پسوں بَلی

پسوں بَلی
، و، و، و، و، و، و، و،
معلومات نسلی گروہ
نسلی گروہ	قربانی

پرانے یونان وچ اکّ سور دی قربانی (tondo توں اکّ ایٹک لال-چتر کپ، ۵۱۰-۵۰۰ ایپو، ایپیڈورموس چترکار، لوور مجموعہ)

پشو بَلی یا جانور قربانی مذہبی پرتھا جاں کسے دیوی دیوتے نوں خوش کرن جاں رکھن لئی اکّ پشو دی بَلی دین دی پرتھا اے۔ ایہہ پرتھا سارے یورپ اتے پرانے نیڑ مشرق وچ اتر-پراتنتا یعنی مدھکال شروع ہون توں پہلاں دے دور تک بڑی عام رہی اے۔ اتے کجھ سبھیاچاراں جاں دھرماں وچ اج وی جاری اے۔ جتھے ایہہ سی، اتھے انسانی بَلی، ہمیشہ بہت گھٹ سی۔

بَلی والے پشو سارا جاں اسدا کوئی حصہ وی بھیٹ کیتا جا سکدا اے؛ پرانے اتے جدید یونانیاں وانگ کجھ سبھیاچار، بَلی والے پشو دے سبھ دے کھان والے حصے کھا لیندے، اتے باقی ہوم دے طور تے آگنی بھیٹ کر دیندے سن۔ پرانے ابرانیاں سمیت ہور کی سارا جانور آگنی بھیٹ کر دیندے سن، جس نوں ہولوکاسٹ (بلی) کیہا جاندا سی۔

پشو بَلی دا، عام طور تے مذہبی طور تے تجویز ڈھنگاں نال غذا دے طور تے عام کھپت لئی پشو قتل نالوں فرق اے۔

سارڈینیا وچ مونٹ ڈی ایکوڈی دیاں جگویدیاں وچوں اک، جتھے جانوراں دی بَلی چلی لئی ہو سکدی اے.

اتر-پتھر جگّ دے انقلاب دوران، مڈھلے لوک شکار توں کھیتی باڑی ول جان لگے سن، جس نال مویشیاں دا پالن-پوشن پرچلت ہو گیا۔ ہومو نیکانس وچ پیش کیتے گئے اکّ تھیوری وچ، متھہاسکار وولٹر برکیٹ سجھاء دیندے ہن کہ جانوراں دی انو سندھان بَلی شاید پرانے شکار دے انسندھاناں دا ہی ترقی یافتہ روپ سکدا اے، کیونکہ خوراک سپلائی وچ شکار دی تھاں پالتو پشوآں نے لے لئی سی۔

مشرق-اتہاس

پرانے مصر پسوں پالن وچ سبھ توں اگے سی، اتے سبھ توں پہلاں دے کجھ آثار قدیمہ -ثبوت دسدے ہن کہ جانوراں دی بَلی مصر توں شروع ہندی اے۔ مصر دے سبھ توں پرانے قبرستان جیہناں وچ پشوآں دیاں ہڈیاں ہن جو اپری مصر دے بدری سبھیاچار وچ ملے ہن، جو ۴۴۰۰ توں ۴۰۰۰ ایپو دے وچکار پنپیا سی۔ بھیڈاں اتے بکریاں اکّ جگہ تے اوہناں دیاں اپنیاں قبراں وچ دفنائیاں ہوئیاں ملیاں سن، جدوں کہ اکّ ہور سائیٹ تے کئی انسانی قبراں دے پیراں وچ ہرناں دے ہڈّ ملے۔ ہائیراکانپولس وچ ۳۰۰۰ ایپو دے ویلے دے ملے اکّ قبرستان وچ ببوناں اتے ہٹوپوٹامی ورگے غیر-گھریلو قسماں سمیت کئیاں قسم دے جانوراں دیاں ہڈیاں ملیاں ہن جیہناں دی بَلی طاقتور سابقہ شہریاں دے اعزاز وچ دتی گئی ہو سکدی اے جاں اوہناں دے سابقہ مالکاں دے نیڑے دفنایا گیا ہو سکدا اے۔ ہیروڈوٹس دے مطابق، بعد دے مصری بنساں وچ جانوراں دیاں بلیاں پالتو پشوآں - بھیڈاں، ڈنگراں، سوراں اتے بطخاں - تک محدود ہو گئی - ہریک قسم دی بَلی دا ذکر کرن لئی کئی کرم کانڈی پرنالیاں سن۔

