Wikipedija

Juana I od Kastilje

Ovo je članak o jedinoj Huani koja je bila kastiljski monarh. Za Huane koje su bile kastiljske kraljice kao supruge kastiljskih kraljeva, vidi Huana Portugalska (kastiljska kraljica), Huana (grofica Ponthieua) i Huana Manuel.

Huana, u južnoslavenskim jezicima zvana i Ivana, (6. novembar 1479 – 1. april 1555), zbog svoje opsesivne ljubavi prema Filipu Lijepom poznata kao Huana Luda, bila je vladajuća kraljica Kastilje i Leona, Aragonije, Majorke, Valencije i Sicilije, kao Huana III kraljica Napulja, te grofica Barcelone. Brakom je bila vojvotkinja Burgundije, Luksemburga, Brabanta i Limburga, markgrofica Namura, grofica Artoisa, Flandrije, Holandije i Zelanda. Historičari vjeruju da je patila od shizofrenije[1], te da je ostala nominalni suveren samo kako bi ojačala vladarsko pravo rodbine koja ju je iskorištavala.

Huana
Kraljica Kastilje i Leona
Vladavina26. novembar 1504 – 1. april 1555
PrethodnikIzabela I i Ferdinand V
NasljednikKarlo I
Kraljica Aragonije, Majorke, Napulja, Sardinije, Sicilije i Valencije; grofica Barcelone (dalje)
Vladavina23. januar 1516 - 1. april 1555
PrethodnikFerdinand II
NasljednikKarlo I
SupružnikFilip I, kralj Kastilje
DjecaEleonora Austrijska
Karlo V, car Svetog Rimskog Carstva
Izabela Austrijska
Ferdinand I, car Svetog Rimskog Carstva
Marija Austrijska
Katarina Austrijska
DinastijaTrastámara
OtacFerdinand II, kralj Aragonije
MajkaIzabela I, kraljica Kastilje
Rođenje6. novembar 1479
Smrt1. april 1555

Mladost

uredi

Rođena je u Toledu kao treće dijete i druga kćerka aragonskog kralja Ferdinanda II i kastiljske kraljice Izabele I. Kao i njen stariji brat, Ivan, princ od Asturije, dobila je ime po svecu zaštitniku porodice Trastamara.

Pošto nije bilo razloga za očekivati da će ikada naslijediti krune svojih roditelja, dobila je obrazovanje tipično za jednu infantu, koje se baziralo na poslušnosti, a ne na vođenju države, za razliku od brata i starije sestre Izabele koji su bili izlagani javnom životu i politici. Bila je pripremana za klasičnu sudbinu kraljevske kćerke - za brak. Od sve djece, upravo je Huana dobijala najmanje pažnje od svoje vladavinom zauzete majke.

Brak

uredi
 
Portret Huane slikan 1500. godine

Dana 20. oktobra 1496. godine Huana se udala za nadvojvodu Filipa Lijepog, sina Maksimilijana I, cara Svetog Rimskog Carstva, i Marije, vojvotkinje Burgundije. Brak je bio politički potez kojim se htjela ojačati alijansa između Habsburgovaca i Trastámara, i to u cilju zajedničke borbe protiv rastuće francuske moći. Njime je postala vojvotkinja Burgundije, Luksemburga, Brabanta i Limburga, markgrofica Namura, grofica Artoisa, Flandrije, Holandije i Zelanda. U februaru 1500. godine rodila je sina Karla, budućeg cara Svetog Rimskog Carstva i prvog kralja ujedinjene Španije. Huana je bdjela danima i noćima dok je njen muž bio na poslovnim putovanjima. Njena ljubomora i konstantna sumnjičavost učinila ju je predmetom trača i ismijavanja dvora.

Smrt njenog brata Huana, mrtvorođenost njegove kćerke, te smrt starije sestre Izabele i njenog sina Mihaela učinila je Huanu prijestolonasljednicom očevog i majčinog trona. Huana je imala još dvije sestre, Mariju i Katarinu, ali je bila starija od njih te tako ispred njih u nizu nasljednika. Godine 1502. zvanično je imenovana nasljednicom Kastilje od strane kastiljskog parlamenta (korteza), a njen suprug Filip njenim budućim suvladarem. Isto je, međutim, odbio uraditi aragonski parlament, smatrajući neprigodnim da Aragonom vlada žena i to mentalno nestabilna. Od kastiljskog parlamenta dobila je tradicionalnu prijestolonasljedničku titulu princeze od Asturije.

Godine 1502. Filip i Huana, popraćeni velikim brojem dvorjana, doputovali su u Madrid, gdje je Huana zvanično priznata za prijestolonasljednicu. Filip se nakon toga vratio u Burgundiju, ostavljajući Huanu da u Madridu rodi sina Ferdinanda. U tom trenutku Huana i Filip prestali su živjeti zajedno. Brak se raspadao zahvaljujući njenoj bolesnoj ljubomori i nepovjerenju, a česte svađe pogoršale su Huanino mentalno stanje.

