Sreten Žujović

Sreten Žujović Crni (1899 — 1976) je bio prvi komandant Glavnog štaba partizanskih narodnooslobodilačkih odreda Srbije, učesnik Narodnooslobodilačke borbe i društveno-politički radnik SFRJ.

SRETEN ŽUJOVIĆ
Datum rođenja	24. jun 1899.
Mesto rođenja	Mala Vrbica, kod Mladenovca Kraljevina Srbija
Datum smrti	28. novembar 1976. (77 god.)
Mesto smrti	Beograd, SR Srbija SFR Jugoslavija
Profesija	pravnik društveno-politički radnik
Član KPJ od	1924.
Učešće u ratovima	Prvi svetski rat Narodnooslobodilačka borba
U toku NOB-a	član Vrhovnog štaba NOV i POJ
Služba	Legija stranaca NOV i PO Jugoslavije 1914 — 1918. i 1941 — 1945.
Čin	General-potpukovnik u rezervi
Odlikovanja	Orden narodnog oslobođenja Orden partizanske zvezde Orden zasluga za narod sa zlatnim vencem Orden za hrabrost Partizanska spomenica 1941. * (sva odlikovanja i vojni čin oduzeti su mu 1948.)

Biografija

Rođen je 24. juna 1899. godine u selu Mala Vrbica kod Mladenovca u imućnoj porodici. U ranom detinjstvu se preselio u Beograd gde je završio osnovnu školu i gimnaziju. Tu ga je zatekao Prvi svetski rat. Po izbijanju rata, otišao je u Legiju stranaca i borio se na Zapadnom (francuskom) frontu protiv Kajzerove Nemačke.

Po završetku rata se vraća u zemlju i počinje da se orijentiše prema radničkom pokretu. U Kraljevini SHS je učestvovao u klasnoj borbi preko sindikata i to odmah po formiranju KPJ, 1919. godine.

U Komunističku partiju Jugoslavije (KPJ) je primljen 1924. godine. Nekoliko puta je dolazio u sukobe sa vladajućim režimom koji ga je progonio kao opasnog komunističkog ideologa. U takvim okolnostima, ilegalnim putevima napušta zemlju 1933. godine i odlazi u Pariz, gde je završio prava na Sorboni. Zatim odlazi u Sovjetski Savez i dolazi u prve kontakte sa predstavnicima Kominterne.

Kao iskusan komunista primljen je za člana Zagraničkog biroa CK KPJ za vreme Milana Gorkića. Na tom položaju odlazi više puta u Pariz gde se upoznao sa budućim sekretarom KPJ Josipom Brozom Titom.

I pored toga što je bio veliki pristalica Milana Gorkića, Tito ga je uvrstio u članstvo KPJ 1938. godine u Šmartnoj Gori. Tu je radio na obnavljanju partijskih organizacija u Srbiji, koje su bile razbijene u vreme Šestojanuarske diktature. Na Petoj zemaljskoj konferenciji KPJ, oktobra 1940. godine u Zagrebu, izabran je za člana Centralnog komiteta na predlog Tita.

Drugi svetski rat

Za vreme okupacije, Sreten Žujović se stalno nalazio u partijskom aktivu. Po formiranju Glavnog štaba NOPOJ-a 27. juna 1941. godine, ulazi kao član Glavnog štaba, a po formiranju Glavnog štaba NOP odreda Srbije, bio je komandant Glavnog štaba, zajedno sa Filipom Kljajićem, Rodoljubom Čolakovićem, Brankom Krsmanovićem i Nikolom Grulovićem.

Učestvovao je na vojnom savetovanju u Dulenima i Stolicama u septembru 1941. godine. Za vreme Užičke Republike, bio je poverenik Narodnog odbora za finansije i bio je prisutan u zajedničkim pregovorima između Tita i Draže Mihailovića u Struganiku i Brajićima, oktobra 1941. godine.

Po povlačenju glavnine partizanskih snaga iz Srbije, bio je lakše ranjen i prešao je na teritoriju Sandžaka zajedno sa Filipom Kljajićem, da bi se od tada pa sve do polovine 1944. godine nalazio sa Vrhovnim štabom NOVJ.

Na Prvom zasedanju AVNOJ-a, novembra 1942. godine, izabran je za člana njegovog Predsedništva, a na Drugom, novembra 1943. godine, za poverenika za saobraćaj u Nacionalnom komitetu oslobođenja Jugoslavije.

