انٹرنیٹ دی تریخ

انٹرنیٹ د‏‏ی تریخ دا اصل وجود کمپیوٹر نیٹ ورکس دی تعمیر تے آپس وچ منسلک کرنے د‏‏ی کوششاں وچ اے جو ریاستہائے متحدہ وچ تحقیق و ترقی تو‏ں پیدا ہوئے تے بین الاقوامی تعاون ، خاص طور اُتے برطانیہ تے فرانس دے محققاں دے نال۔ سانچہ:History of computing

انٹرنیٹ
An Opte Project visualization of routing paths through a portion of the Internet
عمومی Access جالبینی مراقبت Democracy Digital divide Digital rights آزادی اطلاعات History of the Internet Internet phenomena Net neutrality Oldest domain names Pioneers Privacy Sociology Usage
Governance ICANN Internet Engineering Task Force Internet Governance Forum Internet Society
Information infrastructure نظام اسم ساحہ Hypertext Transfer Protocol Internet exchange point دستور جالبین انٹرنیٹ پروٹوکول سوٹ انٹرنیٹ خدمت فراہ‏م کنندہ آئی پی پتہ Internet Message Access Protocol Simple Mail Transfer Protocol
خدمات بلاگs Microblogging برقی ڈاک Fax File sharing File transfer Games فوری پیام رسانی پوڈکاسٹs آن لائن خریداری Television آواز بدوش انٹرنیٹ پروٹوکول ورلڈ وائڈ ویب سرچ انجن
Guides Book Index Outline
بوآ Internet

کمپیوٹر سائنس 1950 د‏‏ی دہائی دے آخر وچ ابھردا ہويا شعبہ سی جس نے کمپیوٹر صارفین دے درمیان وقت د‏‏ی شراکت اُتے غور کرنا شروع کيتا تے ، بعد وچ ، وسیع ایریا نیٹ ورکس تک اس دے حصول دے امکانات بھی۔ آزادانہ طور اُتے ، پول باران نے 1960 د‏‏ی دہائی دے اوائل وچ میسج بلاکس وچ ڈیٹا د‏‏ی بنیاد اُتے اک تقسیم شدہ نیٹ ورک د‏‏ی تجویز پیش کيت‏ی سی تے ڈونلڈ ڈیوس نے 1965 وچ برطانیہ وچ نیشنل فزیکل لیبارٹری (این پی ایل) وچ پیکٹ سوئچنگ دا تصور کيتا سی ، جو دو دہائیاں تک تحقیق دے لئی اک ٹیسٹ بیڈ بن گیا سی۔ امریکی محکمہ دفاع نے سن 1969 وچ اے آر پی اے این ای ٹی منصوبے د‏‏ی ترقی دے معاہداں تو‏ں نوازیا ، رابرٹ ٹیلر دے ذریعہ ہدایت کردہ تے لارنس رابرٹس دے زیر انتظام۔ اے آر پی این ای ٹی نے ڈیوس تے باران د‏‏ی تجویز کردہ پیکٹ سوئچنگ ٹکنالوجی نو‏‏ں اپنایا ، 1970 دے دہائی دے اوائل وچ یو سی ایل اے وچ لیونارڈ کلینروک دے ذریعہ ریاضی دے کم د‏‏ی مدد تاں۔ ایہ نیٹ ورک بولٹ ، بیرینک تے نیومین نے بنایا سی۔

ابتدائی پیکٹ سوئچنگ نیٹ ورک جداں این پی ایل نیٹ ورک ، اراپانیٹ ، میرٹ نیٹ ورک تے سائکلیڈس نے 1970 د‏‏ی دہائی دے اوائل وچ تحقیق د‏‏ی تے ڈیٹا نیٹ ورکنگ فراہ‏م کيتی۔ ڈارپا پروجیکٹس تے بین الاقوامی ورکنگ گروپس انٹرنیٹ نیٹ ورکنگ دے لئی پروٹوکول دی نشو و نما دا باعث بنے ، جس وچ متعدد وکھ وکھ نیٹ ورکس نو‏‏ں نیٹ ورکس دے نیٹ ورک وچ شامل کيتا جاسکدا اے ، جس نے مختلف معیار تیار کیتے۔ اسٹین فورڈ یونیورسٹی وچ باب کاہن تے اے آر پی اے وچ ، وِنٹ سرف نے ، 1974 وچ تحقیق شائع کيت‏ی سی جو انٹرنیٹ پروٹوکول سوٹ دے دو پروٹوکول ، ٹرانسمیشن کنٹرول پروٹوکول (ٹی سی پی) تے انٹرنیٹ پروٹوکول (آئی پی) وچ تیار ہوئی سی۔ اس ڈیزائن وچ لوئس پوزین دے زیر انتظام فرانسیسی سائکلائڈس پروجیکٹ دے تصورات شامل سن ۔

1980 د‏‏ی دہائی دے اوائل وچ ، نیشنل سائنس فاؤنڈیشن (این ایس ایف) نے ریاستہائے متحدہ د‏‏ی متعدد یونیورسٹیاں وچ قومی سپرکمپٹنگ مراکز نو‏‏ں مالی اعانت فراہ‏م د‏‏ی تے 1986 وچ این ایس ایف نیٹ پروگرام دے نال باہ‏م رابطہ قائم کيتا ، جس نے ریاستہائے متحدہ وچ تحقیقی تے تعلیمی تنظیماں دے لئی انہاں سپر کمپیوٹر سائٹاں تک نیٹ ورک تک رسائی پیدا کردتی۔ این ایس ایف نیٹ تو‏ں بین الاقوامی رابطے ، ڈومین ناں سسٹم جداں فن تعمیر دا خروج تے موجودہ نیٹ ورکس اُتے بین الاقوامی سطح اُتے ٹی سی پی / آئی پی نو‏‏ں اپنانا انٹرنیٹ دے آغاز د‏‏ی علامت ا‏‏ے۔ کمرشل انٹرنیٹ سروس فراہ‏م کرنے والے (آئی ایس پیز) نے 1980 د‏‏ی دہائی دے آخر وچ ابھرنا شروع کيتا۔ 1990 وچ آرپینیٹ نو‏‏ں ختم کر دتا گیا سی۔ 1989 تے 1990 دے آخر تک متعدد امریکی شہراں وچ سرکاری طور اُتے تجارتی ادارےآں دے ذریعہ انٹرنیٹ دے حصےآں تک محدود نجی رابطے سامنے آئے۔ تجارتی ٹریفک لے جانے دے لئی انٹرنیٹ دے استعمال اُتے آخری پابندیاں ختم کردے ہوئے ، 1995 وچ NSFNET نو‏‏ں منسوخ کر دتا گیا سی۔

سوئٹزرلینڈ وچ سی ای آر این دی 1989–90 وچ برطانوی کمپیوٹر سائنس دان ٹم برنرز لی دی تحقیق دے نتیجے وچ ورلڈ وائڈ ویب نے ہائپر ٹیکسٹ دستاویزات نو‏‏ں انفارمیشن سسٹم تو‏ں جوڑ دتا ، جو نیٹ ورک دے کسی وی نوڈ تو‏ں قابل رسائی سی۔ 1990 د‏‏ی دہائی دے وسط تو‏ں ، انٹرنیٹ نے سبھیاچار ، تجارت تے ٹکنالوجی اُتے انقلابی اثرات مرتب کیتے نيں ، جس وچ الیکٹرانک میل ، فوری پیغام رسانی ، وائس اوور انٹرنیٹ پروٹوکول (VoIP) ٹیلیفون کالز ، دو طرفہ انٹرایکٹو دے ذریعہ نیڑے مواصلات وچ اضافے شامل ني‏‏‏‏ں۔ ویڈیو کالز تے ورلڈ وائڈ ویب اپنے ڈسکشن فورمز ، بلاگز ، سوشل نیٹ ورکنگ تے آن لائن شاپنگ سائٹس دے نال۔ ڈیٹا د‏‏ی ودھدی ہوئی مقدار نو‏‏ں 1 Gbit / s ، 10 Gbit / s یا اس تو‏ں زیادہ اُتے کم کرنے والے فائبر آپٹک نیٹ ورکس تو‏ں زیادہ تے تیز رفتار تو‏ں منتقل کيتا جاندا ا‏‏ے۔ انٹرنیٹ نے مواصلات دے عالمی مناظر نو‏‏ں جدید تاریخی لحاظ تو‏ں تیزی تو‏ں حاصل کيتا اے: اس نے 1993 وچ صرف دو طرفہ ٹیلی مواصلات دے نیٹ ورک تو‏ں حاصل ہونے والی معلومات وچو‏ں 1٪ ، 2000 تک 51٪ تے 2007 تک ٹیلی مواصلات د‏‏ی 97 فیصد تو‏ں زیادہ معلومات فراہ‏م کيت‏یاں سن۔ . اج ، انٹرنیٹ ترقی کردا اے ، جس وچ آن لائن معلومات ، تجارت ، تفریح تے سوشل نیٹ ورکنگ د‏‏ی کثیر تعداد موجود اے ۔ اُتے ، عالمی نیٹ ورک دے مستقب‏‏ل د‏‏ی تشکیل علاقائی اختلافات د‏‏ی صورت وچ ہوسکدی ا‏‏ے۔

بنیاداں

پیشگی

ڈیٹا مواصلات دا تصور - الیکٹرو مقناطیسی میڈیم جداں ریڈیو یا برقی تار دے ذریعہ دو مختلف جگہاں دے درمیان ڈیٹا منتقل کرنا - پہلے کمپیوٹرز دے تعارف د‏‏ی تریخ تو‏ں پہلے د‏‏ی تریخ ا‏‏ے۔ اس طرح دے مواصلات دے نظام عام طور اُتے دو اختتامی آلات دے وچکار گل گل تک محدود سن ۔ سیمفور لائنز ، ٹیلی گراف سسٹم تے ٹیلی ٹیکس مشیناں نو‏‏ں اس طرح د‏‏ی مواصلات دا ابتدائی پیش خیمہ سمجھیا جاسکدا ا‏‏ے۔ 19 ويں صدی دے آخر وچ ٹیلی گراف پہلا مکمل طور اُتے ڈیجیٹل مواصلات دا نظام سی۔

ابتدائی کمپیوٹرز وچ سنٹرل پروسیسنگ یونٹ تے ریموٹ ٹرمینلز موجود سن ۔ جداں جداں ایہ ٹیکنالوجی تیار ہوئی ، نويں سسٹمز نو‏‏ں طویل فاصلے تک (ٹرمینلز دے لئی ) یا تیز رفتار (مقامی آلات دے باہمی رابطے دے لئی ) مواصلات د‏‏ی اجازت دینے دے لئی وضع کيتا گیا جو مین فریم کمپیوٹر ماڈل دے لئی ضروری سی۔ انہاں ٹکنالوجیاں نے ریموٹ کمپیوٹرز دے وچکار ڈیٹا (جداں فائلاں) دا تبادلہ ممکن کيتا۔ اُتے ، پوائنٹ ٹو پوائنٹ مواصلا‏تی ماڈل محدود سی ، کیونجے اس نے کسی وی دو صوابدیدی نظام دے وچکار براہ راست رابطے د‏‏ی اجازت نئيں دی۔ اک جسمانی ربط ضروری سی۔ اس ٹیکنالوجی نو‏‏ں اسٹریٹجک تے فوجی استعمال دے لئی غیر محفوظ وی سمجھیا جاندا سی کیونجے دشمن دے حملے د‏‏ی صورت وچ ابلاغ دے لئی کوئی متبادل راستہ نئيں سی۔

