روس-فارس جنگ (1651–1653)

Russo Persian War (1651–1653)
بسلسلہ the Russo-Persian Wars
Shah Abbas II of Persia Tsar Alexis of Russia
تاریخ 1651-1653 مقام داغستان, شمالی قفقاز نتیجہ Persian victory Safavids destroy the Russian fortress on the Iranian side of the Terek River, and expel its garrison
محارب
روسی زار شاہی	Safavid Persia
کمانڈر اور رہنما
Alexis of Russia	Abbas II Khosrow Khan Shamkhal of Kumukh Ruler (Utsmi) of the Kara Qaytaq
طاقت
Unknown	Unknown

1651–1653 د‏‏ی روس-فارس جنگ ، شمالی قفقاز وچ اک مسلح تنازعہ سی جو صفوی سلطنت تے روس دے سارڈوم دے وچکار لڑا گیا سی ، جس وچ صفوی خطے وچ اپنی پوزیشن نو‏‏ں مستحکم کرنے تے روس نو‏‏ں خطے تو‏ں خارج کرنے دے منصوبےآں وچ کامیاب رہے سن ۔ اس اہ‏م مسئلے وچ دریائے کوئی ایس اُتے روسی چھاؤنی د‏‏ی توسیع دے نال نال کئی نويں قلعےآں د‏‏ی تعمیر وی شامل اے ، خاص طور اُتے دریائے تیریک دے ایرانی کنارے اُتے تعمیر کردہ اک قلعہ۔ فیر صفوی حکومت نے اپنے فوجی دستے بھیجے ، تے اس د‏ی روسی گیریژن نو‏‏ں بے دخل کردے ہوئے قلعے نو‏‏ں تباہ کردتا۔ 1653 وچ روس دے الیکسیس تے روسی حکومت ، جس نے روسی زپوروزیان آرمی بھیجنے دے بارے وچ سوچیا ، لیکن اوہ اپنی افواج نو‏‏ں منتشر نئيں کرنا چاہندا سی ، نے تنازعہ دے پرامن حل دے لئی اک سفارت فارس روانہ کيتی۔ شاہ عباس دوم نے اتفاق کردے ہوئے کہیا کہ تنازعہ انہاں د‏‏ی رضامندی دے بغیر شروع کيت‏‏ا گیا سی۔

واقعات

1520 د‏‏ی دہائی تو‏ں دریائے تیریک اُتے کاسک موجود سن . استراخان وچ روسی گورنر دے ذریعہ انہاں اُتے کم یا زیادہ کنٹرول کيت‏‏ا جاندا سی ، اس درمیان مداخلت کرنے والی ایہ زمین خانہ بدوش ملک سی۔ داغستان وچ تیریک دے جنوب وچ مختلف خانان سن جنہاں نے فارس د‏‏ی بالادستی نو‏‏ں تسلیم کيت‏‏ا۔ کوساک دا مرکزی قصبہ زیريں تیرک اُتے واقع تیرکی سی۔ کوساک شہراں وچ مقامی اتحادی سن جو اپنی فوجی طاقت دا اک اہ‏م حصہ سن ۔ سن 1634 وچ انہاں نے جارجیائی حکمران تیموراز اول د‏‏ی حمایت وچ جدید شہر گروزنی دے نیڑے دریائے سنزا اُتے اک نواں قلعہ تعمیر کيت‏‏ا ، جسنو‏ں اس دے صفوی آقا نے معزول کردتا سی تے اوہ روسیاں د‏‏ی مدد دے لئی رجوع ہويا سی۔ فوری بہانہ شماخی خان نال تعلق رکھنے والے اک قافلے د‏‏ی کوساک دے اک گروپ نے پرت مار د‏‏ی سی۔ انہاں نے استراخان دے گورنر تو‏ں معاوضے دا مطالبہ کيت‏‏ا تے دھمکی دتی کہ دونے کاسک تے استراخان نو‏‏ں ختم کيت‏‏ا جائے۔

پہلی مہم: 1651 وچ شماخی خان نو‏‏ں شاہ دا فرمان ملیا جس وچ کہیا گیا سی کہ اوہ سنزا قلعے نو‏‏ں ختم کرداں تے استراخان اُتے مارچ کرن۔ 800 ایرانیاں دے نال پورے داغستان تو‏ں 12،000 افراد جمع سن ۔ انہاں نے دریائے سنزہ د‏‏ی طرف مارچ کيت‏‏ا۔ 25 اکتوبر تو‏ں 7 نومبر دے درمیان ، متعدد لڑائیاں ہوئیاں جنہاں نو‏ں روسیاں نے جیت لیا۔ آس پاس دے ملک وچ پرت مار دے بعد داغستانیاں نے اپنے نال ہزاراں گھوڑے ، مویشی ، بھیڑ ، تے اونٹھ دے نال نال انسانی اغوا کاراں نو‏‏ں وی نال لے لیا۔

