1842

Ovo je članak o godini 1842.

Godina 1842. (MDCCCXLII) bila je redovna godina koja počinje u subotu po gregorijanskom, odn. redovna godina koja počinje u četvrtak po 12 dana zaostajućem julijanskom kalendaru (linkovi pokazuju godišnje kalendare).

Milenijum:	2. milenijum
Vjekovi:	18. vijek – 19. vijek – 20. vijek
Decenija:	1810-e  1820-e  1830-e  – 1840-e –  1850-e  1860-e  1870-e
Godine:	1839 1840 1841 – 1842 – 1843 1844 1845

1842. po kalendarima

Gregorijanski	1842. (MDCCCXLII)
Ab urbe condita	2595.
Islamski	1257–1258.
Iranski	1220–1221.
Hebrejski	5602–5603.
Bizantski	7350–7351.
Koptski	1558–1559.
Hindu kalendari
• Vikram Samvat	1897–1898.
• Shaka Samvat	1764–1765.
• Kali Yuga	4943–4944.
Kineski
• Kontinualno	4478–4479.
• 60 godina	Yang Voda Tigar (od kineske Ng.)
Holocenski kalendar	11842.
Podrobnije: Kalendarska era

Događaji

Januar/Siječanj – Mart/Ožujak

Bitka kod Gandamaka - pogibija Britanaca u Afganistanu

• 1. 1. - Pokrenute novine Rheinische Zeitung u Kelnu, u kojima Karl Marx objavljuje članke, a u oktobru postaje i urednik.
• 1. 1. - Otvoren Barnum's American Museum u New Yorku.
• 4. 1. (ili 16. 1.) - U Teatru na Đumruku vojni kapel-majstor Jožef Šlezinger priredio prvi javni muzički koncert u Beogradu.
• 6 - 13. 1. - Prvi anglo-afganski rat: Bitka kod Gandamaka, ili Masakr Elphinstoneove armije - tokom povlačenja iz Kabula britanska vojska doživljava jedan od najtežih poraza u historiji.
• 14. 1. - U Irigu osnovana prva srpska čitaonica sa bibliotekom.
• 17. 1. - Državni udar de Coste Cabrala u Portugalu, diktatorski vlada do 1846.
• 23. 1. - James Clark Ross stigao do 78°09'30" južne širine - to je Najdalje na jug do 1900.
• 26. 1. - Prvi broj zagrebačkog "Gospodarskog lista" (naslovljen "Priobćenje članovom horvatsko-slavonskoga Gospodarskog družtva", današnji naziv od 1855).

• 7. 2. - Bitka kod Debre Tabora je Pirova pobeda etiopskog regenta Alija II.

Grof Janko Drašković, prvi predsjednik Matice ilirske

• 10. 2. - Osnovana Matica ilirska, od 1874. Matica hrvatska.
• februar - Leteće diletantsko pozorište (nastalo u Novom Sadu 1838) priključilo se beogradskom Teatru na Đumruku.

• 5. 3. - Meksički general Ráfael Vásquez zauzima San Antonio u Teksasu ali povlači se već dva dana kasnije. Teksašani u novembru odgovaraju Mierovom ekspedicijom.
• 9. 3. - Praizvedba Verdijeve opere Nabucco (prvobitno "Nabucodonosor") u milanskoj La Scali, kojom se Verdi etablirao kao veliki kompozitor.
• mart - Commonwealth v. Hunt: Vrhovni sud Massachusettsa presudio da su sindikati legalni.
• mart? - Ustavobraniteljski prvaci Toma Vučić Perišić i Avram Petronijević se vratili u Srbiju, uz pomoć susednih država rade protiv kneza Mihaila.
• 16. 3. - HMS Driver je prvi parobrod koji kreće na cirkumnavigaciju (do 1847).
• 29. 3. (17. 3. po j.k.) - Uredba o položaju činovnika u Srbiji - dobijaju stalnost položaja, vlada skoro da nema disciplinsku moć nad njima.
• 30. 3. - Anestezija: Crawford Long upotrebio dietil etar u operaciji.