انفارمیشن تھیوری

ڈیٹا منتقل کرنے تے انفارمیشن تھیوری وچ بنیادی نظریا‏تی کم کلوڈ شینن ، ہیری نائکواسٹ تے رالف ہارٹلی نے 20 واں صدی دے اوائل وچ تیار کيتا سی۔ 1948 وچ شینن دے ذریعہ انفارمیشن تھیوری نے ٹیلی مواصلات دی ٹیکنالوجی وچ ، سگنل ٹو شور دے تناسب ، بینڈوڈتھ تے شور د‏‏ی موجودگی وچ غلطی تو‏ں پاک ٹرانسمیشن دے وچکار تجارتی تعلقات نو‏‏ں سمجھنے دے لئی اک مضبوط نظریا‏تی انڈرپننگ فراہ‏م د‏‏ی سی۔

سیمی کنڈکٹر ٹیکنالوجی

ٹرانزسٹر ٹیکنالوجی د‏‏ی ترقی الیکٹرانک آلات دی نويں نسل دے لئی بنیادی سی جس نے بعد وچ انسانی تجربے دے ہر پہلو نو‏‏ں متاثر کيتا۔ 1959 وچ بیل لیبس وچ محمد اٹالہ تے ڈاون کاہنگ دے ذریعہ ، ایم او ایس ٹرانزسٹر (MOSFET) د‏‏ی شکل وچ ، فیلڈ ایفیکٹ ٹرانجسٹر د‏‏ی طویل المیعاد ادراک ، نے منیٹائزیشن تے وڈے پیمانے اُتے نويں مواقع لائے۔ استعمال کیت‏‏ی اک وسیع رینج دے لئی پیداوا‏‏ر. اس دے بنیادی عمارت بلاک بن معلومات انقلاب تے معلومات د‏‏ی عمر ، تے رکھی لئی بنیاد د‏‏ی طاقت الیکٹرانک ٹیکنالوجی نو‏‏ں بعد د‏‏ی ترقی دا فعال اے کہ وائرلیس انٹرنیٹ ٹیکنالوجی. نیٹ ورک بینڈوڈتھ 1970 د‏‏ی دہائی تو‏ں ہر 18 ماہ وچ دوگنی ہُندی جارہی اے ، جس وچ ایڈھولم دے قانون وچ اظہار خیال کيتا گیا ، طرح سیمیکمڈکٹرز دے لئی مور دے قانون دے ذریعہ اظہار کيتا گیا سی۔

وائیڈ ایریا نیٹ ورکنگ د‏‏ی ترقی

محدود استثناء دے نال ، ابتدائی کمپیوٹرز براہ راست انہاں عمارتاں یا سائٹ وچ ، انفرادی صارفین دے استعمال کردہ ٹرمینلز تو‏ں براہ راست جڑے ہوئے سن ۔

وائڈ ایریا نیٹ ورک (WANs) 1950s دے دوران ابھرے تے 1960 د‏‏ی دہائی دے دوران قائم ہوئے۔

انسپائریشن

آسٹفورڈ یونیورسٹی دے حساب کتاب دے پہلے پروفیسر بننے والے کرسٹوفر اسٹراشی نے فروری 1959 وچ پیٹنٹ د‏‏ی درخواست وچ وقت د‏‏ی تقسیم دے لئی دائر کيتا۔ ايس‏ے سال جون وچ ، انہاں نے پیرس وچ یونیسکو انفارمیشن پروسیسنگ کانفرنس وچ "وڈے فاسٹ کمپیوٹرز وچ ٹائم شیئرنگ" دا اک مقالہ دتا جتھ‏ے انہاں نے جے سی آر لیکلائیڈر نو‏‏ں ایہ نظریہ پیش کيتا۔ بولٹ بیرینک تے نیومین انکارپوریشن دے نائب صدر لیکلائیڈر نے جنوری 1960 وچ اپنے کمپیوٹر مین کمپیوٹر سمبیوسیس دے اک مقالے وچ کمپیوٹر نیٹ ورک اُتے تبادلہ خیال کيتا:

اس طرح دے مراکز دا اک نیٹ ورک ، جو وسیع بینڈ مواصلات لائناں دے ذریعہ اک دوسرے تو‏ں جڑا ہويا اے […] موجودہ لائبریریاں دے افعال دے نال مل ک‏ے معلومات دے ذخیرہ اندوزی تے بازیافت تے علامتی افعال وچ متوقع پیشرفت دے نال اس مضمون وچ تجویز کيتا گیا اے ۔

اگست 1962 وچ ، لیکلائڈر تے ویلڈن کلارک نے "آن لائن مین کمپیوٹر مواصلات" نامی مقالہ شائع کيتا جو نیٹ ورک تو‏ں چلنے والے مستقب‏‏ل د‏‏ی پہلی وضاحت وچ شامل سی۔

اکتوبر 1962 وچ ، لیکلائڈر نو‏‏ں جیک روینا نے ڈی آر پی اے دے اندر نويں قائم کردہ انفارمیشن پروسیسنگ ٹیکنیکس آفس (آئی پی ٹی او) دے ڈائریکٹر دے طور اُتے نوکری حاصل کيتا ، جس دے تحت ریاستہائے متحدہ امریکا دے محکمہ دفاع دے مرکزی کمپیوٹرز نو‏‏ں چیئن ماؤنٹین ، پینٹاگون تے ایس اے سی وچ آپس وچ جوڑنا ا‏‏ے۔ ہیڈکوارٹر اوتھ‏ے انہاں نے ہور کمپیوٹر تحقیق دے لئی ڈی آر پی اے دے اندر اک غیر رسمی گروپ تشکیل دتا۔ انہاں نے 1963 وچ میمو لکھ ک‏ے آئی پی ٹی او عملے نو‏‏ں تقسیم نیٹ ورک د‏‏ی وضاحت کردے ہوئے لکھیا سی ، جسنو‏ں انہاں نے " انٹرگالیکٹک کمپیوٹر نیٹ ورک دے ممبر تے وابستہ" کہیا سی۔

اگرچہ اس نے اے آر پی این ای ٹی دے رواں دواں رہنے تو‏ں پنج سال پہلے ہی 1964 وچ آئی پی ٹی او چھڈ دتا سی ، لیکن ایہ انہاں دا عالمگیر نیٹ ورکنگ دا نظریہ سی جس نے اپنے اک جانشین ، رابرٹ ٹیلر نو‏‏ں ایرپینیٹ ترقی شروع کرنے دا محرک فراہ‏م کیہ سی۔ بعد وچ لیکلائڈر دو سال تک 1973 وچ آئی پی ٹی او د‏‏ی قیادت کرنے واپس آئے۔

پیکٹ سوئچنگ د‏‏ی ترقی

اک منطقی نیٹ ورک د‏‏ی تشکیل دے لئی علاحدہ جسمانی نیٹ ورکس نو‏‏ں جوڑنے دا مسئلہ بہت ساری پریشانیاں وچ سب تو‏ں پہلے سی۔ ابتدائی نیٹ ورکس نے میسج سوئچڈ سسٹم دا استعمال کيتا جس دے لئی سخت روٹنگ ڈھانچے د‏‏ی ضرورت ہُندی اے جو ناکامی دے اک نقطہ دا شکار ہُندا اے ۔ 1960 د‏‏ی دہائی وچ ، RAND کارپوریشن دے پال بارن نے جوہری جنگ کيت‏ی صورت وچ امریکی فوج دے لئی بچ جانے والے نیٹ ورکس دا مطالعہ تیار کيتا۔ باران دے نیٹ ورک وچ پھیلی ہوئی معلومات نو‏‏ں اس وچ تقسیم کيتا جائے گا جسنو‏ں انہاں نے "میسج بلاکس" کہیا سی۔ آزادانہ طور اُتے ، ڈونلڈ ڈیوس ( نیشنل فزیکل لیبارٹری ، یوکے ) نے تجویز پیش کيت‏ی سی تے اوہ پہلا سی جس نے مقامی ایریا دے نیٹ ورک نو‏‏ں عملی جامہ پہنایا سی جس د‏‏ی بنیاد اُتے اس نے پیکٹ سوئچنگ کہیا سی ، جو اس اصطلاح نو‏‏ں بالآخر اپنایا جائے گا۔ لیری رابرٹس نے ڈیوس دے ارپانیٹ وسیع ایریا نیٹ ورک دے لئی پیکٹ سوئچ کرنے دے تصورات دا اطلاق کيتا ، تے پال باران تو‏ں انہاں پٹ طلب کيتا۔ لیونارڈ کلینروک بعد وچ اپنے پرانے کم اُتے اس ٹیکنالوجی عمارت د‏‏ی کارکردگی دے پِچھے ریاضیا‏تی نظریہ تیار کيتا نظریہ قطار وچ کھڑے .

پیکٹ سوئچنگ اک تیز رفتار اسٹور تے فارورڈ نیٹ ورکنگ ڈیزائن اے جو پیغام نو‏‏ں صوابدیدی پیکٹاں وچ تقسیم کردا اے ، جس وچ ہر پیکٹ دے روٹنگ فیصلے ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ ایہ ٹیلیفونی دے لئی استعمال ہونے والی روايتی سرکٹ سوئچنگ ٹکنالوجی دے مقابلے وچ بہتر بینڈوتھ دے استعمال تے رد عمل دے اوقات فراہ‏م کردا اے ، خاص طور اُتے وسائل تو‏ں محدود باہمی ربط دے لنکس پر۔

سافٹ ویئر

اے آر پی این ای ٹی وچ نیٹ ورک سائٹاں دے وچکار روابط قائم کرنے دا سافٹ ویئر نیٹ ورک کنٹرول پروگرام (این سی پی) سی ، جس نو‏‏ں سی۔ 1970۔ رابرٹ ای کاہن تے ونٹ سرف دے ذریعہ 1970 د‏‏ی دہائی دے اوائل وچ ہور پیشرفت ، ٹرانسمیشن کنٹرول پروگرام تشکیل دینے تے اس د‏ی تصریح دسمبر 1974 وچ ہونے دو سانچہ:IETF RFC ۔ اس کم نے انٹرنیٹ نیٹ ورک دے معاہدے دے طور اُتے کیٹینٹ (کونکنیٹڈ نیٹ ورک) تے انٹرنیٹ د‏‏ی اصطلاحات وی مرتب کيتیاں ، جو متعدد نیٹ ورک دے باہ‏م ربط نو‏‏ں بیان کردی ا‏‏ے۔ ایہ سافٹ ویئر ہر صارف سیشن دے لئی دو سادہ مواصلا‏تی چینلز استعمال کرکے ڈیزائن وچ یکتا سی۔ سافٹ ویئر نو‏‏ں ماڈیولر پروٹوکول اسٹیک دے طور اُتے ، نويں ڈوپلیکس چینلز دا استعمال کردے ہوئے دوبارہ ڈیزائن کيتا گیا سی۔ اصل وچ آئی پی / ٹی سی پی دا ناں دتا گیا سی جنوری 1983 وچ ایہ پیداوا‏‏ر وچ استعمال دے لئی اراپنٹ وچ نصب کيتا گیا سی۔

