Магнитнай дуорайыы томограапыйата
Магнитнай дуорайыы томограапыйата (МРТ) — медицинскэй томограпычыскай ойууну кордорорго аналлаах ньыма, киьи ис органнарын уонна тканнарын ядернай магнитнай дуорайыыннан туһанан кордорор. Ити туттал атомнай ядро хардарыытын кээмэйдээн, үксүн водород атом ядротын.
Остуоруйата
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Профессор Пол Лотербур (ааҥл. Professor Paul Lauterbur) ыстатыйа суруйан «Создание изображения с помощью индуцированного локального взаимодействия; примеры на основе магнитного резонанса» уонна Nature диэн сурунаалга таһыран, магнитнай дуорайыы томограапыйа диэн 1973 сыллаахка айыллыбыт диэхкэ соп. Хойутуу Питер Мэнсфилд (ааҥл. Peter Mansfield) математическай алгорытымы ойуулааһыны тупсарар. 2003 сылга иккиэннэригэр физиология эбэтэр медицина Нобелевскай премиятыгар ананаллар.
Магнитнай дуорайыы томограапыйа айылларыгар, американскай учуонай Реймонд Дамадьян диэн, армян төрүттээх, көмөлөһөр. Кини бастакы МРТ принцибин чинчийээччи, МРТ патент тутааччыта уонна бастакы кэмиэрчэскэй МРТ-сканеры айааччыта. 1971 сыллаахка кини « ядернай магнитнай дуоран көмөтүнэн искэҥ булааһын» диэн идеятын бэчээккэ таһырар. Сураҕа кини айбыт үһү МРТ устройстыбаны. Онтон ураты, оссо 1960 сыллаахка СССР кэмнэргэ саҥаны айааччы В. А. Иванов сайаапка саҥа айыыга ыыппыт по делам изобретений и открытий комитетыгар, саҕаланыы 2000 сылларга специалистар сыаналарынан сиһилии ыйыллыбыт МРТ ньыматын принциба. Ол эрээри авторскай свидетельство «Способ определения внутреннего строения материальных объектов» № 1112266 бу сайаапкаҕа, дататын уларыпакка биэрии приоритетын, В. А. Ивановка 1984 сылга биирдэ биэрэллибит.
Ядернай магнитнай дуораан көстүүтэ тутталлар метода 1938 сылларга биллибит. Аан бастаан ЯМР-томограапыйа терминэ туттуллар, онтон Чернобыльскай аварияҕа 1986 сылга, дьон радиофобия кутталтан сылтаан МРТ диэннэ уларытыллыбыт аата. Саҥа аатка «ядернай» методын өйдөбулэ сүтэр, онтон сылтаан медицинскэй практиҕа киирэр, ол гынан баран бастааҥҥы аата син биир тутталлар.
Томограапыйа куустээх хаачыстыбаннан мэйиини, көҕүс мэйиини уонна араас ис органнары кордорор. Аныгы технология МРТ неинвазивно (хирургическай орооһуута суох) ис органнын улэтин чинчийэр - кровоток тургэнин кээмэйдиир, спиномозговой убаҕаһын күрүлгэнин, тканҥа таһым диффузиятын мээрийдиир, мэйии хах араҥатын активациятын кордорор ис органнарар улэлииллэригэр (функциональная магнитно-резонансная томография — фМРТ).
Ньыма
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Ядернай магнтитнай дуораан ньымата диэн киһи ис органнарын уөрэтэргэ, эт-хаан тканын төһө водородунан насыщеннайын уонна магнитнай свойстватын уратытытын, араас атом уонна молекула тулалааһын кээмэйдэн көрдөрөр.
Процедура МРТ иннигэр уонна кэмигэр
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Сканирования иннигэр, араас тимирдээх малы, татуировка уонна лекарственнай пластыры устаҕыт. МРТ сканирования түргэнэ 20-30 мүнүүтэ, эбэтэр оссо оор. Ис көҥдөйүн сканированията мэйиититтэн олбох бириэмэ ылар.
МР томографтар улахан тыастаахтар, интэн сылтаан кулгаах көмүскэнэри кэтэллэр (беруши эбэтэр наушнигы). Сорох чинчийиигэ тымырга контрастнай вещество биэрэллэр.
Эмтэнээччи МРТ иннигэр билиэхтээх: сканирование ханнык иһитиннэриини биэрэрий уонна хайдах эмтэнэргэ сабыдыаллыан сөбүй, МРТ буортулаах ду, контраст туттуллуон соп ду уонна туохка. Процедура иннигэр: сканирование төһө оор ааһарын, ынырар кунуопка ханна баарын уонна сканирование бириэмэтигэр хайдах персоналга наадыйыарга.
МР-диффузия
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]МР-диффузия — тканьҥа баар уу молекулатын ис клеткаларын хамсаналларын быһаарар ньыма.
МР-перфузия
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Хаан нөҥүө эт-хааны ааһарын сыаналыыр ньыма. Аналлаах характеристика баар, төһө тургэнин уонна хаан кутуллан кииритин кэриҥин, сосуут эркиннэрэ аһарымтыата , күөх тымыр күрүлгэнин көхтөөх буолуутун, уонна атын кэмнэбиллэр,доруобай уонна патологически атын тканнары араартааһын.
- Мэйии тканынан нөҥүө хаан барыыта
- Быар тканынан нөҥүө хаан барыыта
Төһө мэйиигэ ишемия сайдыбытын уонна араас ис органнарга биллэрэр ньыма.
МР-спектроскопия
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Магнитнай дуораайыы спектроскопыйата (МРС) - ткань биохимическай араас ыарыыларга уларыйыытын биллэр метаболиттар концентрацияларын кэмэйдиир ньыма. МР-спектр, ткань биллэр учаастагыгар биологически активнай веществолар баарын кордорор.
МР-спектроскопия арааһа:
- ис органнары МР спектроскопия (in vivo)
- биологическай убаҕаһыстары МР спектроскопия (in vitro)
МР-ангиография
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Магнитно-резонансная ангиография (МРА) - магнитай дуораан томограапыйатынан тымырдары ойуулааһыннаан кордорор ньыма.
Функциональная МРТ
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Функциональная МРТ (фМРТ) - биирдиилээн араас эмтэнээчилэргэ, мэйии хах араҥатын картирование ньыма хайдах мэйии уобалаһыгар кини уратытын уонна түө бэйэтин, хамсаныы эппиэттиирин, саҥарыы, көрүү, өйгө тутууну уонна араас функциялары.
Буортулар
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Сорох ыарыһаҕы чинчийии МРТ буортулуур, интэн сылтаан көмүлэммэт.
Отой көҥүллэммэт
- кардиостимулятордаах дьон
- ферромагнитнай эбэтэр электроннай ортоку кулгаах имплантаннара
- улахан тимир имплантаннар, ферромагнитнай бытархай
- Илизаров ферромагнитнай аппарата.