Članovi Glavnog štaba Srbije sa predstavnicima stranih misija na Radan planini 1944. Na slici: 2) Moma Marković, 3) Ficroj Maklin, 4) Koča Popović, 5) Sreten Žujović, 7) Rudolf Primorac

U Beograd ponovo dolazi 23. oktobra 1944. godine i učestvuje u prvim organima vlasti po oslobođenju grada. Posle oslobođenja Srbije, učestvovao je u stvaranju Narodnog oslobodilačkog fronta Srbije i sindikalnih organizacija.

Na konstituisanju Jugoslovenskog narodnooslobodilačkog fronta (JNOF) Srbije 14. novembra 1944. godine u Beogradu, ušao je u njen sastav kao potpredsednik Pokrajinskog komiteta KPJ za Srbiju.

Učestvovao je i na konstituisanju Antifašističke Skupštine Narodnog Oslobođenja Srbije (ASNOS) od 9 do 12. novembra 1944. godine u Beogradu kada je izabran u njeno Predsedništvo. Po formiranju privremene vlade DFJ marta 1945. godine u Beogradu, Žujović je vršio funkciju ministra finansija.

Na prvim izborima za narodne poslanike Ustavotvorne skupštine DFJ, kandidovan je za poslanika iz Drugog Beogradskog rejona i po pobedi snaga Narodnog Fronta, postao je narodni poslanik nove skupštine. U prvoj Vladi FNRJ, vršio je funkciju saveznog ministra za finansije.

Informbiro

Po izbijanju prvih nesuglasica između Informbiroa i KPJ, stao je protiv stavova Jugoslovenskog Centralnog komiteta i podržavao liniju Informbiroa. Na sednici CK KPJ koja je održana na Dedinju 12. aprila 1948. godine ustao je odlučno protiv slanja pisma CK KPSS, kao odgovor na optužbe koje su iznesene u ranijem pismu protiv CK KPJ. Idućeg dana, ponovo se sastao CK KPJ i diskutovao o Žujovićem ispadu. Sreten Žujović je isključen iz Politbiroa CK KPJ i udaljen sa svih funkcija na Petom kongresu KPJ jula 1948. godine. Nalazio se kratkotrajno u kućnom pritvoru, a potom u ostacima zatvora Glavnjača u Beogradu. Bio je strogo izolovan — nije dobijao nikakvu štampu i to je sprovođeno toliko striktno da su skidane i nalepnice sa šibica. U izolaciji je radi `slamanja` zadržan dve i po godine, a da protiv njega nije vršena nikakva istraga. U vreme najtežih sukoba sa Informbiroom, se pristupilo rešavanju njegovog slučaja koji je sovjetska propaganda neprekidno oživljavala. Po Đilasovoj i Kardeljevoj preporuci mu je data dokumentacija o sudskom procesu protiv mađarskog revolucionara Lasla Rajka, da bi se posle toga izašlo u susret i njegovoj želji da dobije sve komplete "Borbe" od dana njegovog hapšenja, na osnovu čega je uvideo prirodu sovjetske politike kao imperijalističke i po sopstvenoj želji 11. novembra 1950. godine je dao izjavu Centralnom komitetu KPJ, a zatim slično uputio i "Borbi" gde je govorio o svojim zabludama i greškama koje je počinio prema KPJ. Na javnoj konferenciji za štampu 25. novembra 1950. godine u prisustvu mnogobrojnih inostranih novinara, Žujović je pričao o svojim zabludama, govoreći da je dobio zasluženu kaznu.

Tada je bio pušten iz zatvora, da bi posle pada Rankovića koji se tome protivio ponovo bio primljen u Savez komunista Jugoslavije, ali samo kao član. Na proslavi 50-godišnjice SKJ, na centralnoj svečanosti koja je održana u Beogradu 1969. godine sedeo je u redu sa starim borcima i istaknutim revolucionarima. Do svog penzionisanja, Žujović je bio komercijalni direktor lista "Borba" i direktor Privrednog instituta. Povukao se iz političkog života 1971. godine i živeo je sve do svoje smrti u Beogradu.

Umro je 11. juna 1976. godine u Beogradu.

Sreten Žujović je imao čin general-potpukovnika JNA u rezervi, koji mu je oduzet presudom Vojnog suda časti grada Beograda zbog antipartijske delatnosti za vreme Informbiroa.

Pored toga, odlikovan je: Ordenom narodnog oslobođenja, Ordenom partizanske zvezde prvog reda, Ordenom za hrabrost, Ordenom zasluga za narod i Partizanskom spomenicom 1941. godine. Vojni sud časti mu je pored čina oduzeo i sva pomenuta odlikovanja.

Literatura

• Vojna enciklopedija, Beograd 1973. godina

Povezano

• Spisak ministara finansija Jugoslavije