machine-u, nsk.hr

[3] Istorija s. n. V-1, 194

[4] Ćorović, Vladimir. Krize u Srbiji, rastko.rs

[5] Istorija s. n. V-1, 238

[6] Ćorović, Vladimir Crna Gora kao svetovna država, rastko.rs

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]