Kneževina Srbija
Kneževina Srbija (ime za vreme postojanja Knjažestvo Srbija) postojala je u periodu od 1815. do 1882. godine. Nastala je posle Drugog srpskog ustanka i postojala sve dok 1882. godine nije proglašena u Kraljevinu Srbiju.
.svg)
Autonomija
uredi
Po okončanju Drugog srpskog ustanka, knez Miloš Obrenović se opredelio za stvaranje i jačanje srpske državnosti kroz diplomatske metode i postepeno osvajanje državnih ovlašćenja od Turske. Period od 1815-1830. godine obeležen je stvaranjem autonomnih srpskih organa po selima, okruzima i nahijama, čija su ovlašćenja postepeno rasla. No, karakterističan je i apsolutizam kneza Miloša, koji je praktično preuzeo turske metode vlasti, uspostavio sopstveni feudalni sistem i uspostavio monopole na trgovinu od kojih se obogatio. Praktično, život prosečnog stanovnika nije se bitnije poboljšao od turskog vremena. Za budućnost Srbije od značaja je Hatišerif 1830. godine, kojim je Srbija prešla od provincijskog u status vazalne kneževine, uz druge značajne odredbe. Srbija je hatišerifom dobila slobodu veroispovesti i da u Beogradu za mitropolita može biti biran Srbin umesto dotadašnjih Grka; tako je 1831. izabran mitropolit Melentije Pavlović.
U narodnim masama jačao je otpor prema Miloševom apsolutizmu, koji će dovesti do nekoliko većih buna, a posle Miletine bune i do donošenja kratkovekog Sretenjskog ustava. Konačno ograničavanje Miloševe vlasti uslediće Turskim ustavom 1838. godine, posle čega će knez Miloš abdicirati. U ovom periodu osnovan je Licej, preteča Univerziteta u Beogradu. Prestonica kneževine Srbije je u tom periodu više godina bila u Kragujevcu.
Posle kneza Miloša formalno je vlast preuzeo njegov stariji sin Milan, koji je bio slabog zdravlja i ubrzo umro, ne potpisavši nijedan dokument kao knez Srbije. Posle njega na vlast je došao Milošev mlađi sin Mihailo. Posle trogodišnje prve vladavine kneza Mihaila, usledila je smena dinastija i na presto je 1842. došao Karađorđev sin knez Aleksandar Karađorđević. Tada je i prestonica preneta u Beograd.
Ustavobranitelji
uredi
Period vladavine kneza Aleksandra Karađorđevića (1842-1858) poznat je kao period vlade ustavobranitelja, jer su pravu vlast imali članovi Državnog saveta, koji su zapravo činili jedno oligarhijsko telo. Naziv ustavobranitelji potiče od njihovog zalaganja za strogo poštovanje Turskog ustava. Ovaj period predstavljao je period razvoja Srbije, jer su ustavobranitelji svoja široka ovlašćenja koristili za donošenje brojnih zakona, izgradnju prvih industrijskih postrojenja i ustanovljavanje institucija od značaja za mladu državu. Srbija dobija birokratski aparat, a započinje se i politika slanja mladih i perspektivnih studenata na čuvene inostrane univerzitete. Period ustavobranitelja okončan je sukobom između kneza i Saveta, što je neočekivano rezultovalo vraćanjem na presto kneza Miloša i njegovom kratkotrajnom drugom vladavinom. Posle njegove smrti, 1860. godine na presto po drugi put dolazi knez Mihailo.
Vlada kneza Mihaila
urediPeriod vladavine kneza Mihaila obeležen je na spoljašnjem planu velikim napretkom u pogledu samostalnosti Srbije. Knez Mihailo je upornom politikom uspeo da izdejstvuje povlačenje turskih posada iz srpskih gradova 1867. godine, poslednji utvrđeni gradovi bili su: Beograd, Smederevo, Kladovo, Šabac, Užice i Soko. Ovom događaju predaje gradova prethodio je sukob sa Turcima 1862. i bombardovanje beogradske varoši od strane Turaka iz kalemegdanske tvrđave.
Knez Mihailo je postavio i temelje budućoj srpskoj vojsci. Postojali su i planovi o formiranju veće antiturske koalicije (sa Bugarskom, Grčkom, Crnom Gorom) i konačnom proterivanju Turske sa Balkana.
Na unutrašnjem planu knez Mihailo vladao je apsolutistički, a važeći Turski ustav je promenio nizom organskih zakona bez saglasnosti Porte, što je trebalo da pokaže samostalnost Srbije i na unutrašnjem planu. Period druge vladavine kneza Mihaila karakteriše prerastanje Liceja u Veliku školu 1863. godine što predstavlja pomak u visokom školstvu Srbije. Velika škola bila je smeštena u Kapetan-Mišino zdanje koje je poklonio Miša Anastasijević „svome otečestvu“ i 1905. je transformisana u univerzitet. Knez je 1864. raspustio Društvo srpske slovesnosti i umesto njega osnovao Srpsko učeno društvo, ovo su bili prethodnici današnje Srpske akademije nauka i umetnosti. Tih godina je počela izgradnja i Narodnog pozorišta koje je počelo sa radom 1869.
Lični režim kneza, koji bi se mogao nazvati i prosvećenim apsolutizmom (jer je knez ulagao napore u modernizaciju i reforme u Srbiji) stvorio je otpor kod određenih liberalnih krugova u Srbiji, koji će preuzeti ekstremne korake u uklanjanju kneza sa vlasti. Pod okolnostima koje do danas nisu razjašnjene, knez Mihailo ubijen je 29. maja, 1868. godine u Košutnjaku. Budući da knez Mihailo nije ostavio zakonitih potomaka za naslednika je izabran unuk Miloševog brata Jevrema, Milan Obrenović. Vlast je u ime maloletnog kneza Milana preuzelo Namesništvo. Namesništvo je bilo tročlano i činili su ga: Milivoje Blaznavac, Jovan Ristić i Jovan Gavrilović.
-
Kneževina Srbija 1817. -
Kneževina Srbija 1833.
Nezavisnost Srbije i stvaranje kraljevine
urediNamesništvo će vladati do 1872. godine, a 1869. godine biće donet Namesnički ustav, koji će omogućiti prvi prodor parlamentarizma u Srbiju. Knez Milan preuzeće presto 1872. godine. Ovaj izuzetno značajan period za Srbiju obeležen je ratovima protiv Turske (Srpsko-turski ratovi 1876-78) i dobijanjem nezavisnosti Srbije 1878. godine posle Berlinskog kongresa. Posle srpsko-turskih ratova i Berlinskog kongresa dotadašnja Srbija proširena je za četiri okruga. 1876. u Srbiji je osnovan Crveni krst.
U Srbiji se uvode političke stranke 1881. godine, od kojih će najznačajniju ulogu imati Radikalna stranka.
Kneževina Srbija je 1882. godine uzdignuta na rang kraljevine i postaje Kraljevina Srbija, a Milan Obrenović postaje njen prvi novovekovni kralj.
