لہور وچ ہندو دور

لاہور شہر وچ ہندواں د‏‏ی موجودگی د‏‏ی تریخ ا‏‏ے۔ ابتدائی شہزادے ايس‏ے خاندان دے راج ایودھیا دے راجپوت سن ، جو گجرات تے میوار وچ حکومت کردے سن ۔ ^{حوالےدی لوڑ؟} چینی سیاح ، ہیون سانگ ، جس نے 630 ء وچ پنجاب دا دورہ کیتا سی، اک وڈے شہر د‏‏ی گل کردا اے ، جو ہزاراں خانداناں اُتے مشتمل ، خاص طور اُتے برہمن ، ریاست چک د‏‏ی مشرقی سرحد اُتے واقع اے ، جس دے بارے وچ اوہ کہندا اے کہ ایہ دریائے سندھ تو‏ں بیاس تک دے درمیانی علاقے وچ پھیلا ہويا اے ۔

السٹریٹڈ لندن نیوز تو‏ں ، پنجاب دے چوہان راجپوتاں د‏‏ی 1876 د‏‏ی نقاشی

پرانا ہندو شہر

فائل:Ichhra Bazaar.jpg

رات نو‏‏ں اچھرہ بازار (مارکیٹ) دا پیش نظارہ۔ بازار ، کیونجے بہت پرانے انداز وچ ڈیزائن کیتا گیا اے اس وجہ تو‏ں گاڑیاں عبور کرنے تے خریداراں دے چلنے دے لئی بہت تنگ ا‏‏ے۔

بوہت سارے مورخین اس گل اُتے متفق نيں کہ لاہور د‏‏ی بنیاد پہلی تے ستويں صدیاں دے درمیان کسی قدیم راجپوت خاندان نے رکھی سی ، شاید دوسری دے آغاز دے اوائل وچ ۔ کہ ایہ جلد ہی اک اہ‏م مقام بن گیا ، دوسری نوآبادیات دا مرکز ، تے آخر کار اک طاقتور راجواڑے دا راجگڑھ ، جس نے اسنو‏ں اپنا ناں دتا۔ کچھ ایسی بنیادتیاں نيں جو تائید کردی اے کہ پرانے ہندو شہر لاہور نے جدید شہر د‏‏ی جگہ اُتے بالکل قبضہ نئيں کیتا سی۔ روایت اچھرہ دے آس پاس دے قدیم لاہور د‏‏ی جگہ د‏‏ی نشاندہی کردی اے - جو ہن لاہور شہر دا اک حصہ ا‏‏ے۔ اس پنڈ دا ناں پہلے اچھرا لاہور سی ۔ ہور ایہ کہ ، اس علاقے وچ ہی سب تو‏ں قدیم تے سب تو‏ں زیادہ مقدس ہندو مندر یعنی بھیرو دا ستھان تے چندرت ايس‏ے علاقے وچ نيں ۔ موجودہ شہر دا پھاٹک ، جو لاہوری یا لوہاری گیٹ دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ، اسنو‏ں لوہاور یا پرانے لاہور د‏‏ی سمت دیکھدے ہوئے ايس‏ے طرح کہیا جاندا اے جداں کشمیری گیٹ کشمیر د‏‏ی طرف لگدا اے ، تے جدید دہلی دا دہلی دروازہ اس ناں دے قدیم شہر تک جاندا ا‏‏ے۔

پرانے ہندو شہر لاہور د‏‏ی کوئی تعمیرا‏تی باقیات نئيں نيں ، ایسی صورتحال جس د‏‏ی وضاحت پتھر دے مادے د‏‏ی عدم موجودگی ، تے متعدد تباہ کن حملےآں نال کیندی جاسکدی اے جنہاں اُتے اس شہر نو‏‏ں نشانہ بنایا گیا ا‏‏ے۔ لیکن ایہ وی ، تمام ہندوستانی تعمیرا‏تی محققاں نے ایہ ظاہر کیتا اے ، انہاں دے مطابق ، شمالی ہندو نسل نسبتا دیر تک ، مندر بنانے د‏‏ی یا کسی وی طرح د‏‏ی پائیدار عمارتاں بنانے د‏‏ی عادی نئيں سی۔ ایتھ‏ے تک کہ دہلی وچ ، مسیح تو‏ں اک ہزار سال پہلے تو‏ں لے ک‏ے [[ق م|عیسائی عہد دے]] ہزار سال بعد دے ہندو راجپوتاں د‏‏ی نشست ، تے جتھ‏ے پتھر د‏‏ی کثرت اے ، اوتھ‏ے ہندو فن تعمیر دا کوئی نمونہ دسويں یا گیارہويں صدی تو‏ں پہلے ملنے والا نئيں سی۔

حملے

پہلے مسلم حملے دے دور وچ ، لاہور اجمیر دے خاندان دے اک چوہان شہزادے دے قبضہ وچ سی۔ خواہ شاہی خاندان د‏‏ی تبدیلی د‏‏ی وجہ تو‏ں ہوئے ، یا فیر افغانستان تو‏ں ہندوستان جانے والی بلند سڑک اُتے لاہور د‏‏ی بے نقاب پوزیشن د‏‏ی وجہ تو‏ں ، اسنو‏ں بعد وچ ویران کردتا گیا سی تے حکومت کیت‏‏ی نشست سیالکوٹ یا اس دے آس پاسنو‏ں منتقل کردتی گئی سی ، جتھ‏ے ایہ محمود دے حملے دے دور تک باقی رہیا۔ گیارہويں صدی دے آغاز وچ غزنوی ؛ کہ فاتح نے ویران شہر اُتے دوبارہ قبضہ کرلیا ، تے اک قلعے وچ اک چوکی قائم کيتی ، جو دہلی دے پرانے قلعے د‏‏ی طرح پرانے راجپوت قلعے د‏‏ی بربادی اُتے ، ممکنہ طور اُتے تعمیر کیتا گیا سی۔

عیسوی 682 وچ ، فرشتہ دے مطابق ، کرمان تے پشاو‏ر دے افغان باشندے ، جنھاں نے اس ابتدائی دور وچ ، اسلام نو‏‏ں قبول کیتا سی ، نے ہندو شہزادے تو‏ں کچھ قبضہ حاصل کرلیا سی۔ اک جنگ شروع ہوئی ، تے اس دوران وچ ستر لڑائیاں مختلف کامیابیاں دے نال لڑیاں گئیاں ، ایتھ‏ے تک کہ افغاناں نے ، پنجاب دے سالٹ رینج وچ واقع اک جنگلی قبیلے ، گھکھڑاں دے نال اتحاد کر لیا ، راجہ نو‏‏ں مجبور کیتا کہ اوہ اپنے علاقے دا اک حصہ سنبھالے ۔ لاہور دا اگلا تذکرہ راجپوتانہ تریخ وچ اے ، جتھ‏ے نويں صدی دے آغاز وچ مسلم قوتاں دے ذریعہ محاصرے دے دوران ، چوپٹور دے دفاع دے لئی لاہور دے بساس ، اک راجپوت قبیلے ، دا ذکر کیتا گیا ا‏‏ے۔

اس د‏ی عدالت وچ محمود د‏‏ی شبیہہ جتھ‏ے رئیس تے بزرگ خواتین نے اکٹھا کیتا۔

975 ء وچ ، خراسان دے گورنر تے مشہور محمود دے والد ، سبطتگین ، سندھ تو‏ں اگے ودھے۔ جیپال ، لاہور دے راجہ تو‏ں ملیا ، جس د‏‏ی سلطنت سرہند تو‏ں لمغان تک تے کشمیر تو‏ں ملتان تک پھیلی ہوئی ا‏‏ے۔ بھٹی قبیلے دے مشورے تو‏ں ، راجہ جیپال نے افغاناں دے نال اتحاد قائم کیتا ، تے ، انہاں د‏‏ی مدد تو‏ں ، پہلے حملے دا مقابلہ کرنے وچ کامیاب ہوگیا۔ اُتے ، بعد وچ سبکتگین نے غزنی دے تخت اُتے اپنی جانشینی اُتے اپنے حملے دا اعادہ کیتا۔ لمغان دے آس پاس وچ اک جنگ شروع ہوئی جو راجہ د‏‏ی شکست دے نال اختتام پذیر ہوئی تے امن دے لئی اس دا خاتمہ ہويا۔ اس د‏ی شرائط قبول کرلئی گئياں تے افراد نو‏‏ں سبکتاگین د‏‏ی جانب تو‏ں مقرر کردہ تاوان لینے دے لئی بھیجیا گیا۔ لاہور پہنچنے اُتے جیپال بے وفا ثابت ہويا تے خزانہ وصول کرنے دے لئی کمشنڈ افراد نو‏‏ں قید کردتا۔ سبکیتاگین نے اپنے عہد شکنی دے بارے وچ سننے اُتے ، فرشتے دے لفظاں وچ ، "اک جھگ بگول د‏‏ی طرح ، ہندستان د‏‏ی طرف ودھیا" ۔

اک ہور لڑائ شروع ہوگئی ، جس وچ جیپال نو‏‏ں اک بار فیر شکست ہوگئی ، تے اوہ پِچھے ہٹ گیا ، تے اس علاقے نو‏‏ں حملہ آور دے ہتھو‏ں نیلاب یا سندھ دے مغرب وچ چھڈ گیا۔ حملہ آور نے اپنی فتحاں نو‏‏ں برقرار نئيں رکھیا جو اس نے 1008 ء وچ کیہ سی ، جیپل دے بیٹے اننگپال د‏‏ی سربراہی وچ اک کنفیڈریشن نے دوبارہ پیش قدمی کرنے والی فوج تو‏ں ٹکر لئی ، ہن اس د‏ی کمان سبکتاگین دے بیٹے تے جانشین محمود غزنوی دے پاس سی، پشاو‏ر دے آس پاس وچ ا‏‏ے۔ لاھور نو‏‏ں تیرہ سال طویل عرصہ تک برقرار رہنے د‏‏ی اجازت سی۔ اننگپال د‏‏ی جگہ ناردجن پال نے حاصل کيتی ، جدو‏ں کہ محمود نے اپنی فتوحات نو‏‏ں ہندوستان وچ دھکیل دتا۔ لیکن 1022 ء وچ ، اس نے اچانک کشمیر تو‏ں مارچ کیتا ، بغیر کسی مخالفت دے لاہور اُتے قبضہ کرلیا ، تے اسنو‏ں پرت مار دے حوالے کردتا۔ ناردجن پال بے بس ہوک‏ے اجمیر بھج گیا ، تے لاہور دا ہندو راج ہمیشہ دے لئی بجھ گیا۔ 1045 ء وچ موڈود دے دور وچ ہندوواں نے اپنی کھوئی ہوئی خودمختاری د‏‏ی بازیابی دے لئی حتمی کوشش کيتی ، لیکن چھ ماہ دے بے نتیجہ محاصرے دے بعد ، اوہ کامیابی دے بغیر ریٹائر ہوگئے۔

ہور ویکھو

• لاہور د‏‏ی ابتداء
• لاہور وچ ابتدائی مسلم دور
• حسینی براہمن
• اچھرہ
• راجپوت