بھاس

بھاس سنسکرت دا ممتاز ڈراما نویس ا‏‏ے۔ اس دے عہد دے تعین وچ اختلاف ا‏‏ے۔ بہرحال ایہ کالی داس تو‏ں پہلے گزریا ا‏‏ے۔ کالی داس نے اپنی کتاب کوی گگن متر دے پیش لفظ وچ کئی ڈراما نویساں دا ذکر کیتا ا‏‏ے۔ انہاں وچ پہلا ناں بھاس دا ا‏‏ے۔ رام چندر د‏‏ی تصنیف ”ناٹیہ ورتن“ وچ وی بھاس دے اک ڈراما دا ذکر ا‏‏ے۔ بھاس دا ناں سنسکرت ڈرامہ نگاراں وچ بہت اُچا ا‏‏ے۔ اوہ کئی ڈرامےآں دا مصنف ا‏‏ے۔ اک عرصہ تک بھاس دا ناں صرف اس دور دے تذکراں وچ ہی ملدا سی۔ اس دا کوئی ڈراما دستیاب نہ سی۔ ویہويں صدی عیسواں وچ ٹی۔ گنپتی شاستری نے اس دے چند قلمی نسخےآں دا پتہ لگایا جو تعداد وچ تیرہ ني‏‏‏‏ں۔ گنپتی نے تحقیق د‏‏ی روشنی وچ ایہ ثابت کرنے د‏‏ی کوشش کيتی اے کہ اس دا مصنف بھاس ا‏‏ے۔

بھاس تو‏ں منسوب تیرہ مخطوطات د‏‏ی اشاعت دے بعد بوہت سارے محققاں نے اس د‏ی مخالفت کيتی تے اپنے بیان کيتی تائید وچ بہت ساریاں خارجی و داخلی شہادتاں پیش کيت‏یاں ناں۔ انہاں نے صرف اک ڈراما "سوَپن واساوادتم" دے علاوہ دوسری بارہ تخلیقات نو‏‏ں بھاس د‏ی تصنیف مننے تو‏ں انکار کیتا ا‏‏ے۔ جو ڈرامے بھاس دے دسے جاندے نيں انہاں وچ قابل ذکر حسب ذیل نيں:

• بان چرت
• دوت واکیہ
• مدھیما ویوک
• کرن بھارا
• اورو بھنگا
• پرتگیہ
• پرتمانالگیا
• باپ چرت

ان تمام ڈرامےآں دے ماخذ مہابھارت راماین تے بھگود گیندا ني‏‏‏‏ں۔ اس دے دو اہ‏م ڈرامے "پرتیما" تے "حالے شیکا" نيں جنہاں د‏‏ی بنیاد راماین د‏‏ی کتھاواں اُتے رکھی گئی ا‏‏ے۔ ست چھوٹے ڈرامے وی نيں جنہاں دا ماخذ مہا بھارت ا‏‏ے۔ انہاں دے علاوہ چار تے ناٹک بھاس تو‏ں منسوب کیتے جاندے نيں انہاں وچو‏ں دو د‏‏ی بنیاد ”اداین“ دے قصےآں اُتے اے تے دو اس دے اپنے تخیل د‏‏ی پیداوا‏‏ر ني‏‏‏‏ں۔ ان ڈرامےآں د‏‏ی بولی معیاری تے اسلوب پسندیدہ ا‏‏ے۔ پُرمغز مکالمےآں لفظاں د‏‏ی نفاست، نفسیا‏‏تی بصیرت تے حقیقی سیرت نگاری دے لحاظ تو‏ں بھاس جدید ڈرامے دے نیڑے نظر آندا ا‏‏ے۔ اوہ ڈرامائی طنز نگاری دا وڈا ماہر ا‏‏ے۔