۳۰۰۰ عیسوی وچ تانبہ جگّ دے انت تک، کئی سبھیاچاراں وچ جانوراں دی بَلی اکّ عام پرتھا بن چکی سی اتے ایہہ عام طور تے گھریلو پشوآں تک محدود ہو گئی جاپدی سی۔ گتھ وچ ملے پراتتو-ثبوتاں توں پتہ چلدا اے کہ کنانی لوک اپنے پالتو جانوراں وچوں چون کرن دی بجائ بَلی دی خاطر مصر توں بھیڈاں اتے بکریاں نوں برآمد کردے سن۔ یورپ وچ سبھ توں پہلاں جانے جاندے پوتر مرکزاں وچوں اکّ سارڈینیا وچ موننٹے دا ایکوڈڈی وکھے، بھیڈاں، پشوآں اتے سوراں دی بَلی دے ثبوت کھدائیاں راہیں ساہمنے آئے ہن اتے ایہہ اشارہ ملے ہن کہ اٹلی وچ ۳۰۰۰ ایپو دے قریب اتے بعد وچ وی بَلی دی پرتھا عام رہی ہو سکدی اے۔ پرانے کریٹ وچ پھائسٹوس دی منوآن بستی وچ خدائیاں نے ۲۰۰۰ توں ۱۷۰۰ ایپو دے دوران پشوآں دی بَلی لئی بیسناں دا خلاصہ کیتا اے۔

پرانے نیڑ مشرق

پرانے میسوپوٹامیا، مصر اتے پرشیا دیاں پرانے نیڑ پوربی سبھیتاواں اتے ابرانیاں وچ جانوراں دی بَلی عام سی۔ یونانیاں دے الٹ، جیہناں نے اکتر انساناں دے کھان لئی بَلی دے سبھ توں ودھیا کھان والے حصے رکھ لین نوں دھرمی ٹھہرایا سی، ایہناں سبھیاچاراں وچ سمچے جانور نوں عام طور تے جگویدی دے پاس اگّ تے رکھیا جاندا سی اتے ساڑ دتا جاندا سی، جاں کئی وار اس نوں دفنایا جاندا سی۔

پرانا یونان

اکّ بلد نوں اتھینا دی جگویدی ول لجایا جاندا اے، جسدی تصویر سجے پاسے اے۔ گلدان، اں. ۵۴۵ ایپو

پرانے یونانی دھرم وچ پوجا وچ بھجن اتے دعا نال جگویدی تے گھریلو جانوراں دی قربانی بہتے معاملیاں وچ شامل ہندی سی۔ جگویدی کسے وی مندر دی عمارت توں باہر ہندی سی، اتے ممکن اے کہ اوہ کسے وی مندر نال جڑی ہووے۔ جانور، جو اپنی قسم دا مکمل ہووے، نوں ہاراں بگیرا نال شنگاریا جاندا اتے جلوس وچ جگویدی تے لجایا جاندا، اکّ کڑی جس نے سر تے ٹوکری چکی ہندی اوہ جلوس دی اگوائی کردی۔ ٹوکری وچ چاقو لکایا ہندا۔ وکھ-وکھ ریتاں دے بعد پشو نوں جگویدی اتے وڈھّ دتا جاندا اے، جدوں ایہہ سارے ڈگدا اے ساریاں موجود عورتاں نے "اچیاں چیرویناں سراں وچّ ورلاپ کرنا ہندا ہے"۔ پشو دا خون اکتر کر لیا جاندا اتے جگویدی اتے ڈولھ دتا جاندا اے۔ اس نوں موقعے تے ہی جھٹکا لیا جاندا اے اتے وکھ وکھ اندرونی انگاں، ہڈیاں اتے ہور نہ-کھان یوگ انگاں نوں دیوتے دے حصے وجوں ساڑ دتا جاندا اے، جدوں کہ ماس حصہ لین والیاں دے کھان لئی تیار کرن واسطے سانبھ لیا جاندا اے؛ پرمکھ ہستیاں موقعے تے اس دا سوادی چکھدیاں ہن۔ عام طور تے چمّ نوں ٹینراں نوں ویچن واسطے مندر رکھ لیندا سی۔ ایہہ کہ انسانی قربانی دا دیوتے نالوں زیادہ حصہ انسان ورتدے سن یونانیاں نوں گجھی نہیں سی اتے ایہہ یونانیکامیڈی وچ اکثر مزاحیہ دا موضوع ہندا اے۔

