Orden svetog Save
Orden Svetog Save je bio državni orden u Kraljevini Srbiji (1883—1918) i Kraljevini Jugoslaviji (1918—1945), a od 1945. do danas predstavlja najviše odlikovanje koje dodeljuje Srpska pravoslavna crkva.
| Orden Svetog Save | |
|---|---|
_-_Tallinn_Museum_of_Orders.jpg){kind=icon} Orden Svetog Save | |
dodeljuje .svg){kind=small} .svg){kind=small}  Kraljevina Srbija Kraljevina Jugoslavija Srpska pravoslavna crkva | |
| Tip | 
|
| Dodeljuje se za | za zasluge na polju kulture, narodne prosvete, nauke, javnih službi i Crkve, kao i za zasluge prema Kralju, državi i naciji, i civilnim i vojnim licima. |
| Statistika | |
| Ustanovljen | 23. januar 1883. |
Istorija
urediKneževina Srbija je proglašena Kraljevinom 22. februara/5. marta 1882. godine. Naredne godine, 23. januara 1883, kralj Milan Obrenović doneo je ukaz kojim je ustanovljen Orden Svetog Save, istovremeno je osnovan i Orden belog orla. Orden Svetog Save je nazvan po prvom srpskom arhiepiskopu Svetom Savi, iz carske i kraljevske kuće Nemanjića. Na aversu medaljona nalazi se ikona Svetog Save, okružen ovalnim prstenom na kome se nalazi natpis „Svojim trudom postigao je sve“ na crkvenoslovenskom jeziku. Oko medaljona je postavljen emajlirani malteški krst sa krakovima belo-plave boje. Između krakova postavljeni su pozlaćeni dvoglavi orlovi sa krunom. Na aversu medaljona su se u vreme dinastije Obrenović nalazili inicijali kralja Milana Prvog (M I). Posle Majskog prevrata (1903), Srbija je postala parlamentarna kraljevina na čelu sa dinastijom Karađorđević, a kralj Petar I je nastavio da u skladu sa svojim ovlašćenjima dodeljuje orden na osnovu ukaza. U ovo doba, na aversu medaljona su zamenjeni inicijali kralja Milana sa godinom ustanovljena ordena (1883). Orden je bio podeljen u 5 stepeni, dodeljivan je srpskim i stranim državljanima za zasluge na polju kulture, narodne prosvete, nauke, javnih službi i Crkve, kao i za zasluge prema kralju, državi i naciji, i civilnim i vojnim licima.
Čuvene radionice u Beču, glavnom gradu Austrougarske kao što su Rote & Sinovac, Vincet Majer i sinovi, Karl Fismajster i G. A. Sajd su izrađivale ordenske insignije sve do Prvog balkanskog rata. Od 1912. do 1945. godine ordenske insignije su izrađivale čuvene radionice, Artis Bertran u glavnom gradu Francuske Parizu i Braća Igenen iz Le Lokla u Švajcarskoj, a osnivanjem Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca posao na izradi su, pored ovih stranih, dobijale i dve domaće radionice — Sorlini iz Varaždina i Grizbah & Knaus iz Zagreba. Ordenske insignije izrađene posle 1912. godine se razlikuju po svetloj zelenoj boji sakosa umesto prvobitne tamno crvene.
Od 1986. godine Orden Svetog Save dodeljuje Srpska pravoslavna crkva za zasluge na duhovnom, obrazovnom i humanitarnom polju. Orden se dodeljuje i duhovnim i svetovnim pojedincima, kolektivima i organizacijama (uručuje se i nosi je osoba koja je na njenom čelu). Znak (insignija) ordena nosi se na lenti oko vrata. Za razliku od nekadašnjeg petostepenog državnog, Orden Svetog Save koji dodeljuje SPC, podeljen je na tri stepena koji se međusobno razlikuju po bojama lenti i samih insignija: 1. stepen je bele boje; 2. stepen crvene, a 3. stepen plave boje.
Stepeni
urediOrden Svetog Save ima pet stepeni:
- Veliki krst 1. red
- Veliki oficir 2. red
- Komandir 3. red
- Oficir 4. red
- Kavalir 5. red
Orden su dobili
urediOrden su dobili od 1883. do 1903.
uredi- Nikola Tesla, naučnik i izumitelj;
- Milan Andonović (1849-1926)
- Auguste Lumière, izumitelj;
- Simeon Medić;
- Kapiolani, kraljica Havaja (1883);
- Konstantin Jovanović, arhitekta[α 1];
Orden su dobili od 1903. do 1945.