April/Travanj – Jun/Lipanj

• 5. 4. - Nakon pobune domorodaca na Wallis i Futuni, misionari zatražili francusku zaštitu.
• 11. 4. - U Brzoj Palanci izgrađena prva srpska lađa "Knez Mihajlo".
• 13. 4. - Afganska Opsada Džalalabada okončana nakon pet meseci - general George Pollock deblokirao garnizon.
• 13. 4. - Francisco Morazán uzeo vlast u Kostarici s namerom da obnovi Saveznu Republiku Centralne Amerike, ali u septembru je oboren oružanom pobunom i pogubljen.

• 5 - 8. 5. - Veliki požar opustošio deo Hamburga.
• 7. 5. - Severni Haiti pogođen jakim zemljotresom, preko 5.000 mrtvih.
• 8. 5. - Versajska železnička nesreća: u požaru nakon iskliznuća stradale najmanje 52 osobe, do tada je praksa bila da se vagoni zaključavaju.
• 11. 5. - U Velikoj Britaniji uveden prvi mirnodopski porez na dohodak - trebao je biti privremen ali ostao je do danas.
• 19. 5. - Dorrova pobuna u Rhode Islandu: neuspeo napad na arsenal u Providence, Rhode Island.

Doplerov efekat u astronomiji

• 25. 5. - Christian Doppler predlaže u Pragu Doplerov efekat.
• 30. 5. - Restauracija (izbor županijskog činovništva) u Zagrebačkoj županiji: Ilirska stranka pobijedila Mađarone, koji zatim nazivaju Ilirce "veleizdajnicima" i "rusofilima".
• 31. 5. (19.5. po j.k.) - U Beogradu osnovano Družstvo srbske slovesnosti (prema Tanjugu). Prva svečana skupština je održana 8 (20). juna.
• maj-jun - Bitka kod Congelle: Britanci neuspešno napadaju Bure u Republici Nataliji, ovi ih zatim opsedaju u Port Natalu (Durbanu).

• 9. 6. (Spasovdan) - Pobuna Albanaca u Vranju - opljačkana varoš, srušena crkva.
• 13. 6. - Kraljica Viktorija je prvi britanski monarh koji se vozio vozom, na Velikoj zapadnoj železnici.
• 16. 6. - Franjo Haller imenovan hrvatskim banom - ostaje do 1845, suzbija Ilirski pokret.
• 16. 6. - Prvi opijumski rat: Bitka kod Woosunga je britanska pobeda nakon koje tri dana kasnije zauzimaju Šangaj.
• 21. 6. - Po naređenju beogradskog paše, otkazana predstava "Apoteoza besmrtnog Karađorđa" (biće prikazana 1847).
• 24. 6. (12. 6. po j.k.) - Umro vaseljenski patrijarh Antim V, nasleđuje ga German IV (do 1845 i 1852-53).
• jun - Britanac James Nasmyth patentirao parni čekić, ubrzo dolazi do spora sa Francuzom François Bourdonom oko prvenstva.
• jun - Britanski diplomati Charles Stoddart i Arthur Conolly pogubljeni u Buhari.
• jun-decembar - Američka Ekspedicija na Obali Slonovače protiv napadača na američke trgovačke brodove.

Jul/Srpanj – Septembar/Rujan

• 8. 7. - Totalno pomračenje Sunca, u sh. krajevima prekriveno od preko 99% (u Hrvatskoj) do 84% u jugoistočnoj Srbiji.
• 20. 7. - Bivši ruski oficir Platon de Čihačjov se popeo na Pico de Aneto, najviši vrh Pirineja.
• 21. 7. - Bitka kod Chinkianga: Britanci zauzeli Zhenjiang, što im otvara put prema Nankingu - kineska ćingovska vlada nakon ovoga traži mir.

Josif Rajačić (vl. 1842-61)

• 9. 8. - Webster–Ashburtonov ugovor utvrdio severoistočnu granicu SAD i britanske Kanade.
• 10. 8. - Zakon o rudnicima u Velikoj Britaniji zabranjuje jamski rad ženama i dečacima mlađim od 10 godina.
• 14. 8. - Objavljen kraj Drugog seminolskog rata na Floridi.
• avgust - Josif Rajačić imenovan za karlovačkog mitropolita (patrijarh od 1848, vl. do 1861).
• 25. 8. (13. 8. po j.k.) - Naročiti emisar Porte Šekib-efendija traži u Beogradu smenu trojice ministara, što knez Mihailo odbija.
• 26. 8. - Prestao s radom beogradski Teatar na Đumruku.

