1659
- Ovo je članak o godini 1659.
| Milenijum: | 2. milenijum |
|---|---|
| Vjekovi: | 16. vijek – 17. vijek – 18. vijek |
| Decenija: | 1620-e 1630-e 1640-e – 1650-e – 1660-e 1670-e 1680-e |
| Godine: | 1656 1657 1658 – 1659 – 1660 1661 1662 |
| Gregorijanski | 1659. (MDCLIX) |
| Ab urbe condita | 2412. |
| Islamski | 1069–1070. |
| Iranski | 1037–1038. |
| Hebrejski | 5419–5420. |
| Bizantski | 7167–7168. |
| Koptski | 1375–1376. |
| Hindu kalendari | |
| • Vikram Samvat | 1714–1715. |
| • Shaka Samvat | 1581–1582. |
| • Kali Yuga | 4760–4761. |
| Kineski | |
| • Kontinualno | 4295–4296. |
| • 60 godina | Yin Zemlja Svinja (od kineske Ng.) |
| Holocenski kalendar | 11659. |
| Podrobnije: Kalendarska era | |
Godina 1659 (MDCLIX) bila je redovna godina koja počinje u srijedu po gregorijanskom kalendaru odn. redovna godina koja počinje u subotu po 10 dana zaostajućem julijanskom kalendaru.
- januar - Knezovi iz Crne Gore i stare Hercegovine dolaze do Kotora, ali bez sporazuma sa Mlečanima; u gradu se nalazi oko 8.000 izbeglica iz Hercegovine[1].
- 14. 1. - Rat portugalske restauracije: Bitka kod Linhas de Elvasa je ubedljiva portugalska pobeda.
- februar, početkom - Kandijski rat u Dalmaciji: zadarski i šibenski serdari zajednički upadaju preko Cetine na tursku teritoriju, ginu Janko Mitrović i Ilija Miljković (umiru 28. 2. odn. 1. 3.)[2]. Janka će naslediti sin Stojan Janković.
- 11. 2. - Dansko-švedski rat (1658-60): Danci odbili švedski napad na Kopenhagen.
- 16. 2. - Veliki vezir Mehmed-paša Ćuprilić ubio u Alepu pobunjenog dijarbakirskog namesnika Abaza Hasan-pašu[3].
- februar - U Beču potvrđeni Srpski (vlaški) statuti, Srbi krajišnici dobili diplomu o tome u maju, nakon čega se smirila njihova pobuna u Slavoniji[4].
- mart, početkom - Zadarski morlaci uništili odred ličkih Turaka u bukovičkom klancu[5].
- mart - Kandijski rat u Egeju: Mlečani zauzeli Kalamatu na jugu Peloponeza, kasnije Toroni na Halkidiku i Češme na anadolskoj obali[6].
- mart - Nakon brojnih žalbi stanovništva i Dubrovčana smenjen bosanski namesnik Sejdi Ahmed-paša - poslat u Budim, a u Bosnu dolazi Melek Ahmed-paša[5].
- 20. 4. - Kaptol i sisački pobunjenici sklopili sporazum (isti kao i 1656.), prethodno je silom ugušena pobuna Posavaca[7].
- 21. 5. - Haški koncert: Engleska, Francuska i Holandija se zalažu za mir između Švedske i Danske-Norveške i slobodnu plovidbu do Baltika.
- 4. 6. - Richard Cromwell daje ostavku kao lord protektor Commonwealtha - sledećih godinu dana figurira Državni savet.
- 29. 6. - Rusko-poljski rat (1654-67): Konotopska bitka je pobeda Ukrajinaca, Poljaka-Litvanaca i Tatara nad Rusima.
- jul - Patrijarh srpski Gavrilo I Rajić pogubljen u Bursi.
- jul - U napadu na Popovo učestvuje 600 hajduka, kod Stona ih čeka 39 brodova iz Sućuraja na Hvaru[5].
- leto - Bosanski Turci (Jusuf-beg Filipović) napadaju šibensku teritoriju, odbili ih kliški morlaci. Kasnije, morlaci porazili Turke na Neretvi i na splitskoj teritoriji i opet kod Šibenika (poginuo sin ličkog sandžakbega)[8].
- septembar - Počinje prvi od dva Esopuska rata između Indijanaca Esopus i Holanđana u Severnoj Americi.
- 22. 9. - Mlečani i Francuzi zauzeli Karistos na Eubeji i uništili fortifikacije[6].
- oktobar - Morlaci upali u Knin i oterali svu tursku stoku sa pazara[8].
- oktobar - Spor generala Johna Lamberta i engleskog Krnjeg parlamenta - vojska imenuje Komitet sigurnosti.
- 16. 10. - Domenico II Contarini je novi mletački dužd (do 1675).
- 27. 10. - Jurij Hmeljnicki izabran za hetmana ukrajinskih kozaka; pod ruskim pritiskom zaključeni Perejaslavski članci kojima je znatno ograničena kozačka autonomija.
- 7. 11. - Pirinejskim mirom okončan Franko-španski rat (1635-59): Francuska dobija grofoviju Roussillon i delove Luksemburga i Flandrije a odriče se grofovije Barcelone. Luj XIV će se oženiti španskom princezom. Pirineji utvrđeni kao granica dve zemlje a špansko "Zlatno doba" u političkom smislu se smatra okončanim.
- 25. 11. - Holandske snage admirala de Ruytera oslobađaju danski grad Nyborg od Šveđana.
- 11. 12. - Kurlandska kolonizacija u Americi: Nova Kurlandija tj. Tobago zvanično prepuštena Holanđanima (poništeno sledeće godine).
- Visarion II Kolinović novi crnogorski vladika nakon Mardarija Kornećanina.
- Petar Zrinski pobjedio Turke kod Senja.
- Juraj Križanić stigao u Moskvu.
- George Ghica postaje knez Vlaške.
- Sveta Helena postaje engleska kolonija.
- Janičarski aga preuzeo kontrolu nad Osmanskim Alžirom (do 1671).
- Izbio prvi Holandsko-hotentotski rat.
- 18. 7. - Hyacinthe Rigaud, slikar († 1743)
- 1. 8. - Sebastiano Ricci, slikar († 1734)
- sept. - Henry Purcell, kompozitor († 1695)
- 22. 10. - Georg Ernst Stahl, hemičar i filozof († 1734)
- 19. 11. - Stjepan II. Cupilli, splitski nadbiskup († 1719)
- februar - Janko Mitrović, uskočki vođa
- februar - Ilija Smiljanić, uskočki vođa
- 10. 10. - Abel Tasman, pomorac i istraživač (* 1603)
- jul - Patrijarh srpski Gavrilo I Rajić (* 1595)
- 30. 9. - Giovanni Pesaro, mletački dužd (* 1589)
- Literatura
- Stanford J. Shaw. History of the Ottoman Empire and Modern Turkey: Volume 1, Empire of the Gazis: The Rise and Decline of the Ottoman Empire 1280-1808. Cambridge University Press; 29 October 1976. ISBN 978-0-521-29163-7.
- Kenneth Meyer Setton. Venice, Austria, and the Turks in the Seventeenth Century. American Philosophical Society; 1991. ISBN 978-0-87169-192-7.
- Historija naroda Jugoslavije II, Školska knjiga Zagreb, 1959
- Istorija srpskog naroda, Treća knjiga, prvi tom, Srbi pod tuđinskom vlašću 1537-1699, SKZ Beograd 1993, ISBN 86-379-0383-5