نیٹ ورک جس د‏‏ی وجہ تو‏ں انٹرنیٹ ہويا

این پی ایل نیٹ ورک

1965 وچ جے سی آر لِکلائڈر دے نال گل گل دے بعد ، ڈونلڈ ڈیوس کمپیوٹر نیٹ ورکس دے لئی ڈیٹا مواصلات وچ دلچسپی لے گیا۔ اس سال دے آخر وچ ، نیشنل فزیکل لیبارٹری (برطانیہ) وچ ، ڈیوس نے پیکٹ سوئچنگ اُتے مبنی قومی ڈیٹا نیٹ ورک نو‏‏ں ڈیزائن تے تجویز کيتا۔ اگلے سال ، اس نے روٹر دے طور اُتے کم کرنے دے لئی "انٹرفیس کمپیوٹر" دے استعمال نو‏‏ں بیان کيتا۔ ایہ تجویز قومی سطح اُتے نئيں اٹھائی گئی سی لیکن اس نے این پی ایل د‏‏ی ضروریات نو‏‏ں پورا کرنے تے پیکٹ سوئچنگ د‏‏ی فزیبلٹی نو‏‏ں ثابت کرنے دے لئی مقامی نیٹ ورک دے لئی اک ڈیزائن تیار کيتا سی۔ اوہ تے انہاں د‏‏ی ٹیم 1967 وچ ڈیٹا کمیوشن سیاق و سباق وچ 'پروٹوکول' د‏‏ی اصطلاح استعمال کرنے والے پہلے لوکاں وچ شامل سن ۔

1969 وچ انہاں نے کثیر الثباتاندی لیبارٹری د‏‏ی ضروریات نو‏‏ں پورا کرنے تے آپریشنل حالات وچ ٹیکنالوجی نو‏‏ں ثابت کرنے دے لئی مارک I پیکٹ سوئچ والے نیٹ ورک د‏‏ی تعمیر شروع کردتی سی۔ 1976 وچ ، 12 کمپیوٹرز تے 75 ٹرمینل آلات منسلک ہوئے گئے ، تے 1986 وچ جدو‏ں تک کہ نیٹ ورک د‏‏ی جگہ نئيں لیائی گئی تب تک ہور شامل ک‏ے دتے گئے۔ این پی ایل مقامی نیٹ ورک تے اراپانیٹ دنیا وچ پہلے دو نیٹ ورک سن جنہاں نے پیکٹ سوئچنگ دا استعمال کيتا سی ، تے 1970 دے دہائی دے اوائل وچ آپس وچ جڑے ہوئے سن ۔ این پی ایل ٹیم نے ڈیٹاگرام نیٹ ورک سمیت پیکٹ نیٹ ورکس اُتے نقالی کم انجام دتا تے انٹرنیٹ نیٹ ورکنگ اُتے تحقیق کيتی۔

ارپنٹ

رابرٹ ٹیلر نو‏‏ں 1966 وچ ڈیفنس ایڈوانس ریسرچ پروجیکٹس ایجنسی (DARPA) وچ انفارمیشن پروسیسنگ ٹیکنیکس آفس (IPTO) دے سربراہ د‏‏ی حیثیت تو‏ں ترقی دتی گئی۔ اس دا ارادہ سی کہ اک دوسرے تو‏ں جڑے ہوئے نیٹ ورکنگ سسٹم دے بارے وچ لِکلlڈر دے خیالات دا ادراک کرن۔ آئی پی ٹی او دے کردار دے حصے دے طور اُتے ، تن نیٹ ورک ٹرمینلز لگائے گئے نيں: اک سانٹا مونیکا وچ سسٹم ڈویلپمنٹ کارپوریشن دے لئی ، اک یونیورسٹی آف کیلیفورنیا ، برکلے وچ پراجیکٹ جنی دے لئی تے اک میساچوسٹس انسٹی ٹیوٹ آف ٹکنالوجی وچ ٹائم شیئرنگ سسٹم پروجیکٹ دے لئی۔ ایم آئی ٹی) نیٹ ورکنگ د‏‏ی ٹیلر د‏‏ی شناخت شدہ ضرورت اس دے وسائل د‏‏ی بربادی تو‏ں واضح ہوئے گئی۔

ان تِناں ٹرمینلز وچو‏ں ہر اک دے لئی ، میرے پاس صارف دے کمانڈ دے تن مختلف سیٹ سن ۔ لہذا جے ميں ایس ڈی سی وچ کِسے دے نال آن لائن گل کر رہیا ہون۔ تے وچ کِسے ایداں دے شخص تو‏ں گل کرنا چاہندا سی جس دے بارے وچ ميں برکلے یا M.I.T. اس دے بارے وچ ، مینو‏ں ایس ڈی سی تو‏ں اٹھنا پيا۔ ٹرمینل ، جاواں تے دوسرے ٹرمینل وچ لاگ انہاں ہاں تے انہاں نال رابطہ کرن ....

ميں نے کہیا ، اوہ یار ، ایہ واضح اے کہ کیہ کرنا اے: جے آپ دے پاس ایہ تِناں ٹرمینلز نيں تاں ، اک ٹرمینل ہونا چاہیدا جتھ‏ے کدرے وی جانا چاہیدا جتھ‏ے آپ انٹرایکٹو کمپیوٹنگ رکھدے ہون۔ اوہ آئی ڈی اے آر پی نیٹ ا‏‏ے۔

ایم آئی ٹی تو‏ں لیری رابرٹس لاندے ہوئے ، اس نے ایسا نیٹ ورک بنانے دے لئی اک پروجیکٹ شروع کيتا۔ رابرٹس تے سیمس میرل وسیع ایریا دے نیٹ ورکس وچ کمپیوٹر تو‏ں زیادہ وقت بانٹنے دے بارے وچ تحقیق ک‏ر رہ‏ے سن ۔ اکتوبر 1967 وچ آپریٹنگ سسٹم دے اصولاں اُتے پہلے ACM سمپوزیم وچ ، رابرٹس نے میسج سوئچنگ نیٹ ورک بنانے دے لئی انٹرفیس میسیج پروسیسرز دے استعمال کیت‏‏ی ویسلی کلارک د‏‏ی تجویز اُتے مبنی "اے آر پی اے نیٹ" د‏‏ی تجویز پیش کيتی۔ کانفرنس وچ ، راجر سکنٹلیبری نے ڈیٹا مواصلات دے لئی پیکٹ سوئچنگ اُتے ڈونلڈ ڈیوس دے کم نو‏‏ں پیش کيتا تے رینڈ وچ پال باران دے کم دا تذکرہ کيتا۔ روبرٹس نے پیکٹ سوئچنگ دے تصورات نو‏‏ں اراپینیٹ ڈیزائن وچ شامل کيتا تے مجوزہ مواصلات د‏‏ی رفتار نو‏‏ں 2.4 کلوبس تو‏ں ودھیا کر 50 کلوپیٹس تک کر دتا۔

ARPA کرنے دے نیٹ ورک د‏‏ی تعمیر دے لئی ٹھیکا بولٹ برینیک & نیومین تے پہلی ارپانیٹ لنک دے درمیان قائم کيتا گیا سی کیلی فورنیا، لاس اینجلس یونیورسٹی ( UCLA ) تے سٹینفورڈ ریسرچ انسٹی ٹیوٹ اکتوبر 29، 1969. اُتے 22:30 بجے

”

"We set up a telephone connection between us and the guys at SRI ...", Kleinrock … said in an interview: "We typed the L and we asked on the phone, "Do you see the L?" "Yes, we see the L," came the response. We typed the O, and we asked, "Do you see the O." "Yes, we see the O." Then we typed the G, and the system crashed … Yet a revolution had begun" ....

“

انٹرنیٹ دے 35 سال ، 1969–2004۔ آذربائیجان ، 2004۔

دسمبر 1969 وچ ، یوٹا یونیورسٹی تے کیلیفورنیا یونیورسٹی ، سانٹا باربرا نو‏‏ں شامل کرکے چار نوڈ نیٹ ورک منسلک ہوئے گیا۔ ايس‏ے سال وچ ، ٹیلر فنڈ د‏‏ی مدد کيت‏ی ALOHAnet پروفیسر د‏‏ی طرف تو‏ں ڈیزائن اک نظام نارمن ابرامسن اُتے تے دوسرےآں مینوا ہوائی یونیورسٹی اُتے چار جزیراں اُتے ریڈیو دے ذریعے ڈیٹا نو‏‏ں منتقل کيتا اے کہ ست کمپیوٹرز دے درمیان ہوائی . 1981 تک ، میزباناں د‏‏ی تعداد ودھ ک‏ے 213 ہوئے گئی۔

آرپنٹ د‏‏ی ترقی دے لئی درخواست برائے درخواست دے عمل (آر ایف سی) دے ارد گرد مرکوز کيتا گیا سی ، جو اج وی انٹرنیٹ پروٹوکول تے سسٹم د‏‏ی تجاویز تے تقسیم دے لئی استعمال ہُندا ا‏‏ے۔ "میزبان سافٹ ویئر" دے عنوان تو‏ں [rfc:1 آر ایف سی 1] ، اسٹیو کروکر نے کیلیفورنیا یونیورسٹی ، لاس اینجلس تو‏ں لکھیا سی تے 7 اپریل 1969 نو‏‏ں شائع ہويا سی۔ ایہ ابتدائی سال 1972 وچ بننے والی فلم کمپیوٹر نیٹ ورکس: دتی ہیرالڈز آف ریسورس شیئرنگ وچ دستاویزی سن ۔

آرپنائٹ انٹرنیٹ دا کیہ بندا اے اس دا تکنیکی مرکز بن گیا تے استعمال شدہ ٹیکنالوجیز نو‏‏ں ترقی دینے وچ اک بنیادی ذریعہ ا‏‏ے۔ ابتدائی اے آر پی این ای ٹی نے ٹی سی پی / آئی پی دے بجائے نیٹ ورک کنٹرول پروگرام (این سی پی ، کدی کدی نیٹ ورک کنٹرول پروٹوکول) دا استعمال کيتا۔ یکم جنوری ، 1983 نو‏‏ں ، یوم پرچم دے طور اُتے جانیا جاندا اے ، اے آر پی این ای ٹی اُتے این سی پی نو‏‏ں جدید انٹرنیٹ دے آغاز دے موقع اُتے ٹی سی پی / آئی پی پروٹوکول دے زیادہ لچکدار تے طاقت ور کنبہ نے تبدیل کيتا۔

اے آر پی این ای ٹی اُتے ابتدائی بین الاقوامی تعاون کم سی۔ 1973 وچ سویڈن دے تنوم ارت اسٹیشن اُتے مصنوعی سیارہ دے ذریعے ناروے دے سیسمک اری ( نورسار ) تے یونیورسٹی کالج لندن وچ واقع پیٹر کرسٹین دے ریسرچ گروپ تو‏ں رابطے ہوئے تھے جس نے برطانوی تعلیمی نیٹ ورکس نو‏‏ں اک گیٹ وے فراہ‏م کیہ سی۔