بَلی لئی ورتے جان والے جانور ترجیح دی ترتیب مطابق، بیل جاں بلد، گئو، بھیڈ (سبھ توں ودھ عام)، بکری، سور (سبھ توں سستے چوپائے سور دے بچیاں سمیت) اتے پولٹری (پر گھٹ ہی کدے ہور پنچھی جاں مچھیاں) ہن۔ گھوڑے اتے گدھیاں نوں جیومیٹری سٹائل (۹۰۰-۷۵۰ بی.سی.) وچ کجھ پھلداناں تے دیکھیا جاندا اے، پر ساہت وچ بہت گھٹ ذکر ملدا اے؛ اوہ یونان وچ مقابلتاً دیر نال شروع ہوئے سن، اتے ایہہ سجھاء دتا گیا اے کہ اس معاملے وچ یونانی ترجیحاں پچھے بہت دور تک جاندیاں ہن۔ یونانی لوکاں نوں ایہہ یعقین کرنا پسند سی کہ جانور قربان ہونا خوش قسمتی سمجھدے سی، اتے ایہہ دکھاؤن لئی وکھو-وکھرے ووہاراں دا مطلب کڈھدے سن۔ قربانی والے جانوراں دے کجھ حصیاں دی جانچ کرکے بھوکھبانی رومن جاں ایٹراسکن دھرم جاں پوربی دھرماں دے مقابلے بہت گھٹ اہم سی، مگر پرچلت سی، جگر دی کھاش طور تے جانچ کیتی جاندی سی، اتے اپولو پنتھ دے حصے دے روپ وچ. عام طور تے، گریک نے پنچھیاں دے ووہار دے معائنہ وچ ودھیرے یعقین کردے سن۔ چھوٹیاں اتے ودھیرے آسان بھیٹاواں لئی، پوتر اگّ اتے دھوپ دے دانے پا دتے جاندے سن، اتے شہراں دے باہرلے کسان پودیاں دی کٹائی دے اتپاد دے "پہلے پھلاں" وجوں بھیٹ کردے ہن۔ بھاویں کہ قربانی دے گرینڈ روپ جس نوں ہیکاٹومب (۱۰۰ بیل) کیہا جاندا اے عمل وچ درجن جاں اس دے نیڑے تیڑے گنتی ہندی سی، مگر وڈے میلیاں وچ بَلی دے پشوآں دی گنتی فوجیڑیاں وچ ہو سکدی سی تے تے ایہناں نوں کھان والیاں دی گنتی ہزاراں ہندی سی۔ ہائرن دی جگویدی اتے پرگمون جگویدی دے وڈا ہیلنیسٹک ڈھانچے اجیہے موقعیاں لئی بنائے گئے سن۔

پیستا پینل تے اکّ لیلے دی قربانی، کرنتھس، ۵۴۰-۵۳۰ ایپو

کجھ پرانے یونانی ساہت وچ اجیہے پرتھاواں دی ہوند دا ثبوت خاص طور تے ہومر دے مہانکاواں وچ واضع اے۔ کویتاواں وچ مڈھ توں اخیر تک، اس پرتھا دی ورتوں میٹ ورتائے جان والے بھوجاں توں ملدی اے جو خطرے دے ویلے جاں کسے اہم کم توں پہلاں دیوتیاں دی کرپا حاصل کرن لئی کیتے جاندے سن۔ اداہرن وجوں، ہومر دے اوڈیسی وچ یومیئس اپنے بے پچھان مالک اوڈیسیئس لئی دعا دے نال اکّ سور دی بَلی دندا اے۔ حالانکہ، ہومر دے الیاڈ وچ، جو کجھ حدّ تک بہت ہی پہلاں دی یونانی رہتل نوں درساؤندا اے، راجیاں دی ہر دعوت بَلی دے نال شروع نہیں ہندی۔

ایہناں مشرق-ہومرک یگاں وچ دسیاں گئیاں ایہہ قربانی پرتھاواں، ۸ ویں صدی دیاں قربانی پرتھاواں دے روپاں ملدیاں جلدیاں ہن۔ اس توں علاوہ، ساری شاعری وچ، خاص داعوتاں دا انعقاد کیتا جاندا اے جدوں وی دیوتیاں نے لڑائی وچ کسے نشانی جاں کامیابی ولوں اپنی موجودگی درسائی ہندی۔ ٹروئے نوں کوچ کرن توں پہلاں، اس قسم دی پشو بَلی دتی جاندی اے۔ اوڈیسیئس زیوس نوں اکّ میڈھے دی وارتھ بَلی دندا اے۔ ہومر دے مہانکاواں وچ قربانیاں دے موقعے، باہری چیزاں دی بجائے سماج دے ممبر ہون دے ناطے دیوتیاں دے نظرئیے بارے کجھ روشنی پا سکدے ہن، جس نال سماجی تعلقاں دا پتہ چلدا اے۔ منکھاں اتے برہم وچلے رشتیاں نوں بناؤن وچ بَلی پرتھاواں نے وڈی کردار نبھایا۔

