Ташкент метрота

Ташкеннааҕы метрополитен(узб.Тошкент метрополитени, Toshkent metropoliteni) - Ташкент куоракка(Узбекистан) метрополитен линияларын ситимэ. Киин Азияҕа бастакы метрополитен.1977 с. арыллыбытын кэннэ, ССРСка 7-ис буолбута. Туттуллар линияларын уһуннарынан, аан дойдуга 108 мэстэлээх уонна урукку ССРСка 7-ис миэстэлээх(Москва, Петербург, Киев, Харьков, Минск уонна Баку метроларын кэнниттэн). Урукку сэбиэскэй метролар станцияларыттан атына диэн, ситим дириҥ буолбатах(Минскэй метротун курдук). 1980-1990 сс. дөкүмүөнүнэн, "В.И.Ленин аатынан Ташкенннааҕы метрополитен"- диэн ааттаах этэ. Кини, 36,2 килэмиэтир(22 ,5 мили) уһуннаах үс линиялаах, 29 станциялаах. Ташкеннааҕы метрополитен тутуута 1968-1970 с. саҕаламмыта, 12 ,2 км. уһуннаах, 9 станциялаах бастакы линията,1977 сылга үлэтин саҕалаабыта. Тутууну, Сибииргэ тоннели уонна Андижаҥҥа деривационнай тоннели туппут 2 нүөмэрдээх тоннельнай этэрээт саҕалаабыта. Бырайыагы, метро тутуутугар анаан тэриллибит Метрогипротранс Ташкеннааҕы(билигин Ташметропроект) филиала оҥорбута. Бастакы учаастак 1977 с. сэтинньигэ үлэҕэ киллэриллибитэ. Метрополитен бүтүннүү, дьара оҥоһуулаах. Хара бастакыттан, метро тутуулара, үрдүк сейсмичноһы учуоттаан туран тутуллубуттара. (МSK-64 шкалатынан, 9 баллаах сир хамсааһынын тулуйуохтаахтара). Биллэн турар, 1966 сыллааҕы курдук күүстээх хамсааһыннар суохтар эрээри, ити оройуоҥҥа буолар кыра хамсааһыннары, метрополитен тулуйбута. Метрополитен үлэтэ аһыллыаҕыттан биирдэ даҕаны тохтооботоҕо. Механизированнай щиттары туттарга, механизмнар вибрацияларыттан сылтаан массив чиҥээн биэриитэ буолара, ол түмүгэр, щиттэр бырайыактаммыт линиятааҕар аллара түһэллэрэ, оччоҕо, щиты траекториятыгар төнүннэрэргэ уустук уонна сыаналаах үлэлэр оҥоһуллаллара. Ол иһин перегоннай тоннеллар сорохторо механизма суох щиттэринэн оҥоһуллубуттара. Ону таһынан, пассажирдарга, сир хамсыыр түбэлтэтигэр анаан эвакуационнай ситим оҥоһуллубута. Билиҥҥи кэмҥэ, метро, 29 станциялаах үс линиятын уһуна 36,2 км. Ташкеннааҕы метрополитеҥҥа поестар, үс пересадочнай станциялаах линейнай ситиминэн сылдьаллар. 2018 с. метрополитенынан 69,1мөлүйүөн пассажиры таспыт. Ол аата, Ташкент турар сирин иэнэ 334,8 кв.км. уонна 2,5 мөлүйүөн киһилээх буоллаҕына, метрополитен стратегическай суолталаах эрээри, кыаҕын толору туһаммат транспортнай ситим эбит. Ити, метрополитен бары салаалара, тэйиччи сытар, элбэх киһилээх спальнай оройуоннарга ситэ тиийэ илигиттэн буолара сабаҕаланар. Метро, сир үрдүнээҕи станциялара суох, ол оннугар, үс сир үрдүнэн барар, ташкеннааҕы канааллары туоруур муосталардаах кылгас учаастактардаах. 2001 с.балаҕан ыйыгар метро үһүс, саҥа Юнусабадскай линията үлэҕэ киирбитэ. Кини 6,4 км уһуннаах уонна 6 сир аннынааҕы станциялардаах. Билигин метрополитен күн аҕайы 150 тыһ.пассажиры таһар. 2011 с. метроҕа металлодетектордар баар буола сылдьыбыттара, билигин суохтар. 2016 с.аан ситимҥэ метрополитен салгыы туттулларын туһунан информация баар буолбута. https://ru.m.wikipedia.org/wiki/Ташкентский_метрополитен https://gelio.livejournal.com/248027.html http://metrotashkent.narod.ru/