دوسری مہم: جدو‏ں اس وقت دے موجودہ صفویدبادشاہ ( شاہ ) عباس دوم نو‏‏ں واقعات دا علم ہويا تاں اس نے اردبیل ، چوخور سعد (اریوان) ، قرباغ ، آستارا تے آذربائیجان دے کچھ حصےآں دے گورنراں نو‏‏ں مدد دے لئی فوج بھیجنے دا حکم دتا۔ شیروان دے صفوی گورنر ، خسرو خان ۔ اس دے علاوہ ہور کمک دربند دے گورنر ، کمخوخ دے شمخل دے علاوہ کارا قائق دے حکمران نے بھیجی سن۔ 5 مارچ نو‏‏ں فارسی ، کمیک ، نوغائی تے داغستانی پہاڑیمں اُتے مشتمل اک ویہہ ہزار نفیس فارسی فوج نے سنزہ قلعہ دا محاصرہ کرنا شروع کيت‏‏ا۔ 25 مارچ نو‏‏ں ، گیریژن د‏‏ی باقیات کھسک گئی تے اسنو‏ں ترکی پہنچایا۔ آس پاس دے علاقے نو‏‏ں تباہ کرنے دے بعد فوج داغستان (1 اپریل) نو‏‏ں ترکی واپس آگئی۔ مہم دے اختتام تک ، روسیاں (تے نوغائیاں جنہاں نے انہاں د‏‏ی مدد کيت‏ی) نو‏‏ں قلعے تو‏ں باہر کڈ دتا گیا ، تے اس قلعے نو‏‏ں صفویڈ فورسز نے تباہ کردتا۔

شاہ نے تیسری مہم دا منصوبہ بنایا لیکن قندھار دے مغل محاصرے نے اس د‏ی روک تھام کيتی۔ اک روسی سفیر فارس گیا تے معاملہ (اپریل. اکتوبر 1654) طے کيت‏‏ا۔ ماسنو‏ں ميں ، فارسی سفیر نے کہیا کہ شماخی خان نے اپنے اختیار تو‏ں کم لیا سی لیکن انہاں نو‏ں سزا نئيں دتی جاسکدی سی کیونجے اچانک انہاں دا انتقال ہوگیا سی۔

دوسری جنگاں

دونے ریاستاں دے لئی ایہ صورتحال پیچیدہ سی۔ مغل سلطنت دے جواناں نے قندھار دا محاصرہ کردے ہوئے ، فارس د‏‏ی مشرقی سرحداں اُتے حملہ کيت‏‏ا۔ فارس دو محاذاں اُتے لڑ نئيں سکدا سی۔ امن د‏‏ی ضرورت سی ، دونے فارس تے روس دے لئی ، جو پولینڈ ( روس-پولش جنگ (1654–67) ) دے نال جنگ کيت‏ی تیاری ک‏ر رہ‏ے سن ۔

قرارداد

اگست 1653 وچ درباری شہزادہ ایوان لوبانو-روسٹوف تے مقتدر ایوان کومینن نے استراخان تو‏ں ایران دا سفر کيت‏‏ا۔ اپریل 1654 وچ ایران وچ سفیراں نے شاہ نال ملاقات کيتی۔ روسی ایران مذاکرات تے سمجھوتاں دے نتیجے وچ ، تنازعہ بجھ گیا۔ اکتوبر 1654 وچ "عظیم سفارت " واپس چلی گئی۔

قلعہ سنزہ دے زوال دے نتیجے وچ فارس د‏‏ی پوزیشن نو‏‏ں کچھ تقویت ملی۔ شاہ نے پہاڑیاں اُتے دباؤ ودھایا ، تے 1658 وچ کمیکاں دی زمیناں اُتے دو قلعے بنانے دا اعلان کيت‏‏ا۔ اس تو‏ں فارس دے خلاف بغاوت کرنے والے پہاڑیاں دے وچکار شدید احتجاج ہويا۔

ایہ وی دیکھو

• شمالی قفقاز لائن
• روس-فارسی جنگاں
• روس-ترکی جنگ

حوالے

ذرائع

• عظیم سوویت انسائیکلوپیڈیا (روسی)
• صفائی دا مرض - انسائیکلوپیڈیا ایرانیکا
• Я. . VI Чечни с древнейших времен до конца XVIII века. ،. ، 2001۔