ایہہ سجھاء دتا گیا اے کہ عام طور تے اولمپک دیوتیاں توں شونک دیوتیاں نوں وکھ کرن والی گل ایہہ اے کہ ایہناں ہولوکاسٹ بَلی دتی جاندی اے، جتھے کہ بھیٹ نوں پوری طرحاں ساڑ دتا جاندا اے، ایہہ دیوتے مول مشرق-ہیلینک دھرم دے اوشیش ہو سکدے ہن اتے اولمپئن دیوتیاں وچوں بہت سارے پروٹو-گریکاں توں آئے سکدے ہن، جیہناں نے بالکن جزیرہ نما دے دکھنی حصے تے ایپو دے مگرلے تیجے سہنسرکل وچ حاوی رہے۔

۳۲۳ ق م وچ سکندر اعظم دی موت توں بعد ہیلنسٹک دور وچ کئی نویاں فلسفی لہراں نے جانوراں دیاں بلیاں دے اخلاقی پہلوآں تے سؤال کھڑے کرنا شروع کر دتا۔

ستھیئن

ہندومتّ

ہندو متّ وچ پشو بَلی دیاں پرتھاواں زیادہتر طاقت واد نال جڑیاں ہوئیاں ہن اتے لوک-ہندو دھرم دیاں دھاراواں دیاں مقامی آدواسی پرمپراواں وچ بہت مضبوط ہن۔ بھارت وچ پرانے ویلے توں جانوراں دیاں بلیاں پرچلت سن۔ ہندو گرنتھ، جس وچ گیتا وی شامل اے، اتے پران جانوراں دی بَلی نوں منع کردے ہن۔

درگا پوجا تہوار وچ اکّ پجاری کٹے نوں قربان کردے ہوئے۔ حالانکہ، مجھاں دی بَلی دا رواز ہم عصر بھارت وچ بہت ہِ گھٹ اے۔

پشو بَلی بھارت دے پوربی راجاں وچ نوراتری دوران کجھ درگا پوجا ریتاں دا حصہ اے۔ اس ریت وچ دیوی نوں بَلی اس یعقین مطابق بھیٹ کیتی جاندی اے کہ ایہہ مہساسر خلاف اس دے پرتشدد بدلے نوں اکساؤندی اے۔ کرسٹوپھر پھلر دے مطابق، مغربی بنگال، اڑیسہ اتے آسام دے پوربی بھارتی صوبیاں وچ ملدی طاقت واد دی روایت دے باہر، ہندواں وچ نوراتری دوران پشو بَلی دی پرتھا گھٹ ہی کتے ملدی اے۔ علاوہ، ایہناں صوبیاں وچ وی تہوار دا سماں ہندا اے جتھے وڈی پدھر تے جانوراں دیاں بلیاں دیکھن وچ آؤندیاں ہن۔ کجھ شکتا ہندو سماجاں وچ،مہساسر دی قتل اتے درگا دی جت پشو دی بَلی دی بجائے اکّ پرتیک بَلی دے نال کیتی جاندی اے۔

راجستھان دے راجپوت نوراتری اتے اپنے ہتھیاراں اتے گھوڑیاں دی پوجا کردے ہن اتے پہلاں بکری دی قربانی اکّ دیوی نوں دتی جاندی سی، جس نوں کلدیوی دے طور تے ستکاریا جاندا اے۔ کجھ تھاواں تے ایہہ پرتھا جاری اے۔ کرم کانڈ مطابق جانور نوں اکو سٹروک نال مارن دی ضرورت ہندی اے۔ ماضی وچ اس ریتی نوں مردانگی وچ داخلے اتے اکّ جنگجو دے روپ وچ تیار ہون دی ریت سمجھیا جاندا سی۔ ایہناں راجپوت بھائیچاریاں وچ کلدیوی اکّ جنگجو-پتیورتا دی رکھوالی دیوی اے، جس لئی مقامی دندکتھاواں وچ راجپوت-مسلم لڑائیاں دوران عقیدت دے اشارہ ملدے ہن۔

پشوآں دیاں بلیاں دی روایت نوں اتری بھارت وچ بنارس دے آلے دوآلے مندراں اتے گھراں وچ شاکاہاری بھیٹاواں نال بدلیا جا رہا اے۔