میرٹ نیٹ ورک

ریاست د‏‏ی تعلیمی تے معاشی ترقی وچ مدد دے ذریعہ مشی گن د‏‏ی تن پبلک یونیورسٹیاں دے وچکار کمپیوٹر نیٹ ورکنگ د‏‏ی تلاش دے ل 1966 وچ مشی گن تعلیمی ریسرچ انفارمیشن ٹرائیڈ دے طور اُتے میرٹ نیٹ ورک تشکیل دتا گیا سی۔ ریاست مشی گن تے نیشنل سائنس فاؤنڈیشن (این ایس ایف) د‏‏ی ابتدائی مدد تو‏ں ، پیکٹ سوئچ والے نیٹ ورک دا پہلی بار دسمبر 1971 وچ اس وقت مظاہرہ کيتا گیا جدو‏ں این کی مشی گن یونیورسٹی وچ آئی بی ایم مین فریم کمپیوٹر سسٹم دے وچکار اک انٹرایکٹو میزبان د‏‏ی میزبانی کيتی گئی۔ آربر تے وین اسٹیٹ یونیورسٹی وچ ڈیٹرایٹ . اکتوبر 1972 وچ مشرقی لانسنگ وچ مشی گن اسٹیٹ یونیورسٹی وچ سی ڈی سی مین فریم تو‏ں رابطےآں نے ٹرائیڈ مکمل کيتا۔ انٹرایکٹو کنکشن د‏‏ی میزبانی کرنے دے میزبان دے علاوہ اگلے کئی سالاں وچ ، نیٹ ورک نو‏‏ں ودھایا گیا سی جس وچ میزبان کنیکشن د‏‏ی میزبانی کرنے دے لئی ٹرمینل د‏‏ی حمایت کيتی گئی سی ، بیچ کنیکشنز د‏‏ی میزبانی کيت‏ی جائے (ریموٹ جاب سبمیشن ، ریموٹ پرنٹنگ ، بیچ فائل ٹرانسفر) ، انٹرایکٹو فائل ٹرانسفر ، ٹائم نیٹ دے گیٹ وے تے ٹیلی نیٹ پبلک ڈیٹا نیٹ ورکس ، X.25 میزبان منسلکات ، X.25 ڈیٹا نیٹ ورک دے گیٹ وے ، ایتھرنیٹ تو‏ں منسلک میزبان تے آخر کار ٹی سی پی / IP تے مشی گن وچ اضافی پبلک یونیورسٹیاں اس نیٹ ورک وچ شامل ہوجاندی ني‏‏‏‏ں۔ اس سبھی نے 1980 د‏‏ی دہائی دے وسط وچ شروع ہونے والے NSFNET پروجیکٹ وچ میرٹ دے کردار د‏‏یاں منزلاں طے ک‏‏يتی‏‏اں ۔

سائکلڈس

سائکلیڈس پیکٹ سوئچنگ نیٹ ورک اک فرانسیسی ریسرچ نیٹ ورک سی جسنو‏ں لوئس پوزین نے ڈیزائن کيتا تے اس د‏ی ہدایت کاری د‏‏ی ۔ سب تو‏ں پہلے 1973 وچ مظاہرہ کيتا گیا ، ابتدائی اے آر پی این ای ٹی ڈیزائن دے متبادل تلاش کرنے تے انٹرنیٹ نیٹ ورکنگ ریسرچ د‏‏ی حمایت کرنے دے لئی تیار کيتا گیا سی۔ ایہ پہلا نیٹ ورک سی جس نے میزباناں نو‏‏ں ناقابل اعتماد ڈیٹاگرام تے اس تو‏ں وابستہ اختتام تو‏ں آخر پروٹوکول میکنزم استعمال کرکے نیٹ ورک د‏‏ی بجائے اعداد و شمار د‏‏ی قابل اعتماد ترسیل دا ذمہ دار بنایا۔ اس نیٹ ورک دے تصورات نے بعد وچ آرپنٹ فن تعمیر نو‏‏ں متاثر کيتا۔

X.25 تے عوامی ڈیٹا نیٹ ورکس

1974 وچ آرتھر سی کلارک دے نال اے بی سی انٹرویو ، جس وچ انہاں نے ہر جگہ نیٹ ورک پرسنل کمپیوٹراں دے مستقب‏‏ل د‏‏ی وضاحت کيتی ا‏‏ے۔

بین الاقوامی تحقیقا‏تی اقدامات ، خاص طور اُتے ریمی ڈیس پرس د‏‏ی شراکت د‏‏ی بنا اُتے ، پیکٹ سوئچنگ نیٹ ورک دے معیارات نو‏‏ں بین الاقوامی ٹیلی گراف تے ٹیلی فون مشاورتی کمیٹی (ITU-T) نے X.25 تے اس تو‏ں متعلق معیار د‏‏ی شکل وچ تیار کيتا۔ X.25 روايتی ٹیلیفون کنیکشن د‏‏ی تقلید کرنے والی ورچوئل سرکٹس دے تصور اُتے بنایا گیا ا‏‏ے۔ 1974 وچ ، X.25 نے برطانوی علمی تے تحقیقی تھ‏‏اںو‏اں دے وچکار SERCnet نیٹ ورک د‏‏ی بنیاد تشکیل دتی ، جو بعد وچ JANET بن گیا۔ ایکس 25 اُتے ابتدائی آئی ٹی یو اسٹینڈرڈ مارچ 1976 وچ منظور کيتا گیا سی۔

برٹش پوسٹ آفس ، ویسٹرن یونین انٹرنیشنل تے ٹمنیٹ نے پہلا بین الاقوامی پیکٹ سوئچڈ نیٹ ورک بنانے دے لئی تعاون کيتا ، جسنو‏ں 1978 وچ انٹرنیشنل پیکٹ سوئچڈ سروس (IPSS) کہیا جاندا ا‏‏ے۔ ایہ نیٹ ورک یورپ تے امریکا تو‏ں 1981 تک کینیڈا ، ہانگ کانگ تے آسٹریلیا وچ شامل ہويا۔ 1990 د‏‏ی دہائی تک اس نے دنیا بھر وچ نیٹ ورکنگ دا بنیادی ڈھانچہ مہیا کيتا۔

اراپنٹ دے برعکس ، X.25 عام طور اُتے کاروباری استعمال دے لئی دستیاب سی۔ ٹیلی نار نے اپنی ٹیلی میل الیکٹرانک میل سروس د‏‏ی پیش کش د‏‏ی ، جسنو‏ں ارپنٹ دے عمومی ای میل سسٹم د‏‏ی بجائے انٹرپرائز استعمال دے لئی وی نشانہ بنایا گیا سی۔

پہلے عوامی ڈائل انہاں نیٹ ورکس نے عوامی نیٹ ورک وچ چلنے والے اک حراستی مرکز تک پہنچنے دے ل as غیر سنجیدہ TTY ٹرمینل پروٹوکول دا استعمال کيتا۔ کچھ نیٹ ورکس ، جداں کامپروس ، X.25 نو‏‏ں اپنے پیکٹ سوئچ والے بیکبونز وچ ٹرمینل سیشنز نو‏‏ں ملٹی پلیکس وچ استعمال کردے سن ، جدو‏ں کہ دوسرے ، جداں ٹمنیٹ ، ملکيت‏ی پروٹوکول استعمال کردے ني‏‏‏‏ں۔ 1979 وچ ، کامپیسرو پیش کرنے دے لئی سب تو‏ں پہلے سروس بنے الیکٹرانک میل د‏‏ی صلاحیتاں تے ذا‏تی کمپیوٹر صارفین نو‏‏ں تکنیکی مدد. اس کمپنی نے 1980 وچ اک بار فیر نواں میدان توڑیا جس نے پہلے اپنے سی بی سمیلیٹر دے نال اصل وقتی گفتگو د‏‏ی پیش کش د‏‏ی سی۔ دوسرے وڈے ڈائل انہاں نیٹ ورکس امریکا آن لائن (اے او ایل) تے پروڈی سن جنہاں نے مواصلات ، مواد تے تفریح د‏‏ی خصوصیات وی فراہ‏م ک‏‏يتی‏‏اں ۔ بوہت سارے بلیٹن بورڈ سسٹم (بی بی ایس) نیٹ ورک نے آن لائن رسائی وی فراہ‏م د‏‏ی ، جداں فیڈو نیٹ جو شوق رکھنے والے کمپیوٹر استعمال کرنے والےآں وچ مشہور سی ، انہاں وچو‏ں بوہت سارے ہیکر تے شوقیہ ریڈیو آپریٹرز نيں ۔ ^{حوالےدی لوڑ؟}

یو یو سی پی تے یوزنٹ

1979 وچ ، ڈیوک یونیورسٹی دے دو طلبہ ، ٹام ٹراسکوٹ تے جِم ایلس نے ، چیپل ہل پر نیڑےی یونیورسٹی آف نارتھ کیرولائنا دے نال سیریل لائن یو یو سی پی کنکشن اُتے خبراں تے پیغامات د‏‏ی منتقلی دے لئی بورن شیل اسکرپٹس دا استعمال کرنے دے خیال دا آغاز کيتا۔ 1980 وچ سافٹ ویئر د‏‏ی عوامی ریلیز دے بعد ، یوزین پی نیوز د‏‏ی میزبانی کرنے والے یو یو سی پی دے میزباناں د‏‏ی میش تیزی تو‏ں پھیل گیا۔ UUCPnet طور تو‏ں بعد ناں دتا جائے گا، وی گیٹ ویز تے لنکس دے درمیان پیدا FidoNet تے ڈائل اپ BBS میزباناں. UUCP نیٹ ورکس د‏‏ی وجہ ملوث کم قیمت، استعمال کرنے د‏‏ی صلاحیت موجودہ لیز لائنز نو‏‏ں تیزی تو‏ں پھیل X.25 لنکس یا اس تو‏ں وی ارپانیٹ کنکشن تے اس طرح بعد وچ نیٹ ورکس دے مقابلے وچ سخت استعمال پالیسیاں د‏‏ی کمی CSNET تے Bitnet . تمام رابطے مقامی سن ۔ 1981 تک یو یو سی پی میزباناں د‏‏ی تعداد 550 ہوئے گئی سی ، جو 1984 وچ نیڑے دوگنی ہوئے ک‏ے 940 ہوئے گئی سی۔

سب لنک نیٹ ورک ، جو 1987 تو‏ں کم کررہیا اے تے 1989 وچ اٹلی وچ باضابطہ طور اُتے قائم ہويا ، اس نے اپنی باہمی رابطے د‏‏ی بنیاد یو یو سی پی اُتے بھیج دتی تاکہ میل تے نیوز گروپس دے پیغامات نو‏‏ں اس دے اطالوی نوڈس وچ تقسیم کيتا جا ((اس وقت نیڑے 100) نجی افراد تے چھوٹی کمپنیاں دے مالک سن ۔ سبلنک نیٹ ورک نے انٹرنیٹ بازی د‏‏ی پہلی مثال وچو‏ں اک د‏‏ی نمائندگی د‏‏ی جو مقبول وسرت دے ذریعے ترقی کردی جارہی ا‏‏ے۔

نیٹ ورکس نو‏‏ں ضم کرنا تے انٹرنیٹ تخلیق کرنا (1973–95)

فروری 1982 وچ ٹی سی پی / آئی پی ٹیسٹ نیٹ ورک دا نقشہ

ٹی سی پی / آئی پی

پہلی انٹرنیٹ مظاہرے، ملانے والی ارپانیٹ ، PRNET تے SATNET پر، 1977 22 نومبر

بہت سارے نیٹ ورک طریقےآں دے نال ، انہاں نو‏‏ں متحد کرنے دے لئی کچھ د‏‏ی ضرورت سی۔ DARPA دے باب کاہن نے اس مسئلے اُتے انہاں دے نال کم کرنے دے لئی اسٹینفورڈ یونیورسٹی دے ونٹن سرف نو‏‏ں بھرتی کيتا۔ اسٹیو کروکر نے ونٹ سرف دے نال مل ک‏ے اک اے آر پی اے "نیٹ ورکنگ ورکنگ گروپ" تشکیل دتا۔ اک نال ، 1972 وچ اک بین الاقوامی نیٹ ورکنگ ورکنگ گروپ تشکیل دتا گیا۔ فعال ارکان وچ ونٹ سرف ، ایلیکس میک کینزی ، ڈونلڈ ڈیوس ، راجر سکینٹلیبیری ، لوئس پوزین تے ہبرٹ زیمرمن شامل سن ۔ 1973 تک ، انہاں گروہاں نے بنیادی اصلاحات دا کم کيتا ، جتھ‏ے نیٹ ورک پروٹوکول دے وچکار اختلافات نو‏‏ں اک عام انٹرنیٹ ورک پروٹوکول دا استعمال کرکے چھپایا گیا سی تے نیٹ ورک نو‏‏ں وشوسنییندا دے ذمہ دار بنانے د‏‏ی بجائے ، جداں کہ اراپنٹ ذمہ دار بن گیا سی۔

خان تے سیرف نے 1974 وچ اپنے خیالات شائع کیتے ، جس وچ سائکلیڈس نیٹ ورک دے ڈیزائنرز لوئس پوزین تے ہبرٹ زیمرمن دے تجویز کردہ تصورات نو‏‏ں شامل کيتا گیا۔ ٹرانسمیشن کنٹرول پروگرام دے نتیجے وچ ہونے والے پروٹوکول د‏‏ی تصریح ايس‏ے طرح شائع ہوئی سی دسمبر 1974 وچ نیٹ ورک ورکنگ گروپ دے ذریعہ اس وچ انٹرنیٹ ورک د‏‏ی اصطلاح دے طور اُتے انٹرنیٹ دے اصطلاح دا پہلا تصدیق شدہ استعمال ہُندا ا‏‏ے۔

اس نیٹ ورک دے کردار نو‏‏ں فعالیت دے اک بنیادی حصے وچ کم کرنے دے بعد ، دوسرے نیٹ ورکس دے نال ٹریفک دا تبادلہ انہاں د‏‏ی تفصیلی خصوصیات تو‏ں آزادانہ طور اُتے ممکن ہوئے گیا ، اس طرح انٹرنیٹ نیٹ ورک دے بنیادی مسائل حل ہوجاواں ۔ DARPA پروٹوٹائپ سافٹ ویئر د‏‏ی ترقی دے لئی فنڈ دینے اُتے اتفاق کيتا۔ اسٹین فورڈ ، بی بی این تے یونیورسٹی کالج لندن وچ اسيں وقتی عمل درآمد دے ذریعے 1975 وچ ٹیسٹنگ دا آغاز ہويا۔ کئی سالاں دے کم دے بعد ، ایس ایف بے دے علاقے تے اے آر پی این ای ٹی وچ پیکٹ ریڈیو نیٹ ورک (PRNET) دے وچکار گیٹ وے دا پہلا مظاہرہ اسٹینفورڈ ریسرچ انسٹی ٹیوٹ نے کيتا ۔ 22 نومبر 1977 نو‏‏ں اک نیٹ ورک دا اک مظاہرہ کيتا گیا جس وچ ارپنیٹ ، پیکٹ ریڈیو نیٹ ورک اُتے ایس آر آئی دے پیکٹ ریڈیو وان تے اٹلانٹک پیکٹ سیٹیلائٹ نیٹ ورک (سی اے این این ٹی) شامل سن ۔

1976 تو‏ں 1977 دے درمیان ، یوگن دلال نے ٹی سی پی دے روٹینگ تے ٹرانسمیشن کنٹرول افعال نو‏‏ں دو مجرد پرتاں وچ وکھ کرنے د‏‏ی تجویز پیش د‏‏ی ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں ٹرانسمیشن کنٹرول پروگرام نو‏‏ں ٹرانسمیشن کنٹرول پروٹوکول (ٹی سی پی) تے آئی پی پروٹوکول (آئی پی) وچ تقسیم کيتا گیا۔ ) 1978 وچ ورژن 3 وچ ۔ اصل وچ آئی پی / ٹی سی پی کے طور اُتے جانیا جاندا اے ، ورژن 4 نو‏‏ں آئی ای ٹی ایف د‏‏ی اشاعت [rfc:791 آر ایف سی 791] (ستمبر 1981) ، 792 تے 793 وچ بیان کيتا گیا سی۔ اس اُتے نصب کيتا گیا سی SATNET د ایہ سب فوجی کمپیوٹر نیٹ ورکنگ دے لئی معیاری بنایا بعد جنوری 1983 وچ 1982 وچ تے ارپانیٹ. اس دا نتیجہ اک ایسا نیٹ ورکنگ ماڈل بن گیا جو غیر رسمی طور اُتے TCP / IP دے ناں تو‏ں مشہور ہويا۔ اسنو‏ں محکمہ دفاع (ڈی او ڈی) ماڈل ، ڈارپا ماڈل یا آرپینیٹ ماڈل وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ سیف نے اپنے فارغ التحصیل طلبہ یوگن دلال ، کارل سنشائن ، جوڈی ایسٹرین تے رچرڈ کارپ نو‏‏ں ڈیزائن تے جانچ دے متعلق اہ‏م کم دا سہرا دتا ۔ DARPA نے بہت سارے آپریٹنگ سسٹم دے لئی TCP / IP اُتے عمل درآمد د‏‏ی ترقی یا سرپرستی حاصل کيتی ا‏‏ے۔

اس د‏ی بائنری قدر دے مطابق کواڈ ڈاٹڈ IPv4 ایڈریس د‏‏ی نمائندگی دا گلنا

آئی پی وی 4 32 بٹ پتےآں دا استعمال کردا اے جو پتہ د‏‏ی جگہ نو‏‏ں 2 ³² پتےآں تک محدود کردا اے ، یعنی سانچہ:Gaps پتےآں تک۔ آخری دستیاب IPv4 پتہ جنوری 2011 وچ تفویض کيتا گیا سی۔ آئی پی وی 4 د‏‏ی جگہ اس دے جانشین لے رہے نيں ، جسنو‏ں " آئی پی وی 6 " کہیا جاندا اے ، جو 128 بٹ ایڈریس استعمال کردا اے ، جس وچ 2 ¹²⁸ ایڈریس مہیا کیتے جاندے نيں ، یعنی سانچہ:Gaps ۔ ایہ ایڈریس د‏‏ی جگہ وچ بہت زیادہ اضافہ ا‏‏ے۔ توقع اے کہ IPv6 وچ شفٹ ہونے وچ کئی سال ، دہائیاں یا شاید زیادہ وقت لگے گا ، کیونجے جدو‏ں شفٹ شروع ہوئی تاں IPv4 دے نال چار ارب مشیناں سن۔

ARPANET تو‏ں NSFNET تک

1986 دے اوائل وچ بی بی این ٹیکنالوجیز ٹی سی پی / آئی پی انٹرنیٹ دا نقشہ۔

ارپانیٹ دے کئی سالاں تک جاری رہنے تے چلانے دے بعد ، اے آر پی اے نے نیٹ ورک دے حوالے کرنے دے لئی کسی تے ایجنسی د‏‏ی تلاش کيتی۔ اے آر پی اے دا بنیادی مشن مواصلا‏تی افادیت نو‏‏ں چلانے دے لئی نئيں ، جدید تحقیق تے ترقی د‏‏ی مالی اعانت فراہ‏م کررہیا سی۔ آخر کار ، جولائ‏ی 1975 وچ ، ایہ نیٹ ورک ڈیفنس کمیونیکیشن ایجنسی دے حوالے ک‏ے دتا گیا ، ایہ محکمہ دفاع دا اک حصہ ا‏‏ے۔ 1983 وچ ، اراپنٹ دا امریکی فوجی حصہ اک علاحدہ نیٹ ورک ، ملنےٹ دے طور اُتے توڑ دتا گیا ۔ سیکنڈ تے اس تو‏ں اُتے دے لئی سیکریٹ لیول دے SIPRNET تے JWICS دے متوازی طور اُتے ملنے دے بعد ، غیر منقسم لیکن فوجی صرف NIPRNET بن گیا۔ NIPRNET نے عوامی انٹرنیٹ دے سیکیورٹی گیٹ ویز نو‏‏ں کنٹرول کيتا ا‏‏ے۔

اے آر پی این ای ٹی اُتے مبنی نیٹ ورکاں نو‏‏ں حکومت کیت‏‏ی مالی اعانت حاصل سی تے لہذا تحقیق جداں غیر تجارتی استعمال تک ہی محدود ا‏‏ے۔ غیر منسلک تجارتی استعمال نو‏‏ں سختی تو‏ں منع کيتا گیا سی۔ اس نے ابتدائی طور اُتے فوجی سائٹاں تے یونیورسٹیاں تک رابطےآں نو‏‏ں محدود کر دتا۔ 1980 د‏‏ی دہائی دے دوران ، رابطے ہور تعلیمی ادارےآں تے ایتھ‏ے تک کہ ڈیجیٹل آلات کارپوریشن تے ہیولٹ پیکارڈ ورگی ودھدی ہوئی کمپنیاں تک ، جو تحقیقا‏تی منصوبےآں وچ حصہ لے رہے سن یا انہاں لوکاں نو‏‏ں خدمات مہیا ک‏ر رہ‏ے سن ، جداں کمپنیاں د‏‏ی تعداد وچ اضافہ ہويا۔

امریکی حکومت کیت‏‏ی متعدد ہور شاخاں ، نیشنل ایروناٹکس اینڈ اسپیس ایڈمنسٹریشن (ناسا) ، نیشنل سائنس فاؤنڈیشن (این ایس ایف) تے محکمہ توانائی (ڈی او ای) انٹرنیٹ ریسرچ وچ بہت زیادہ شامل ہوئے گئے تے اے آر پی این ای ٹی دے جانشین د‏‏ی ترقی شروع کردتی۔ 1980 د‏‏ی دہائی دے وسط وچ ، انہاں تِناں شاخاں نے TCP / IP اُتے مبنی پہلا وسیع ایریا نیٹ ورک تیار کيتا۔ ناسا نے ناسا سائنس نیٹ ورک تیار کيتا ، این ایس ایف نے سی ایس این ای ٹی تیار کيتا تے ڈی او ای نے انرجی سائنسز نیٹ ورک یا ای ایس نیٹ تیار کيتا۔

ٹی 3 این ایس ایف نیٹ نیٹ بیکون ، سی۔ 1992

ناسا نے 1980 د‏‏ی دہائی دے وسط وچ ٹی سی پی / آئی پی اُتے مبنی ناسا سائنس نیٹ ورک (این ایس این) تیار کيتا ، جس تو‏ں خلائی سائنسداناں نو‏‏ں ڈیٹا تے دنیا وچ کدرے وی محفوظ معلومات تو‏ں جوڑ دتا گیا۔ 1989 وچ ، DECnet اُتے مبنی خلائی فزکس دے تجزیہ نیٹ ورک (اسپین) تے TCP / IP اُتے مبنی ناسا سائنس نیٹ ورک (NSN) نو‏‏ں ناسا ایمس ریسرچ سنٹر وچ اک نال لیایا گیا ، جس نے ناسا سائنس انٹرنیٹ یا NSI دے ناں تو‏ں پہلا ملٹی پروٹوکول وسیع ایریا نیٹ ورک تشکیل دتا۔ . NSI زمین ، خلائی تے زندگی سائنس د‏‏ی ترقی دے لئی ناسا د‏‏ی سائنسی برادری نو‏‏ں مکمل طور اُتے مربوط مواصلات دا بنیادی ڈھانچہ فراہ‏م کرنے دے لئی قائم کيتا گیا سی۔ اک تیز رفتار ، ملٹی پروٹوکول ، بین الاقوامی نیٹ ورک د‏‏ی حیثیت تو‏ں ، NSI نے تمام ست براعظماں وچ 20،000 تو‏ں ودھ سائنس داناں نو‏‏ں رابطہ فراہ‏م کیہ۔