Vladavina

uredi

Majčina smrt u novembru 1504. godine učinila je Huanu vladajućom kraljicom Kastilje. Nova kraljica je plovila sa mužem iz Flandrije u Kastilju, ali se njihov brod nasukao na engleskoj obali, pa je kraljevski par ugostio engleski kralj Henrik VII, a Huana je dobila priliku još jednom sresti mlađu sestru Katarinu, Henrikovu snahu. Nastavili su put i pristali u Korunju 1506. godine, a onda se zaputili prema jugu gdje je Huani trebala biti položena zakletva. Njen je otac, međutim, tvrdio da je Huanu zarobio Filip i da on govori za nju, pa je sebe htio učiniti regentom. Ferdinand je želio zadržati ovlasti monarha koje je dobio brakom sa Izabelom I i izgubio njenom smrću, ali iste su sada zakonski pripadale Filipu. Bez obzira na to, dok su Filip i Huana putovali prema svom kraljevstvu, Ferdinand je već u njemu kovao novac sa svojim i Huaninim likom. Međutim, Ferdinand je bio prisiljen priznati Filipovo pravo da vlada zajedno s Huanom, nakon čega ga je parlament proglasio savladarem i kraljem Filipom I, i napustiti Kastilju kada su na Filipovu stranu stali vječito pobunjeni plemići.

Smrt muža

uredi
 
Huana bdije nad muževim lijesom

Ni ovaj dogovor nije potrajao; Filip je umro od tifusa u septembru 1506. godine i novi suvladar je bio neophodan. Neki vjeruju da je Huana u ovom trenutku potpuno izgubila razum[1], te da ju je bilo nemoguće odvojiti od muževa tijela. Drugi, opet, kažu da je Huana koristila svoj status udovice da bi slobodno putovala kraljevstvom, a pod izgovorom da želi muža sahraniti na željenom mjestu. Bila je i u visokoj trudnoći, pa se osjećala još ranjivije. Pokušala je osigurati samostalnu vladavinu, ali nije uspjela zbog svog nepovjerenja prema Špancima i njihovoj nespremnosti da je prihvate kao samostalnu vladaricu, a nisu joj pomagale ni glasine o mentalnoj nestabilnosti. Za ovaj poduhvat bio joj je potreban i novac kojeg nije bilo u zemlji kojom su tada harale glad i kuga.

Regentstvo sina

uredi
 
Zajednički grb Huane i Filipa I

Ferdinand se vratio u Kastilju nakon završetka epidemije, u julu 1507. godine. Uprkos Huaninom neslaganju, parlament je imenovao Ferdinanda Huaninim regentom, i to dokumentom kojeg je ona odbila potpisati. Ovim dokumentom ona je ostala suveren samo na papiru; sve vladarske ovlasti pripale su njenom ocu, a ona je bila izolovana. Nakon njegove smrti 1516. godine, regentstvo je preuzeo njen sin Karlo, koji je do tada živio kod tetke u Flandriji.

Kako Huanina maćeha nije rodila sina, po očevoj smrti naslijedila je njegove krune. Iako de iure kraljica, Huana je u zamku nastavljena biti držana gotovo kao zarobljenica čak i nakon što joj je sin postao njen regent i iure matris savladar. Imala je nekoliko šansi pobjeći i preuzeti vlast nad svojim kraljevstvom, pogotovo tokom pobuna plemića koji su je, želeći izbjeći vladavinu njenog sina, Austrijanca, pokušali postaviti za samostalnu vladaricu i okoristiti se tada njenom onesposobljenošću, ali ih nije iskoristila.

Njen sin u Evropi je bio mnogo popularniji od nje i siguran u svoju vlast. Huana je zatvorena u zamku ostala do kraja svog života. Duševno bolesna kraljica umrla je sama 12. aprila 1555. sa 75 godina.

Ostavštvina

uredi

Bez obzira na teško duševno stanje i nesposobnost za vladavinu, Huana je iza sebe ostavila šestero djece - dva cara i četiri kraljice. Oba njena sina postali su carevi Svetog Rimskog Carstva; preko mlađeg Huana je predak svih narednih careva Svetog Rimskog Carstva, a preko starijeg svih kraljeva Španije. Najstarija kćerka postala je prvim brakom kraljica Portugala, a zatim drugim brakom kraljica Francuske. Njena kćerka Marija postala je brakom kraljica Ugarske i Češke, a Katarina je brakom postala još jedna kraljica Portugala. Preko, Izabele, kćerke koju je imenovala po majci, Huana je predak svih narednih kraljeva Danske, Norveške i Švedske, uključujući i njihove današnje vladare.

Njena ličnost, okarakterizirana opsesivnom ljubomorom i neuzvraćenom ljubavlju, inspirisala je umjetnike vijekovima.

Titule

uredi

Naslijeđene titule

uredi

Huana je naslijedila sljedeće titule:

Titule dobivene brakom

uredi

Huana je sljedeće titule dobile putem braka:

Porijeklo

uredi
Preci Huane, kraljice Kastilje

Reference

uredi
  1. ↑ 1,0 1,1 Vivian Green: The Madness of Kings: Personal Trauma and the Fate of Kings, The History Press, 2005, str. 117, ISBN 978-0-7509-3778-8


Prethodnik:
Izabela I i Ferdinand V 		Kraljica Kastilje i Leona
1503-1555 		Nasljednik:
Karlo I i IV
Prethodnik:
Ferdinand II 		Kraljica Aragonije, Majorke,
Napulja, Sardinije, Sicilije i Valencije
1516–1555


Prethodnik:
Mihael Portugalski 		Princeza od Asturije
1502-1504 		Nasljednik:
Karlo Austrijski


Izvor: https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Juana_I_od_Kastilje&oldid=41361877