ميانمار
ميانمار (Myanmar) يا برما ڏکڻ ايشيا جو آزاد ملڪ، سرڪاري نالو متحده ميانمار (Myanmar) اٿس. چار ڊويزنن ۽ ستن صوبن تي مشتمل هن ملڪ جي پکيڙ 6,78,576 چورس ڪلوميٽر آهي. اهو مکيه ملڪ ڏکڻ اوڀر ايشيا ۾ ايراضي جي لحاظ کان سڀ کان وڏو ملڪ آهي ۽ ان جي آبادي اٽڪل پنج ڪروڙ پنجاهه لک (55 ملين) آهي. ان جي اتر اولھ ۾ ھندستان ۽ بنگلاديش، ان جي اتر اوڀر ۾ چين، ان جي اوڀر ۽ ڏکڻ اوڀر ۾ لاوس ۽ ٿائلينڊ، ۽ انڊمان سمنڊ ۽ ان جي ڏکڻ ۽ ڏکڻ اولھ ۾ بنگال جو خليج آھي. ملڪ جي گاديءَ جو شهر نيپيداو آهي، ۽ ان جو سڀ کان وڏو شهر يانگون (اڳوڻي رنگون) آهي. هتي جي سرڪاري ٻولي ”برميس“ کان سواءِ ڪيتريون ئي ٻيون ٻُوليون به ڳالهايون وڃن ٿيون. سڪو ”ڪيات“ (Kyat) ۽ مذهب ”ٻڌ“ اٿس.
هن جي اتر اولهه ۾ پهاڙن جو ڊگهو سلسلو آهي. مکيه درياءُ ”اراودي“، ”سالوين“، ۽ ”ستانگ“ آهن. اراودي درياءُ جي پڇاڙيءَ واري حصي کان هڪ وڏو ڊيلٽا ٺهي ٿو، جيڪو 240 ڪلوميٽرن تي مشتمل آهي. هتي وڏي تعداد ۾ چانورن جي پوک ٿئي ٿي. نومبر ۽ اپريل جي مهينن ۾ گرمي، جڏهن ته مئي ۽ سيپٽمبر ۾ برسات پوڻ سبب موسم خوشگوار هوندي آهي. 1100ع ۾ انوراٿا، برمين کي متحد ڪري ”پاگن“ شهر کي گاديءَ جو هنڌ بڻايو. قبلا خان 1287ع ۾ حملو ڪري برما کي ننڍين رياستن ۾ ٽوڙي ڇڏيو، جنهن کان پوءِ ”تونگو“ حڪمرانن اقتدار سنڀاليو. 1600ع ۾ هيءُ ملڪ برطانيه جي قبضي هيٺ هو، جڏهن ته ٻي مهاڀاري جنگ کان پوءِ جاپان جي تسلط هيٺ رهيو ۽ 1945ع ۾ مڪمل آزاد ٿيو. 1948ع ۾ اقوام متحده جو ميمبر ٿيو، پر ملڪ جون اندروني حالتون خراب هئڻ سبب جنرل ني ون، وزيراعظم يونو جي حڪومت کي ختم ڪري سمورا اختيار پنهنجي قبضي ۾ ڪيا. 1962ع ۾ يونو جي پارٽيءَ چونڊن ۾ وڏي اڪثريت سان ڪاميابي حاصل ڪئي. 1988ع ۾ ٻيو دفعو وزيراعظم يونو جي حڪومت کي ختم ڪري مارشل لا نافذ ڪئي وئي. جنرل ني ون، نئون -آئين- نافذ ڪري سمورين صنعتن کي سرڪاري قبضي ۾ ڪري ڇڏيو.
هن ملڪ جي معيشت جو دارومدار زراعت تي آهي. مکيه فصل چانور، ڪڻڪ، ڪمند، مڪئي ۽ تل ٻج آهن. ان کان سواءِ تيل، ڪوئلي، چن جي پٿر، جست، شيهي، قلعي، جپسم ۽ ٽامي جا وڏا ذخيرا موجود آهن. هتي تيل صاف ڪرڻ، دوائن ۽ ڀاڻ ٺاهڻ جا ڪارخانا پڻ وڏي تعداد ۾ موجود آهن .[1]
ميانمار ايسٽ ايشيا سمٽ، نان الائنڊ موومينٽ، ايسان ۽ بيمسٽيڪ جو ميمبر آهي، پر هڪ ڀيرو برطانوي سلطنت جو حصو هئڻ جي باوجود گڏيل دولت جو ميمبر ناهي. ميانمار شنگھائي تعاون تنظيم جو مذاڪرات پارٽنر آھي. ملڪ قدرتي وسيلن ۾ تمام گهڻو مالا مال آهي، جهڙوڪ جيڊ (Jade)، جو، تيل، قدرتي گئس، ٽيڪ ۽ ٻين معدنيات سان گڏ گڏوگڏ قابل تجديد توانائي سان پڻ نوازيو ويو آهي، عظيم ميڪونگ صوبي جي ٻين ملڪن جي ڀيٽ ۾ سڀ کان وڌيڪ شمسي توانائي جي صلاحيت آهي. بهرحال، ميانمار ڊگهي عرصي کان عدم استحڪام، گروهه جي تشدد، ڪرپشن، خراب انفراسٽرڪچر، ۽ گڏوگڏ نوآبادياتي استحصال جي ڊگهي تاريخ جو شڪار آهي، انساني ترقي جي حوالي سان. 2013 ۾، ان جي جي ڊي پي (نامياري) 56.7 بلين آمريڪي ڊالر ۽ ان جي جي ڊي پي (پي پي پي) 221.5 بلين تي بيٺو. ميانمار ۾ آمدني جي فرق دنيا ۾ سڀ کان وڌيڪ وسيع آهي، ڇاڪاڻ ته معيشت جو هڪ وڏو حصو فوجي جنتا جي ساٿين طرفان ڪنٽرول آهي. ميانمار گهٽ ترقي يافته ملڪن مان هڪ آهي. 2020 تائين، انساني ترقي جي انڊيڪس جي مطابق، انساني ترقي جي لحاظ کان 189 ملڪن مان 147 نمبر تي آهي، ڏکڻ اوڀر ايشيا ۾ سڀ کان گهٽ. 2021 کان وٺي، ميانمار ۾ 6,00,000 کان وڌيڪ ماڻهو بي گهر ٿي ويا آهن، بغاوت کان پوء تشدد ۾ اضافو سبب، 3 ملين کان وڌيڪ ماڻهن کي انساني امداد جي سخت ضرورت آهي. نالو: تاريخ: جاگرافي: حڪومت ۽ سياست: معيشت: ڊيموگرافڪ: ثقافت: پڻ ڏسو: خارجي لنڪس: