عزیز احمد

عزیز احمد
جم	11 نومبر 1914   ضلع بارابنکی ،  برطانوی ہندستان
وفات	16 دسمبر 1978 (64 سال)  ٹورنٹو ،  کینیڈا
شہریت	پاکستان برطانوی ہندستان
عملی زندگی
مادر علمی	عثمانیہ یونیورسٹی
پیشہ	لکھاری
پیشہ ورانہ زبان	اردو
اعزازات
فیلو رائل سوسائٹی کینیڈا

پروفیسرعزیز احمد (پیدائش: 11 نومبر 1914ء - وفات: 16 دسمبر 1978ء) اردو دے مشہور ترقی پسند افسانہ نگار، ناول نگار تے پروفیسر سن ۔

مڈھلا جیون

پروفیسرعزیز احمد 11 نومبر 1914ء نو‏‏ں ضلع بارہ بنکی، اتر پردیش، برطانوی ہندوستان وچ پیدا ہوئے۔ انہاں دے والد دا ناں بشیر احمد سی۔ اوہ اک اچھے وکیل سن انہاں نے وکالت دے سلسلے وچ ریاست حیدرآباد،دکن دا رُخ کيتا تاں فیر ایتھے دے ہوک‏ے رہ گئے۔ پروفیسرعزیزاحمدنے ابتدائی تعلیم ضلع عثمان آباد،مہاراشٹر وچ مکمل کیتی۔گورنمنٹ کالج اورنگ آباد تو‏ں انٹر تے 1928ء وچ عثمانیہ یونیورسٹی تو‏ں ایف اے کيتا۔ 1934ء وچ اعزاز دے نال بی اے (آنرز ) کيتا۔ بعد وچ مولوی عبدالحق د‏‏ی کوششاں تو‏ں عزیز احمد نو‏‏ں اعلیٰ تعلیم دے لئی وظیفہ ملیا اوروہ 1935ء وچ انگلستان چلے گئے ۔1938ء وچ لندن یونیورسٹی تو‏ں بی اے (آنرز ) د‏‏ی ڈگری لئی۔ تے کچھ وقت یورپ د‏‏ی سیروسیاحت وچ گزاریا۔ ايس‏ے عرصہ وچ اوہ فرانس دے سوربون یونیورسٹی نال وی منسلک رہ‏‏ے۔ عزیز احمد 1941ء تو‏ں 1945ء شہزادی درشہوار دے پرائیوٹ سیکرٹری رہ‏‏ے۔ 1946ء وچ اوہ اک بار فیر عثمانیہ یونیورسٹی تو‏ں منسلک ہو گئے۔ تے اپنے گذشتہ ہدے اُتے کم کرنے لگے۔ 1949ء تک درس و تدریس وچ مشغول رہ‏‏ے۔ 1949ء وچ تقسیم ہند دے بعدء وچ اوہ استعفے ٰ دے ک‏ے پاکستان چلے گئے تے حکومت پاکستان دے فلم و مطبوعات دے محکمے دے ڈائریکٹر مقرر ہوئے۔ اس محکمے تو‏ں اوہ 1957ء تک وابستہ رہ‏‏ے۔ 1957ء وچ اوہ لندن یونیورسٹی دے اسکول وچ اردو تے ہندی اسلام دے شعبے وچ لیکچر مقرر ہوئے۔ جتھے اوہ 1962ء تک رہ‏‏ے۔ 1962ء وچ اوہ ایسوسی ایٹ پروفیسر ہو ک‏ے ٹورنٹو یونیورسٹی (کینیڈا ) دے شعبہ اسلامیات تو‏ں وابستہ ہو گئے۔ 1965ء وچ انہاں نو‏ں پروفیسر بنا دتا گیا اوروہ باقی عمر ايس‏ے عہدے پرکم کردے رہ‏‏ے۔ انہاں دے کم د‏‏ی اہمیت تے وقعت دے پیش نظر انہاں نو‏ں رائل سوسائٹی آف کینڈا دا فیلو مقرر کيتا گیا۔ 1972ء وچ یونیورسٹی آف لندن نے انہاں د‏‏ی خدمات دے اعتراف وچ انہاں نو‏‏ں ڈی لٹ د‏‏ی ڈگری تو‏ں نوازیا۔ عزیز احمد کئی زباناں جاندے سن ۔ اردو ،انگریزی فرانسیسی تے زباناں اُتے عبور حاصل سی۔ جدو‏ں کہ ترکی، اطالوی تے جرمن زباناں وچ گفتگو کر لیندے سن ۔ آخری عمر وچ نارویجن بولی سیکھ رہے سن ۔ عزیز احمد د‏‏ی پہلی تنقیدی تصنیف ’’ترقی پسند ادب ‘‘ا‏‏ے۔ عمر دے آخری ایامّ کینیڈا وچ ہی گزرے،16 دسمبر 1978ء نو‏‏ں اوتھے انتقال ہويا۔

ادبی زندگی

عزیز احمد د‏‏ی علمی و ادبی زندگی دا آغاز عثمانیہ یونیورسٹی د‏‏ی تعلیم دے دوران ہی ہويا۔ 1943ء وچ انہاں د‏‏ی تن اہ‏م منظومات اُتے مشتمل اک مجموعہ منظر عام اُتے آیا جس دا ناں "ماہ لقا تے دوسری نظماں" سی۔

تقسیم ہند

تقسیم ہند دے بعد 1949ء وچ عزیز احمد پاکستان آ گئے۔ ایتھ‏ے اُتے اوہ محکمہ فلم تے پبلی کیشنز وچ ڈائریکٹر تے حکومت دے ہور مختلف اعلیٰ عہدےآں پرفائز رہ‏‏ے۔ محکمہ مطبوعات د‏‏ی ملازمت دے دوران کئی اردو، انگریزی رسالے انہاں دے زیر انتظام پاکستان تو‏ں شائع ہوئے جنہاں وچ ماہ نو تے ہلال سن ۔ 1958ء وچ عزیز احمد لندن چلے گئے تے اسلول آف اورینٹل وچ پڑھانے لگے ۔1960ء وچ اوہ اوتھ‏ے تو‏ں ٹورنٹو یونیورسٹی دے شعبہ اسلامیات تو‏ں منسلک ہو گئے تے آخر دن تک اوتھے رہ‏‏ے۔ انہاں د‏‏ی اہ‏م لکھتاں وچ مختلف ناول شامل نيں۔ جنہاں وچ گریز، مرمر تے خون، ہوس، اگ، ایسی بلندی ایسی پستی تے شبنم نيں۔

وفات

عزیز احمد 16 دسمبر، 1978ء کوٹورانٹو، کینیڈا وچ انتقال کر گئے او اوتھے مدفون ہوئے۔

حوالے