Nankinški ugovor

• 29. 8. - Potpisan Nankinški ugovor kojim se povoljno po Britaniju okončava Prvi opijumski rat - prvi od neravnopravnih ugovora koji obeležavaju kinesko "Stoleće poniženja" (1839-1949).

• 2. 9. (21. 8. po j.k.) - Vučićeva buna: Toma Vučić Perišić diže pobunu u Kragujevcu.
• 4. 9. - Mihailova vojska se sukobila sa Perišićevom kod Kragujevca, ovaj je razbio topovima; vojska zatim kod Žabara otkazuje poslušnost Mihailu.
• 4. 9. - Nastavljena gradnja Kölnske katedrale.
• 6. 9. (25. 8. po j.k.) - Knez Mihailo pobegao u austrijski Zemun (vratiće se 1859).
• 9. 9. - Kraljevina Tahiti stavljena pod francuski protektorat - nesuglasice sa Velikom Britanijom.
• 12. 9. - U Dubrovniku potpisan ugovor između bosanskog i hercegovačkog pašaluka i "nezavisne oblasti Crne Gore"; problem su granični sukobi, Grahovsko pitanje i uskoci koji upadaju u tursku Hercegovinu.

Knez Aleksandar Karađorđević (vl. 1842-58 - Doba Ustavobranitelja)

• 14. 9. (2. 9. po j.k.) - Knez Aleksandar Karađorđević izvikan na narodnoj skupštini na Vračaru za novog vladara Srbije.
• 15. 9. - Bitka za Kabul (1842): Britanci se vratili u Kabul, povlače se već sledećeg meseca uništivši tvrđavu i veliki bazar.
• septembar - Kinesko-sički rat se okončava statusom kvo.

Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac

• 5. 10. - Josef Groll proizveo u Plzeňu prvu količinu Pilsner Urquella, prvog pilsner (ili pils) piva.
• 7. 10. - Smenjen knez Vlaške Alexandru II Ghica.
• 18. 10. - U Bavarskoj inauguriran spomenik Walhalla.
• 20. 10. - Zauzeće Montereya: nakon pogrešnih vesti o izbijanju rata između SAD i Meksika, američka mornarica i marinci iz Perua na jedan dan zauzeli Monterey u Gornjoj Kaliforniji.
• 29. 10. - Iberijsko polustrvo pogođeno uraganom druge kategorije - to će se sledeći put desiti tek 2005. sa uraganom Vince.
• oktobar, krajem - Ruski car Nikolaj poslao sultanu protestno pismo zbog prevrata u Srbiji - ruska vlada će tražiti ponavljanje izbora za knjaza.

• 7. 11. (26. 10. po j.k.) - Mitrovska skupština: na Kalemegdanu pročitan sultanski berat potvrde kneza Aleksandra Karađorđevića.
• novembar - Egiptološka ekspedicija Karla Richarda Lepsiusa stigla u Gizu.

• 3. 12. - Baldomero Espartero bombarduje Barselonu u kojoj je došlo do pobune radnika i buržoazije.
• 7. 12. - Ljudevit Gaj objavio Proglas u Ilirskim narodnim novinama kojim se zalaže za Ilirski pokret.

Kroz godinu

• Ivan Mažuranić i Josip Užarević izdali Njemačko-ilirski slovar (Njemačko-hrvatski rječnik) s 40.000 riječi.
• Pjesma "Grobničko polje" Dimitrije Demetera povodom 600-godišnjice legendarne Bitke na Grobničkom polju.
• U Zagrebu pokrenuto "Kolo", časopis za književna i kulturna pitanja.
• Poboljšanje crnogorsko-austrijskih odnosa - car darovao vladici skupocen brilijantski krst, sledeće godine dozvolio Crnogorcima kupovanje vojnog materijala u svojoj državi.
• Podignuta pravoslavna Crkva Svete Trojice u Zemunu.
• Omer-paša Latas ratuje u Albaniji.
• Nikolaj Gogolj: "Šinjelj" i "Mrtve duše".
• Pruska vojska usvojila špicasti šlem Pickelhaube.
• Osmansko carstvo povratilo kontrolu nad Fezanom (dan. jugozapadna Libija), koji time postaje najudaljenija provincija carstva.
• Adam Jerzy Czartoryski osnovao kod Istanbula selo Adampol (Polonezköy) za poljske političke izbeglice.
• Francusko osvajanje Alžira: Abdelkader potisnut u Maroko, iz čega će nastati Franko-marokanski rat (1844).
• 1842-43 - Uspostavljen francuski protektorat nad Obalom Slonovače.
• Nauka i tehnika
  • Paleontolog Richard Owen iskovao naziv taksona Dinosauria.
  • Julius von Mayer pretpostavio mehanički ekvivalent toplote godinu dana pre Jamesa Joulea.
  • John Bennet Lawes patentirao đubrivo superfosfat.
  • Alexandre-François Debain patentirao harmonijum.