uredi- Vlajko Kocić - Purjak, orden Svetog Save 3. reda, ministar pošta i telegrafa Kraljevine SHS;
- Vlada Ilić;
- Evgenija Kiki, zadužbinarka[1]
- Vićentije Radovanović, političar[α 2], orden dodeljen 1925.;
- Stepa Stepanović, vojskovođa;
- Dragoljub Mihailović, orden Svetog Save 4. reda dobio je 25. januara 1928.[2]
- Nikolaj Rerih, Orden Svetog Save 1. reda[3][4];
- Emilijan Piperković, orden Sv. Save 1. dodijeljen 1928.[α 3] i 2. reda[α 4];
- Ernst von Weizsäcker, orden Svetog Save 1. reda[5];
- Nikola Spasić, orden Svetog Save 3. reda;
- Todor Stojiljković, orden Svetog Save 3. reda;
- Milan Banjac;
- Lazar Đenadić;
- Džemaludin Čaušević, reis-ul-ulema i intelektualac;
- Omer-beg Bajrović, major;
- Akademsko pozorište, orden Svetog Save 4. reda 1932. godine;
- Stevo Srzentić; odlikovan 20. 12. 1924. ordenom Svetog Save IV reda;
- Sabitaj Ruben, rabin vojske Kraljevine Jugoslavije;
- Đorđe Kravljanac, odlikovan 17. 11. 1938. kraljevskim ordenom Svetog Save 5-reda;
- Radoje Vukčević, inženjer rudarstva, odlikovan ordenom Svetog Save V reda i ordenom Svetog Save IV reda;
- Božina Minić, sveštenik u Sarajevu i Donjem Vukovskom-Kupres, odlikovan ordenom Svetog Save 5. reda u 1929. godini;
- Vladimir Vukičević, trgovac iz Sombora i podpredsednik Srpske banke, član uprave Lojda, nosilac ordena Svetog Save četvrtog reda i Jugoslovenske krune petog reda; [nedostaje referenca]
- Julka Bajloni, potpredsednica Materinskog Udruženja, odlikovana 29. decembra 1929. ordenom Svetog Save 3. reda;
- Dušan Velimirović
Orden su dobili od 1945.
uredi
- Dmitrij Medvedev, predsednik Ruske Federacije[6];
- Patrijarh Aleksije II, patrijarh moskovski i sve Rusije[7];
- Vladimir Putin, premijer Ruske Federacije, orden Svetog Save prvog stepena dodeljen 23. marta 2011. godine, u Hramu Svetog Save;
- Aleksandar Solženjicin, pisac, nobelovac[α 5][8];
- Jurij Luškov, gradonačelnik Moskve[9];
- Aleksandar Aleksejev, ambasador Ruske Federacije u Srbiji[α 6][10];
- Sergej Šojgu, ruski ministar[α 7][11];
- Međunarodni filmski festival „Zlatni vitez“[α 8] u Moskvi[12];
- Boris Kostenko, direktor televizijske mreže[α 9][13];
- Dejan Medaković, predsednik SANU[14];
- Valjevska gimnazija [15], orden drugog reda;
- Miodrag Lazić, srpski hirurg dobrovoljac;
- Srpsko pravoslavno pjevačko društvo „Sloga“ iz Sarajeva, orden Svetog Save (SPC) prvog stepena u 2002. a dobitnik je i državnog Ordena Svetog Save petog stepena, 1928. godine[16];
- Karl Malden, glumac;
- Bogoljub Karić, privrednik;
- Dejan Bodiroga, košarkaš;
- Vlade Divac, košarkaš, orden drugog reda;
- Vladeta Jerotić, književnik i psihijatar;
- Matija Bećković, srpski književnik, orden drugog reda;
- Radoš Ljušić, srpski istoričar;
- Nikola T. Kašiković, srpski književnik i publicista;
- Miroslav Mišković, privrednik;
- Milka Forcan, privrednik;
- Slobodan Radulović, privrednik;
- Obrad Spremić, privrednik;
- Draško Petrović, privrednik;
- Nenad Bogdanović, gradonačelnik Beograda;
- Marko Petrović, menadžer, ekonomski upravnik;
- Siniša Nikolić, direktor u zavodu za građevinsko zemljište i izgradnju Beograda;
- Miroslav Gligorijević, privrednik, orden drugog reda;
- Milijana Okilj, arhitekta iz Banja Luke[α 10];
- Manastir Krušedol, orden Svetog Save prvog stepena, dobijen 13. avgusta 2009. godine na jubilej pet vekova postojanja velike Srpske Svetinje;
- Ivica Dragutinović, orden Svetog Save 2. reda dobijen 13. jula 2010.[17];
- Mirko Dubroja, privrednik i vlasnik firme, orden Svetog Save 3. reda dobijen 28. 07. 2010;
- Milutin Gašević, diplomirani inženjer, privrednik, Orden Svetog Save 2. reda dobijen 10. oktobara 2010.[18];
- Novak Đoković, teniser, orden Svetog Save 1. reda dobijen 28. aprila 2011.[19]
- Aleksandar Konuzin Orden Svetog Save 1. reda uručen 6. februara 2012. u Beogradu.[20];