</br> آسام اتے مغربی بنگال بھارت اتے نیپال وچ ہندو مندر ہن، جتھے بکریاں، مرغے اتے کئی وار مجھاں نوں بَلی چڑھایا جاندا اے۔ ایہہ بلیاں مکھ طور تے ہندو دھرم دے طاقت سکول نوں مندے مندراں وچ ہندیاں ہن جتھے کالی اتے درگا دے روپ وچ براہمن دی مدین نیچر دی پوجا کیتی جاندی اے۔ تاملناڈو وچ بہت سارے پینڈو مندر ہن جتھے اس قسم دی قربانی ہندی اے۔

بھارت دے کجھ پوتر جنگلاں وچ، خاص طور 'تے مغربی مہاراشٹر وچ اوہناں دیویاں نوں خوش کرن لئی پشو بَلی دتی جاندی اے جیہناں بارے ایہہ سمجھیا جاندا اے کہ اوہ جنگلاں تے راج کردیاں ہن۔

نیپال وچ تن دنا گڑیمائی تہوار دوران جانوراں دی بلیوڈے پدھر تے ہندی اے۔ ۲۰۰۹ وچ ایہہ اندازہ لگایا گیا سی کہ ۲۵۰٬۰۰۰ توں ودھ جانوراں نوں مار دتا گیا سی، اتے ۵۰ لکھ عقیدت مند اس تہوار وچ شامل ہوئے سن۔

بھارت وچ، جانور دی بَلی دی رسم مقامی دیوی جاں اس دے کجھ طاقتور اتے بھیانک روپاں دے اگے بہت سارے پنڈ وچ پرچلت اے۔ پوجا دے اس روپ وچ، جانور، عام طور تے بکریاں نوں وڈھیا جاندا اے اتے خون اکثر دیوتے نوں پیش کیتا جاندا اے، جد کہ اس وچوں کجھ مندر توں باہر دے کسے کیلے تے لگایا جاندا اے۔ مثال وجوں، کندھین بڈھی بھارت دے اڑیسہ دے بودھ ضلعے وچ کانتمال کھیتر دی دیوی اے۔ ہر ورھے، اسو (ستمبر-اکتوبر) دے مہینے وچ منعقد اس دی سالانہ سفر / جاترا (تہوار) دے موقعے دیوتے اگے بککے اتے مرغے ورگے جانوراں دی بَلی چڑھائی جاندی اے۔ کندھین بڈھی سفر دا مکھ آکرشن گھسری پوجا اے۔ گھسری دا مطلب اکّ سور دا بچہ اے، جس دی ہر تن سال بعد دیوی نوں بَلی دتی جاندی اے۔کندھین بڈھی نوں بھارت دے اڑیسہ دے کالاہانڈی ضلعے وچ موہنگیری جیپی دے تحت لٹھیر پنڈ وچ وی پوجیا جاندا اے۔ بالی ٹاپو دے واسی ہندو متّ دے دھارنی دے پشو بَلی دا اکّ روپ تابو راہ دے دھارمک وشواس وچّ اکّ دھارمک ککڑ-لڑائی وی شامل اے، جتھے اکّ مذہبی رسم وچ اکّ ککڑ دا استعمال کیتا جاندا اے جتھے اسنوں مذہبی اتے روحانی ککڑ-لڑائی وچ اکّ ہور ککڑ دے نال لڑن دی اجازت دتی جاندی اے۔ دشٹ آتماواں نوں شانت کرن لئی شدھیکرن دے طور تے لہو ڈولھنا ضروری اے، اتے مذہبی رسم وجوں لڑائیاں اکّ پرانے اتے گنجھل دار؉ رسم دی پالنا کردیاں ہن جو پوتر لونتار دے کھرڑیاں وچ دسی گئی اے۔

پوربی ایشیائی پرمپراواں

کیو دے ڈیوک جنگ دے گھوڑے دی قربانی، ۵ ویں صدی بی.سی.، چین

بدھ-متّ اتے تاؤواد عام طور تے جانوراں دی قتل دی مناہی کردے ہن؛ کجھ جانوراں، جویں کہ مرغ، سور، بکریاں، مچھی جاں ہور پالتو جانوراں دیاں بھیٹاں تاؤواد دیاں کجھ قوماں اتے چینی لوک دھرم دے عقیدیاں وچ قبول کیتے جاندے ہن۔

کاؤسینگ، تائوان وچ تاؤ دے مندراں وچ جانوراں دیاں بلیاں تے پابندی اے۔

جاپان وچ، ایؤمینٹ اکّ روایتی رچھ بَلی سی جو اینو لوکاں وچ پرچلت سی۔

حوالے