Rođenja

• 15. 1. - Paul Lafargue, socijalista († 1911)
• 25. 2. - Karl May, književnik († 1912)
• 26. 2. - Camille Flammarion, astronom i književnik († 1925)
• 28. 2. - Milan Kujundžić Aberdar, srpski književnik, političar, akademik († 1893)
• 18. 3. - Stéphane Mallarmé, pesnik († 1898)
• 12. 5. - Jules Massenet, kompozitor († 1912)
• 17. 5. - August Thyssen, industrijalac († 1926)
• 11. 6. - Carl von Linde, pronalazač, industrijalac († 1934)
• 16. 6. - Milorad Popović - Šapčanin, književnik († 1895)
• 24. 6. - Ambrose Bierce, satiričar († ca. 1914)
• 10. 7. - Gligorije Giga Geršić, srpski političar i pravnik († 1918)
• 23. 8. - Osborne Reynolds, fizičar, inženjer († 1912)
• 20. 9. - James Dewar, hemičar, fizičar († 1923)
• 22. 9. - Abdul Hamid II, osmanski sultan († 1918)
• 18. 10. - Čedomilj Mijatović, srpski političar, ekonomista, istoričar, akademik († 1932)
• 23. 10. - Ivan Jesse Kujundžić, književnik († 1903)
• 25. 10. - Dimitrije Ruvarac, srpski istoričar († 1931)
• 26. 10. - Vasilij Vereščagin, slikar († 1904)
• 27. 10. - Giovanni Giolitti, italijanski političar († 1928)
• 1. 11. - Stojan Novaković, srpski istoričar, filolog i političar († 1915)
• 12. 11. - Ōyama Iwao, japanski maršal († 1916)
• 12. 11. - John William Strutt Rayleigh, fizičar, nobelovac († 1919)
• 9. 12. - Pjotr Kropotkin, naučnik, filozof, anarhista († 1921)

Smrti

• 27. 1. - Jakob Lovrenčić, književnik (* 1787)
• 9. 2. - Jelena Petrović, Karađorđeva udovica (* 1765-71)
• 6. 3. - Constanze Mozart, kompozitorova udovica (* 1762)
• 13. 3. - Henry Shrapnel, vojni inovator (* 1761)
• 15. 3. - Luigi Cherubini, kompozitor (* 1760)
• 23. 3. - Stendhal, književnik (* 1783)
• 30. 3. - Louise Élisabeth Vigée Le Brun, slikarica (* 1755)
• 8. 5. - Jules Dumont d'Urville, istraživač (* 1790)
• 9. 5. - Marko Kažotić, književnik (* 1804)
• 23. 5. - Nikola Milićević Lunjevica, pobratim kneza Miloša, deda kraljice Drage (* 1776)
• 1. 6. - Pavel Petrovič Njegoš, vladičin sinovac, imperatorski paž
• 28. 7. - Clemens Brentano, književnik (* 1778)
• sept. - Milutin Savić Garašanin, nekada obor-knez jasenički (* 1762)
• 15. 9. - Francisco Morazán, političar i general (* 1792)
• 21. 9. - Sava Tekelija, doktor prava, narodni i kulturni radnik, zadužbinar (* 1761)
• 20. 10. - Grace Darling, heroina (* 1815)
• 24. 10. - Bernardo O'Higgins, čileanski državnik (* 1778)
• Nodira, uzbečka pesnica i državnica (* 1792)

Reference

Literatura

• Istorija srpskog naroda, Od Prvog ustanka do Berlinskog kongresa 1804-1878, Beograd 1981
  • Peta knjiga prvi tom (V-1)
• Šišić, Ferdo. Povijest Hrvata Pregled povijesti hrvatskoga naroda 1526.-1918. drugi dio. Marjan tisak 2004.

1842 na Wikimedijinoj ostavi