- Zoran Stevanović, načelnik opštine Zvornik, orden Svetog Save uručen 7. februara 2012. u Zvorniku[α 11][21];
- Emir Kusturica, filmski režiser, orden Svetog Save 1. reda uručen 12. maja 2012. u Mrkonjićima;
- Radoš Bajić, orden Svetog Save 2.reda, uručen 19.februara 2913. godine u Beogradu od strane patrijarha Irineja;
- Branislav Petrović, orden Svetog Save 3.reda urucen 23.08.2015. god. u Beogradu od strane patrijarha Irineja;
- Dragan Marković Palma, orden Svetog Save prvog stepena, uručen 11. 06. 2016. god u Končarevu od strane patrijarha Irineja[α 12];
- Nebojša Milićević iz Raške, orden Svetog Save drugog stepena, uručen 21. 6. 2016. godine[α 13];
- Niška crkvena pevačka družina "Branko", orden Svetog Save prvog stepena, dodijeljen 02. novembra 2017. godine.[22]
- Gimnazija "Veljko Petrović" u Somboru, orden Svetog Save 1. reda dodijeljen od 4. novembra 2022. godine;
Znak ordena
uredi| Veliki krst | Veliki oficir | Komandir | Oficir | Kavalir |
|---|---|---|---|---|
Zanimljivosti
uredi- U holivudskom filmu „Tragači“ iz 1956, reditelja Džona Forda, u kome glavnu ulogu igra proslavljeni američki glumac Džon Vejn pojavljuje se u par scena sa Ordenom Svetog Save na grudima koji je glavnom liku u ovom filmskom ostvarenju dodeljen zbog zasluga u američkom građanskom ratu.[23]
Povezano
uredi
.svg)
Bilješke
uredi- ↑ Za projekta zgrade Narodne banke
- ↑ Dugogodišnji narodni poslanik u skupštini Kneževine Srbije.
- ↑ Povodom desetogodišnjice Ujedinjenja.
- ↑ VBr. 1849 od 17. 2. 1925.
- ↑ [...]za neumorno svedočenje istine, dobra, pokajanja i pomirenja kao jedinog puta spasenja.
- ↑ [...]za dostojanstveno predstavljanje ruskog naroda u Srbiji, za pokazanu ljubav prema srpskom pravoslavnom narodu i istrajno zauzimanje za pravedno rešenje statusa Kosova i Metohije.
- ↑ Ministar za poslove civilne zaštite, vanredne situacije i otklanjanje posledica nepogoda, general armije — za zasluge ukazane u humanitarnoj pomoći srpskim izgbeglicama iz Hrvatske, BiH, Kosova i Metohije.
- ↑ Московский международный кинофестиваль.
- ↑ Generalni direktor najveće pravoslavne televizijske stanice na svetu, TV Spas u Moskvi.
- ↑ Arhitekt iz Zavoda za zaštitu kulturno-istorijskog i prirodnog nasljeđa R. Srpske.
- ↑ Za zalaganje na izgradnji Sabornog hrama u Zvorniku.
- ↑ Kao ktitoru velelepne crkve Sv. Jovana Krstitelja u Končarevu.
- ↑ Kao ktitoru crkve Svete Trojice u Kućanima u Raški.
Reference
uredi- ↑ https://istorijskenovine.unilib.rs/view/index.html#panel:pp|issue:UB_00043_19310704|article:div750|query:никола кики. „Error: no
|title=specified when using {{Cite web}}”.Error: no|title=specified when using {{[[Template:Cite web|Cite web]]}}[[Kategorija:Članci sa nekorektnom sintaksom izvora|Orden svetog Save]]&rft.atitle=&rft.aulast=https://istorijskenovine.unilib.rs/view/index.html#panel:pp|issue:UB_00043_19310704|article:div750|query:%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D0%B0%20%D0%BA%D0%B8%D0%BA%D0%B8&rft.au=https://istorijskenovine.unilib.rs/view/index.html#panel:pp|issue:UB_00043_19310704|article:div750|query:%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D0%B0%20%D0%BA%D0%B8%D0%BA%D0%B8&rfr_id=info:sid/en.wikipedia.org:Orden_svetog_Save"> - ↑ „Biografija Draže Mihailovića (sh)”. Arhivirano iz originala na datum 2011-05-19. Pristupljeno 2012-05-21.(-{sh}-)&rft.atitle=&rft_id=https://web.archive.org/web/20110519105953/http://docs.google.com/Doc?id=ds7f9jx_202mk97b8hn&rfr_id=info:sid/en.wikipedia.org:Orden_svetog_Save">
- ↑ „Svяtoslav Rerih Nikolaй Rerih — graždanin mira (ru)”. Arhivirano iz originala na datum 2012-08-18. Pristupljeno 2012-05-21.(-{ru}-)&rft.atitle=&rft_id=https://web.archive.org/web/20120818231946/http://www.secretdoctrine.ru/audio/audio_nk.php&rfr_id=info:sid/en.wikipedia.org:Orden_svetog_Save">
- ↑ „Archive copy”. Arhivirano iz originala na datum 2011-02-10. Pristupljeno 2012-05-21.
