Impèriu Russu

Artìculu in LSC

S'impèriu Russu (in russu: Российская империя, trasliterdu: Rossijskaja Imperja) fiat un'istadu transcontinentale esistidu intre 1721 a s'austu 1917, annu de decraratzione de sa repùblica. Su territòriu s'isterriat de su mare Bàlticu a s'otzèanu Patzìficu, ammuntende totu s'estu de Europa e totu sa parte setentrionale de s'Àsia. Sa capitale fiat Santu Petersburgu (torrada a batiare Petrograd in su 1914).

A sa fine de su de 19 sèculos s'impèriu aiat azuntu s'istèrrida massima de 24.769.700 km², sende chi fintzas a su 1867 nde faghiat parte fintzas s'Alaska, e a s'iscòpiu de sa prima gherra mundiale contaiat unos 160.750.000 de bividores de chie sa majoria (prus de su 70%) biviat in sa parte europea de s'istadu.

Prus de 100 grupos ètnicos diferentes bi biviant, duncas fiat unu istadu multiètnicu e no unu istadu natzionale. Is de ètnia russa rapresentaiant petzi unu 45% de sa populatzione, is àteros grupos fiant is pòpulos bàlticos, bielorussos, ucrainos, polonesos, moldavos, caucàsicos, finlandesos, is pòpulos de Àsia tzentrale e turcos.

Sa forma de istadu fiat sa monarchia eredària, ghiada de unu imperadore autocràticu (su tzar) de dinastia Romanov. Su cristianèsimu ortodossu fiat religione uffitziale, cuntrollada de su Tzar peri su Santu-Sìnodu.

Is bividores fiant divìdidos in classes intre chi s'agataiant is dvoryanstvo (nobilesa), su cleru, is cummertziantes, is mechtchantsvo (cummertziantes minores), is cosacos e is messajos (lìberos, de s'Istadu o de sa nobilesa). Is nadios de Sibèria fiant registrados uffitzialmente che inorodsty (istràngios).

In su 1914 s'impèriu fiat istadu partzidu in 81 guvernadorados e 20 oblast (regiones). A custos s'azunghiant is istados vassallos e is protetorados, chi fiant su Khanadu de Bukhara, su Khanadu de Khiva e a pustis de su 1914, Tuva. S'impèriu cumprendiat fintzas su rènniu de Polònia (1815-1915) assignadu a sa Rùssia durante su cungressu de Vienna, e su ducadu de Finlàndia (1809-1917).