- ↑ SS-Personalakte Weizsäcker, Berlin Document Center und Rangliste der Kaiserlich Deutschen Marine für das Jahr 1916
- ↑ Prezidentu Rossiйskoй Federacii D. A. Medvedevu vručen vыsšiй orden Serbskoй pravoslavnoй cerkvi
- ↑ „Patriarh Moskovskiй i vseя Rusi Aleksiй II. Iz slova posle nagraždeniя ordenom svяtogo Savvы Serbskogo. 15 maя 1994 goda”. Arhivirano iz originala na datum 2011-06-04. Pristupljeno 2012-05-21.
- ↑ „Aleksandr Solženicыn nagraždёn ordenom Serbskoй Pravoslavnoй Cerkvi”. Arhivirano iz originala na datum 2005-02-18. Pristupljeno 2012-05-21.
- ↑ „Юriй Luškov nagražden ordenom svяtogo Savvы”. Arhivirano iz originala na datum 2020-09-19. Pristupljeno 2012-05-21.
- ↑ [1]Arhivirano 2012-10-30 na Wayback Machine-u Ambasadoru Rusije Aleksandru Aleksejevu uručen Orden Svetog Save | Srpska Pravoslavna Crkva [Zvanični sajt]
- ↑ Svяteйšiй Patriarh Serbskiй Pavel vručil vыsokuю cerkovnuю nagradu ministru S. K. Šoйgu[mrtav link]
- ↑ [2]Arhivirano 2012-10-23 na Wayback Machine-u Orden Svetog Save prvog stepena Međunarodnom filmskom festivalu "Zlatni vitez" | Srpska Pravoslavna Crkva [Zvanični sajt]
- ↑ Orden Svetog Save «Zlatnom vitezu»
- ↑ [3]Arhivirano 2011-05-19 na Wayback Machine-u Odlazak velikana srpske i evropske kulture i prosvete | Srpska Pravoslavna Crkva [Zvanični sajt]
- ↑ [4]Arhivirano 2012-10-30 na Wayback Machine-u Orden Svetog Save valjevskoj Gimnaziji | Srpska Pravoslavna Crkva [Zvanični sajt]
- ↑ [5]Arhivirano 2012-10-23 na Wayback Machine-u Koncert SPD „Sloga“ povodom 120 godina postojanja | Srpska Pravoslavna Crkva [Zvanični sajt]
- ↑ Mondo: „Dragutinoviću Orden Svetog Save“
- ↑ „SPC: „Na predlog Njegove Svetosti Patrijarha Irineja i odlukom Svetog Arhijerejskog Sinoda SPC Ordenom Svetog Save drugog stepena odlikovan je g. Milutin Gašević, dipl. ing. građ. iz Niša.“”. Arhivirano iz originala na datum 2011-05-19. Pristupljeno 2012-05-21.
- ↑ Đokoviću Orden Svetog Save („Večernje novosti“, 28. april 2011)
- ↑ ;„Kontuzinu Orden Svetog Save” (sr). Radio-televizija Republike Srpske. 6. 2. 2012.. Pristupljeno 7. 2. 2012.
- ↑ „Stavenoviću Orden Svetog Save” (sr). Radio-televizija Republike Srpske. 7. 2. 2012.. Pristupljeno 8. 2. 2012.
- ↑ .https://niskevesti.rs/hor-branko-svom-pocasnom-predsedniku/
- ↑ Kurir, J. Jovanović, 31. oktobar 2006.
Spoljašnje veze
uredi
- Orden Svetog Save Arhivirano 2011-12-29 na Wayback Machine-u
- Istorija srpskih odlikovanja Arhivirano 2011-01-08 na Wayback Machine-u
- (en)Serbian Order of St Sava, The University of Glasgow Arhivirano 2012-10-04 na Wayback Machine-u
- (en)The order of St. Sava Arhivirano 2012-08-05 na Wayback Machine-u
- (en)Loyal Order of St. Sava Arhivirano 2007-09-27 na Wayback Machine-u