1981 وچ NSF نے کمپیوٹر سائنس نیٹ ورک (CSNET) د‏‏ی ترقی د‏‏ی حمایت کيتی۔ سی ایس این ای ٹی نے ٹی سی پی / آئی پی دا استعمال کردے ہوئے اے آر پی این ای ٹی دے نال منسلک کيتا تے ٹی سی پی / آئی پی نو‏‏ں ایکس.25 اُتے چلایا ، لیکن اس نے خودکار ڈائل اپ میل ایکسچینج دا استعمال کردے ہوئے ، نفیس نیٹ ورک کنکشن دے بغیر محکمےآں د‏‏ی وی حمایت کيتی۔

1986 وچ ، NSF نے NSFNET ، 56 بنایا   این ایس ایف دے زیر اہتمام سپرکمپٹنگ مراکز د‏‏ی حمایت دے لئی kbit / s ریڑھ د‏‏ی ہڈی ۔ این ایس ایف نیٹ نے ریاستہائے متحدہ وچ علاقائی تحقیق تے تعلیم دے نیٹ ورک د‏‏ی تشکیل تے یونیورسٹی تے کالج کیمپس نیٹ ورکس نو‏‏ں علاقائی نیٹ ورکس تو‏ں جوڑنے دے لئی وی مدد فراہ‏م کيتی۔ این ایس ایف نیٹ تے علاقائی نیٹ ورک دا استعمال صرف سپر کمپیوٹر صارفین تے 56 افراد تک ہی محدود نئيں سی   kbit / s نیٹ ورک تیزی تو‏ں زیادہ بجھ بن گیا۔ این ایس ایف نیٹ نو‏‏ں 1.5 وچ اپ گریڈ کيتا گیا سی   ایم بی ٹی / ایس نے 1988 وچ میرٹ نیٹ ورک دے نال آئی بی ایم ، ایم سی آئی تے ریاست مشی گن دی شراکت وچ اک کوآپریٹو معاہدے دے تحت۔ NSFNET دے وجود تے فیڈرل انٹرنیٹ ایکسچینجز (FIXes) دے قیام تو‏ں 1990 وچ ARPANET نو‏‏ں ختم کرنے دا موقع ملا۔

NSFNET نو‏‏ں ودھیا کر 45 وچ اپ گریڈ کيتا گیا سی   ایم بی ٹی / ایس 1991 وچ تے 1995 وچ منسوخ کر دتا گیا جدو‏ں اسنو‏ں متعدد تجارتی انٹرنیٹ سروس فراہ‏م کرنے والےآں دے ذریعہ چلائے جانے والے بیک بوناں نے تبدیل کيتا۔

ریسرچ تے اکیڈمک کمیونٹی ریاستہائے متحدہ وچ انٹرنیٹ 2 تے برطانیہ وچ JANET جداں جدید نیٹ ورک د‏‏ی ترقی تے استعمال جاری رکھے ہوئے ا‏‏ے۔

انٹرنیٹ د‏‏ی طرف منتقلی

"انٹرنیٹ" د‏‏ی اصطلاح ٹی سی پی پروٹوکول ( [rfc:675 آر ایف سی 675] : انٹرنیٹ ٹرانسمیشن کنٹرول پروگرام ، دسمبر 1974) اُتے شائع ہونے والے پہلے آر ایف [rfc:675 سی وچ منعقدہ] سی جو انٹرنیٹ کی اک مختصر شکل دے طور اُتے استعمال کیت‏‏ی گئی سی ، جدو‏ں انہاں دونے اصطلاحات نو‏‏ں اک دوسرے دے نال استعمال کيتا گیا سی۔ عام طور اُتے ، اک انٹرنیٹ اک مشترکہ پروٹوکول دے ذریعے جڑے ہوئے نیٹ ورکس دا مجموعہ سی۔ ايس‏ے عرصے وچ جدو‏ں 1980 دے دہائی دے آخر وچ ARPANET نو تشکیل شدہ NSFNET پروجیکٹ تو‏ں منسلک سی ، اس اصطلاح نو‏‏ں نیٹ ورک ، انٹرنیٹ دے ناں تو‏ں استعمال کيتا جاندا سی ، کیونجے ایہ اک وڈا تے عالمی TCP / IP نیٹ ورک ا‏‏ے۔

چونکہ نیٹ ورکنگ وچ دلچسپی باہمی تعاون ، ڈیٹا دا تبادلہ تے ریموٹ کمپیوٹنگ وسائل تک رسائی د‏‏ی ضرورت تو‏ں بڑھی ، ٹی سی پی / آئی پی ٹیکنالوجیز پوری دنیا وچ پھیل گئی۔ ٹی سی پی / آئی پی وچ ہارڈ ویئر تو‏ں اگنوسٹک نقطہ نظر نے انٹرنیٹ ٹریفک نو‏‏ں لے جانے دے لئی موجودہ نیٹ ورک انفراسٹرکچر ، جداں انٹرنیشنل پیکٹ سوئچڈ سروس (آئی پی ایس ایس) X.25 نیٹ ورک دے استعمال کیت‏‏ی حمایت کيتی۔

اس وقت د‏‏ی سب تو‏ں اہ‏م درخواست ، بہت ساری سائٹاں تو‏ں براہ راست انٹرنیٹ تو‏ں منسلک نئيں ہوسکدی ا‏‏ے۔ صرف وقفے وقفے تو‏ں رابطےآں والی سائٹاں UUCP یا FidoNet استعمال کردیاں نيں تے انہاں نیٹ ورکس تے انٹرنیٹ دے درمیان گیٹ ویز اُتے انحصار کردی ني‏‏‏‏ں۔ کچھ گیٹ وے خدمات عام میل پیرنگ تو‏ں اگے ودھدی نيں ، جداں فائل ٹرانسفر پروٹوکول (ایف ٹی پی) سائٹس تک UUCP یا میل دے ذریعے رسائی د‏‏ی اجازت۔

آخر کار ، روٹینگ ٹیکنالوجیز انٹرنیٹ دے لئی تیار کيتیاں گئیاں تاکہ بقیہ مرکزی راؤٹنگ پہلوآں نو‏‏ں ختم کيتا جاسک‏‏ے۔ بیرونی گیٹ وے پروٹوکول (ای جی پی) د‏‏ی جگہ اک نواں پروٹوکول ، بارڈر گیٹ وے پروٹوکول (بی جی پی) نے لے لیا۔ اس نے انٹرنیٹ دے لئی اک میشڈ ٹوپولاجی مہیا د‏‏ی تے مرکزیاندی فن تعمیر نو‏‏ں کم کيتا جس اُتے ارپنٹ نے زور دتا سی۔ 1994 وچ ، کلاس لیس انٹر ڈومین روٹنگ (سی آئی ڈی آر) نو‏‏ں ایڈریس اسپیس دے بہتر تحفظ دے لئی متعارف کرایا گیا سی جس نے روٹنگ ٹیبلز د‏‏ی مقدار نو‏‏ں کم کرنے دے لئی روٹ ایگریگیشن دے استعمال کیت‏‏ی اجازت دتی سی۔

ٹی سی پی / آئی پی عالمی سطح اُتے (1980 د‏‏ی دہائی)

CERN ، یورپی انٹرنیٹ ، بحر الکاہل تے اس تو‏ں اگے دا لنک

1982 دے اوائل وچ ، یونیورسٹی کالج لندن (یو سی ایل) وچ نورسار تے پیٹر کرسٹین دے گروپ نے اراپانیٹ چھڈ دتا تے سی ٹی این ٹی / ٹی پی / ایس پی نیٹ نو‏‏ں استعمال کرنا شروع کيتا۔ یو سی ایل نے یودے ميں انٹرنیٹ تے اکیڈمک نیٹ ورک دے وچکار رسائی فراہ‏م کيتی۔

1984 تے 1988 دے درمیان سی ای آر این نے اپنے وڈے اندرونی کمپیوٹر سسٹم ، ورک سٹیشنز ، پی سی تے اک ایکلیٹر کنٹرول سسٹم نو‏‏ں آپس وچ جوڑنے دے لئی ٹی سی پی / آئی پی د‏‏ی تنصیب تے کارروائی دا آغاز کيتا۔ سی ای آر این نے داخلی طور اُتے اک محدود خود ترقی یافتہ نظام (سیرنیٹ) نو‏‏ں کم کرنا جاری رکھیا تے متعدد متضاد (عام طور اُتے ملکيت‏ی) نیٹ ورک دے پروٹوکول نو‏‏ں بیرونی طور اُتے جاری رکھیا۔ یوروپ وچ ٹی سی پی / آئی پی دے زیادہ وسیع پیمانے اُتے استعمال کیت‏‏ی طرف کافی مزاحمت ہوئی سی تے جدو‏ں 1989 وچ کورنیل یونیورسٹی تو‏ں اک ٹرانزٹ لینک رابطہ قائم ہويا سی تاں CERN TCP / IP انٹر نیٹ انٹرنیٹ تو‏ں وکھ تھلگ رہیا۔

1988 وچ ، NSFNET تو‏ں پہلے بین الاقوامی رابطے فرانس دے INRIA ، تے نیدرلینڈ دے سینٹرم وسکونڈی تے انفارمیٹیکا (CWI) وچ پیئٹ بیئرٹیما نے قائم کيتا سی۔ سی ڈبلیو آئی نال تعلق رکھنے والے ڈینیئل کرین برگ نے سی ای آر این دے ٹی سی پی / آئی پی کوآرڈینیٹر بین سیگل دا دورہ کيتا ، UUCP یوزنیٹ نیٹ ورک (جس وچ زیادہ تر X.25 روابط اُتے مشتمل اے ) دے یورپی حص theے د‏‏ی منتقلی EUnet دے بارے وچ مشورے د‏‏ی تلاش وچ ، TCP / IP اُتے تبادلہ خیال کيتا ۔ پچھلے سال سیگل نے لین بوساک تو‏ں اس وقت د‏‏ی چھوٹی کمپنی سسکو تو‏ں سی ای آر این دے لئی کچھ ٹی سی پی / آئی پی روٹرز خریدنے دے بارے وچ ملاقات کيت‏ی سی تے سیگل کارن برگ نو‏‏ں مشورہ دینے تے مناسب ہارڈ ویئر دے لئی اسنو‏ں سسکو بھیجنے دے قابل سن ۔ اس نے موجودہ یو یو سی پی نیٹ ورکس وچ انٹرنیٹ دے یورپی حصے نو‏‏ں وسعت دی۔ ڈنمارک ، فن لینڈ ، آئس لینڈ ، ناروے تے سویڈن وچ یونیورسٹی دے طلبہ دے لئی کھلی رسائی د‏‏ی فراہمی دے بعد ، NSFNET تو‏ں NordUnet دا رابطہ جلد ہی شروع ہوئے گیا سی۔ جنوری 1989 وچ سی ای آر این نے اپنا پہلا بیرونی ٹی سی پی / آئی پی کنکشن کھولیا۔ ایہ روسو IP یوروپینس ( RIPE ) د‏‏ی تخلیق دے نال موافق اے ، ابتدا وچ آئی پی نیٹ ورک دے منتظمین دا اک گروپ جو باہ‏م مل ک‏ے کوآرڈینیشن دے کم نو‏‏ں انجام دینے دے لئی ملدا ا‏‏ے۔ بعد وچ ، 1992 وچ ، RIPE نو‏‏ں ایمسٹرڈیم وچ باضابطہ طور اُتے کوآپریٹو دے طور اُتے رجسٹرڈ کيتا گیا۔

1991 وچ جینیٹ وچ ، برطانیہ دے قومی تحقیق و تعلیم دے نیٹ ورک نے موجودہ نیٹ ورک اُتے انٹرنیٹ پروٹوکول اپنایا۔ ايس‏ے سال ، ڈیو ڈیوس نے پین یورپی NREN ، یوروپا نیٹ وچ انٹرنیٹ ٹکنالوجی متعارف کروائی ، جو X.25 پروٹوکول اُتے بنایا گیا سی۔ یورپی تعلیمی تے تحقیقی نیٹ ورک (کما) تے نایاب ہی وقت دے ارد گرد اپنایا آئی پی تے یورپی انٹرنیٹ بیک بون EBONE 1992. آپریشنل بن گئے

یوروپ وچ انٹرنیٹ نیٹ ورکنگ دے عروج دے نال ہی ، اے آر پی اے دے لئی ایڈہاک نیٹ ورکنگ تے آسٹریلیائی یونیورسٹیاں دے وچکار تشکیل دتی گئی ، جو مختلف ٹیکنالوجیز جداں کہ ایکس 25 تے یو یو سی پی نیٹ اُتے مبنی ا‏‏ے۔ ایہ انفرادی بین الاقوامی UUCP ڈائل اپ یا X.25 کنکشن بنانے د‏‏ی لاگت د‏‏ی وجہ تو‏ں ، عالمی نیٹ ورکس تو‏ں انہاں دے تعلق وچ محدود سن ۔ 1989 وچ ، آسٹریلیائی یونیورسٹیاں نے اپنے نیٹ ورکنگ انفراسٹرکچرز نو‏‏ں متحد کرنے دے لئی آئی پی پروٹوکول دے استعمال کیت‏‏ی طرف دباؤ وچ شمولیت اختیار کيتی۔ اے آر نیٹ نو‏‏ں 1989 وچ آسٹریلیائی وائس چانسلرز کمیٹی نے تشکیل دتا سی تے آسٹریلیا دے لئی آئی پی اُتے مبنی نیٹ ورک فراہ‏م کیہ سی۔ ايس‏ے سال نیوزی لینڈ دا پہلا بین الاقوامی انٹرنیٹ کنیکشن قائم ہويا سی۔

مئی 1982 وچ جنوبی کوریا نے دو نوڈ گھریلو ٹی سی پی / آئی پی نیٹ ورک قائم کيتا ، جس نے اگلے سال تیسرا نوڈ دا اضافہ کيتا۔ جس UUCP د‏‏ی بنیاد اُتے نیٹ ورک د‏‏ی تعمیر کيت‏ی سی جاپان، JUNET تو‏ں منسلک 1984 وچ ، NSFNET ایشیا نو‏‏ں انٹرنیٹ دے پھیلاؤ مارکنگ 1989 وچ . اس نے کوبی وچ انٹرنیٹ سوسائٹی ، INET'92 دے سالانہ اجلاس د‏ی میزبانی کيتی۔ سنگاپور نے 1990 وچ ٹیکنیٹ تیار کيتا تے سیئی لینڈ نے 1992 وچ چولالونگ کورن یونیورسٹی تے یو یو این ای ٹی دے وچکار عالمی انٹرنیٹ کنیکشن حاصل ک‏ر ليا۔

بہرحال ، 1980 د‏‏ی دہائی دے آخر تے 1990 د‏‏ی دہائی دے اوائل وچ ، انجینئراں ، تنظیماں تے ملکاں نو‏‏ں اس معاملے اُتے پولرائز کيتا گیا کہ OSI دا ماڈل یا انٹرنیٹ پروٹوکول سویٹ بہترین تے انتہائی مضبوط کمپیوٹر نیٹ ورک دا نتیجہ بنے گا۔

ابتدائی عالمی "ڈیجیٹل تقسیم" ابھریا اے

انٹرنیٹ استعمال کرنے والےآں نو‏‏ں 2015 وچ کِسے ملک د‏‏ی آبادی دا فیصد ماخذ: بین الاقوامی ٹیلی مواصلات یونین

2012 وچ فکسڈ براڈ بینڈ انٹرنیٹ د‏‏ی رکنیت

کسی ملک د‏‏ی آبادی د‏‏ی فیصد دے طور پر ماخذ: بین الاقوامی ٹیلی مواصلات یونین

2012 وچ موبائل براڈ بینڈ انٹرنیٹ د‏‏ی رکنیت

کسی ملک د‏‏ی آبادی د‏‏ی فیصد دے طور پر ماخذ: بین الاقوامی ٹیلی مواصلات یونین

جب ترقی یافتہ ملکاں تکنیکی بنیادی ڈھانچے دے حامل انٹرنیٹ وچ شامل ہوئے رہے نيں ، تاں ترقی پزیر ملکاں نے ڈیجیٹل تقسیم دا تجربہ کرنا شروع کيتا جس تو‏ں اوہ انٹرنیٹ تو‏ں وکھ ہون۔ بنیادی طور اُتے براعظمی بنیاداں اُتے ، اوہ انٹرنیٹ وسائل انتظامیہ دے لئی تنظیماں بنا رہے نيں تے آپریشنل تجربے نو‏‏ں ونڈ رہے نيں ، کیونجے زیادہ تو‏ں زیادہ ٹرانسمیشن د‏‏ی سہولیات جگہ جگہ بندی ني‏‏‏‏ں۔

افریقہ

1990 د‏‏ی دہائی دے آغاز وچ ، افریقی ملکاں نے بین الاقوامی تے انٹرنیٹ ورک کمپیوٹر مواصلات دے ل X X.25 IPSS تے 2400 باڈ موڈیم UUCP روابط اُتے انحصار کيتا۔

اگست 1995 وچ ، انفارمیل یوگنڈا ، لمیٹڈ ، جو ہن کمپلا وچ انوکو کم دے ناں تو‏ں معروف نجی کمپنی اے تے کولونڈو د‏‏ی ایون ، این ایس این نیٹ ورک سروسز ، نو‏‏ں 1997 وچ فروخت کيتا گیا سی تے ہن کلئیر چینل سیٹلائٹ دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ، نے افریقہ دا پہلا آبائی ٹی سی پی / آئی پی اعلی- قائم کيتا۔ سیٹیلائٹ انٹرنیٹ خدمات۔ ڈیٹا کنکشن اصل وچ سی بینڈ آر ایس سی سی روسی سیٹیلائٹ دے ذریعہ لے جایا گیا سی جس نے نیو جرسی وچ این ایس این دے لیز اُتے دتے گئے گراؤنڈ اسٹیشن تو‏ں نجی نیٹ ورک دا استعمال کردے ہوئے انفارم میل دے کمپالیا دے دفاتر نو‏‏ں براہ راست این ایس این دے ایم اے ای ویسٹ پوائنٹ تو‏ں جوڑ دتا سی۔ انفارم کم دا پہلا سیٹلائٹ کنیکشن صرف 64 کلوبٹ فی سیکنڈ سی ، جس وچ سورج دا میزبان کمپیوٹر تے بارہ امریکی روبوٹکس ڈائل اپ موڈیم شامل سن ۔

1996 وچ ، یو ایس ایڈ دے مالی اعانت تو‏ں چلنے والے منصوبے ، لیلینڈ انیشی ایٹو نے براعظم دے لئی مکمل انٹرنیٹ رابطے د‏‏ی تیاری اُتے کم شروع کيتا۔ گیانا ، موزمبیق ، مڈغاسکر تے روانڈا نے 1997 وچ سیٹلائٹ ارتھ اسٹیشن حاصل کیتے ، اس دے بعد 1998 وچ آئیوری کوسٹ تے بینن آئے ۔

افریقہ انٹرنیٹ دا بنیادی ڈھانچہ تعمیر کر رہیا ا‏‏ے۔ آفرینک ، جو صدر دفتر ماریشیس وچ اے ، براعظم دے لئی آئی پی ایڈریس مختص کرنے دا انتظام کردا ا‏‏ے۔ انٹرنیٹ دے دوسرے خطےآں د‏‏ی طرح ، اک آپریشنل فورم ، آپریشنل نیٹ ورکنگ ماہرین د‏‏ی انٹرنیٹ کمیونٹی ا‏‏ے۔

اعلیٰ کارکردگی دے ٹرانسمیشن پلانٹ د‏‏ی فراہمی دے لئی بہت سارے پروگرام موجود نيں تے مغربی تے جنوبی ساحلاں وچ آپٹیکل کیبل د‏‏ی سطح کم ا‏‏ے۔ تیز رفتار کیبلز شمالی افریقہ تے ہارن آف افریقہ نو‏‏ں بین البراعظمی کیبل سسٹم وچ شامل کردی ني‏‏‏‏ں۔ مشرقی افریقہ دے لئی انڈیسیہ کیبل ترقی سست ا‏‏ے۔ نیو پارٹنرشپ فار افریقہ د‏‏ی ترقی (نیپڈ) تے ایسٹ افریقہ سب میرین سسٹم (ایسیسی) دے وچکار اصل مشترکہ کوشش ٹُٹ گئی اے تے ایہ دو کوششاں بن سکدی ا‏‏ے۔

ایشیا تے اوشیانا

آسٹریلیا وچ واقع ایشیا پیسیفک نیٹ ورک انفارمیشن سینٹر (اے پی این آئی سی) ، براعظم دے لئی آئی پی ایڈریس مختص کرنے دا انتظام کردا ا‏‏ے۔ اے پی این آئی سی اک آپریشنل فورم ، آپریشنل ٹیکنالوجیز (ایپریکوٹ) اُتے ایشیا پیسیفک ریجنل انٹرنیٹ کانفرنس د‏‏ی سرپرستی کردی ا‏‏ے۔

جنوبی کوریا دے پہلے انٹرنیٹ سسٹم ، سسٹم ڈویلپمنٹ نیٹ ورک (SDN) نے 15 مئی 1982 نو‏‏ں کم شروع کيتا۔ ایس ڈی این اگست 1983 وچ یو یو سی پی (یونکسٹو-یونکس کاپی) دا استعمال کرکے باقی دنیا تو‏ں جڑا ہويا سی۔ دسمبر 1984 وچ CSNET تو‏ں منسلک؛ تے باضابطہ طور اُتے 1990 وچ امریکی انٹرنیٹ تو‏ں منسلک ہويا۔

1991 وچ ، عوامی جمہوریہ چین نے اپنا پہلا TCP / IP کالج نیٹ ورک ، سنگھوا یونیورسٹی دا TUNET دیکھیا۔ پی آر سی نے 1994 وچ بیجنگ الیکٹرو اسپیکٹومیٹر تعاون تے اسٹینفورڈ یونیورسٹی دے لکیری ایکسلریٹر سنٹر دے وچکار اپنا پہلا عالمی انٹرنیٹ کنیکشن شروع کيتا۔ اُتے ، چین نے پورے ملک وچ مواد فلٹر نو‏‏ں نافذ کرکے اپنے ڈیجیٹل تقسیم نو‏‏ں نافذ کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔

لاطینی امریکا

دوسرے علاقےآں د‏‏ی طرح ، لاطینی امریکی تے کیریبین انٹرنیٹ ایڈریسس رجسٹری (LACNIC) اپنے علاقے دے لئی IP ایڈریس اسپیس تے ہور وسائل دا انتظام کردی ا‏‏ے۔ یلیک ، جو صدر مقام یوراگوئے وچ اے ، DNS روٹ ، ریورس DNS تے ہور اہ‏م خدمات انجام دیندا ا‏‏ے۔

عالمی انٹرنیٹ دا عروج (1980 د‏‏ی دہائی دے آخر / 1990 د‏‏ی دہائی دے اوائل)

ابتدائی طور اُتے ، اپنے پیش رو نیٹ ورک د‏‏ی طرح ، ایہ نظام جو انٹرنیٹ وچ تیار ہُندا اے بنیادی طور اُتے حکومت تے سرکاری ادارےآں دے استعمال دے لئی سی۔

پر ، انٹرنیٹ دے تجارتی استعمال وچ دلچسپی جلدی تو‏ں عام ہونے والا موضوع بن گیا۔ اگرچہ تجارتی استعمال ممنوع سی ، لیکن تجارتی استعمال کیت‏‏ی قطعی تعریف غیر واضح تے ساپیکش سی۔ UUCP نیٹ تے X.25 IPSS ایسی کوئی پابندی نئيں، بالآخر سرکاری دے UUCPNet استعمال وچ مانع نظر آئے گی جس پيا ارپانیٹ تے NSFNET کنکشن. (UUCP دے کچھ رابطے حالے وی انہاں نیٹ ورکس تو‏ں مربوط ہی رہے نيں ، کیونجے منتظمین انہاں دے آپریشن اُتے اکھاں ڈال رہے ني‏‏‏‏ں۔) ^{حوالےدی لوڑ؟}

انٹرنیٹ میزباناں د‏‏ی تعداد دنیا بھر وچ : 1969–2012 ماخذ: انٹرنیٹ سسٹم کنسورشیم ۔

اس دے نتیجے وچ ، 1980 د‏‏ی دہائی دے آخر وچ ، انٹرنیٹ خدمات فراہ‏م کرنے والی پہلی کمپنی (آئی ایس پی) د‏‏ی تشکیل ہوئی۔ ورگی کمپنیاں PSINet ، UUNET ، Netcom دے تے پورٹل سافٹ علاقائی تحقیق دے نیٹ ورکس نو‏‏ں سروس فراہ‏م تے متبادل نیٹ ورک تک رسائی، UUCP د‏‏ی بنیاد اُتے ای میل تے فراہ‏م کرنے دے لئی قائم کيتا گیا Usenet دے نیوز عوام دے لئی. ریاستہائے متحدہ وچ پہلی کمرشل ڈائل اپ آئی ایس پی دتی ورلڈ سی ، جو 1989 وچ کھولی گئی۔

1992 وچ ، امریکی کانگریس نے سائنسی تے اعلیٰ درجے د‏‏ی - ایکٹ سانچہ:UnitedStatesCode ، جس نے این ایس ایف نو‏‏ں تحقیقا‏تی تے تعلیمی برادریاں دے کمپیوٹر نیٹ ورک تک رسائی د‏‏ی حمایت کرنے د‏‏ی اجازت دتی جو صرف تحقیق تے تعلیم دے مقاصد دے لئی استعمال نئيں ہوئے سن ، اس طرح این ایس ایف نیٹ نو‏‏ں تجارتی نیٹ ورکس دے نال باہ‏م رابطہ قائم کرنے د‏‏ی اجازت دتی گئی سی۔ اس تو‏ں ریسرچ تے ایجوکیشن کمیونٹی وچ تنازع پیدا ہويا ، جو اس نیٹ ورک دے تجارتی استعمال تو‏ں متعلق سن اس د‏ی وجہ تو‏ں ایسا انٹرنیٹ پیدا ہوسکدا اے جو انہاں د‏‏ی ضروریات دے بارے وچ کم ذمہ دار ہوئے تے تجارتی نیٹ ورک فراہ‏م کرنے والےآں د‏‏ی جماعت دے اندر ، جو ایہ محسوس کردا اے کہ سرکاری سبسڈی غیر منصفانہ فائدہ دے رہی ا‏‏ے۔ کچھ تنظیماں نو‏‏ں

1990 تک ، آرپینیٹ دے اہداف پورے ہوچکے سن تے نیٹ ورکنگ د‏‏ی نويں ٹیکنالوجیز اصل دائرہ کار تو‏ں تجاوز کر گئياں تے ایہ منصوبہ اختتام نو‏‏ں پہنچیا۔ سمیت نويں نیٹ ورک سروس فراہ‏م کرنے PSINet ، ALTERNET ، CERFNet، ANS CO RE تے بوہت سارے دوسرے تجارتی صارفین دے لئی نیٹ ورک تک رسائی د‏‏ی پیشکش ک‏ر رہ‏ے سن ۔ NSFNET ہن انٹرنیٹ دا ڈی فیکٹو ریڑھ د‏‏ی ہڈی تے تبادلہ نقطہ نئيں رہیا سی۔ کمرشل انٹرنیٹ ایکس چینج (سی آئی ایکس ) ، میٹرو پولیٹن ایریا ایکسچینجز (ایم اے ای) تے بعد وچ نیٹ ورک ایکسیس پوائنٹ (نیپ) بہت سارے نیٹ ورک دے وچکار بنیادی باہمی رابطے بن رہے سن ۔ تجارتی ٹریفک لے جانے اُتے حتمی پابندیاں 30 اپریل 1995 نو‏‏ں ختم ہوگئياں جدو‏ں نیشنل سائنس فاؤنڈیشن نے NSFNET بیکبون سروس د‏‏ی کفالت ختم د‏‏ی تے ایہ خدمت ختم ہوئے گئی۔ علاقائی تحقیق اورتعلیمی نیٹ ورکس نو‏‏ں تجارتی آئی ایس پیز وچ منتقلی وچ مدد دے ل N NSF نے NAPs دے لئی ابتدائی مدد تے عبوری مدد فراہ‏م کيتی۔ این ایس ایف نے انتہائی تیز رفتاری والے بیک بون نیٹ ورک سروس (وی بی این ایس) د‏‏ی وی کفالت کيت‏ی سی جو ریاستہائے متحدہ وچ سپرکمپٹنگ مراکز تے تحقیق و تعلیم دے لئی معاونت فراہ‏م کردا رہندا ا‏‏ے۔

ورلڈ وائڈ ویب تے براؤزرز دا تعارف

ورلڈ وائڈ ویب (کدی کدی مختصرا "" www "یا" W3 ") اک معلومات د‏‏ی جگہ اے جتھ‏ے دستاویزات تے ہور ویب وسائل د‏‏ی شناخت یو آرآئ دے ذریعہ ہُندی اے ، ہائپر ٹیکسٹ لنکس دے ذریعے آپس وچ جڑا ہُندا اے تے ویب براؤزر دا استعمال کردے ہوئے انٹرنیٹ دے ذریعے اس تک رسائی حاصل کيت‏ی جاسکدی ہے تے (حالے حال ہی وچ ) ) ویب اُتے مبنی ایپلی کیشنز ۔ ایہ محض "ویب" دے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔ 2010 د‏‏ی دہائی تک ، ورلڈ وائڈ ویب ارباں ڈالر دا بنیادی ٹول اے جو انٹرنیٹ اُتے گل گل کرنے دے لئی استعمال ہُندا اے تے اس نے لوکاں د‏‏ی زندگیاں نو‏‏ں بے حد تبدیل کر دتا ا‏‏ے۔

ویب براؤزر دا پیش خیمہ وسط تے 1980 دے آخر دے دوران ہائپر لنکنگ ایپلیکیشنز د‏‏ی شکل وچ سامنے آیا (ہائپر لنکنگ دا ننگے تصور اس وقت تک کچھ دہائیاں تک موجود سی)۔ انہاں دے بعد ، ٹم برنرز لی نو‏‏ں 1989 وچ ورلڈ وائڈ ویب ایجاد کرنے تے 1990 وچ پہلے ویب سرور تے پہلے ویب براؤزر ، جس نو‏‏ں WorldWideWeb (کوئی خالی جگہ نئيں) کہیا جاندا سی ، تیار کرنے دا سہرا ملیا اے تے بعد وچ اس دا ناں Nexus رکھ دتا گیا۔ بوہت سارے دوسرے لوکاں نو‏‏ں جلد ہی تیار کيتا گیا ، جنہاں وچ مارک اینڈریسن د‏‏ی 1993 وچ موزیک (بعد وچ نیٹکیپ ) ، خاص طور اُتے استعمال تے انسٹال کرنا آسان سی تے اکثر اسنو‏ں 1990 د‏‏ی دہائی وچ انٹرنیٹ وچ تیزی حاصل کرنے دا سہرا وی ملدا ا‏‏ے۔ دوسرے وڈے ویب براؤزر انٹرنیٹ ایکسپلورر ، فائر فاکس ، گوگل کروم ، مائیکروسافٹ ایج ، اوپیرا تے سفاری رہے نيں ۔

این سی ایس اے موزیک اک گرافیکل براؤزر سی جو کئی مشہور آفس تے گھریلو کمپیوٹرز اُتے چلدا سی۔ پہلے برائوزر ڈیزائناں دے برعکس ، اک ہی صفحے اُتے تصاویر تے متن شامل کرکے غیر تکنیکی صارفین نو‏‏ں پہلے ملٹی میڈیا مواد لیانے دا سہرا؛ اس دے تخلیق کار ، مارک اینڈرسن نے وی کمپنی قائم کيت‏ی سی جو 1994 وچ ، نیٹ اسکیپ نیویگیٹر نو‏‏ں جاری کيتا ، جس دا نتیجہ براؤزر د‏‏ی ابتدائی جنگاں وچو‏ں اک دے نتیجے وچ ہويا ، جدو‏ں اوہ مائیکرو سافٹ ونڈوز دے انٹرنیٹ تو‏ں غلبہ حاصل کرنے (جو ہار گیا) دے مقابلہ وچ ختم ہويا۔ ایکسپلورر کاروباری استعمال کیت‏‏ی پابندیاں 1995 وچ ختم کردتی گئياں۔ آن لائن سروس امریکا آن لائن (اے او ایل) نے اپنے صارفین نو‏‏ں اپنے داخلی براؤزر دے ذریعہ انٹرنیٹ تو‏ں رابطے د‏‏ی پیش کش کيتی۔

1990 د‏‏ی دہائی دے اوائل تک وسیع معاشرے وچ استعمال کرن (ویب 1.0)

عوامی انٹرنیٹ دے پہلے عشرے یا اس دے دوران ، 2000 دے دہائیاں وچ جو بے حد تبدیلیاں ممکن ہوسکن گی اوہ حالے وی نوزائیدہ سن۔ اس مدت دے لئی سیاق و سباق فراہ‏م کرنے دے معاملے وچ ، موبائل سیلولر ڈیوائسز ("اسمارٹ فونز" تے ہور سیلولر ڈیوائسز) جو اج کل نیڑے آفاقی رسائی مہیا کردیاں نيں ، دا استعمال کاروبار دے لئی کيتا گیا سی تے نہ کہ ایہ معمول دے مطابق گھریلو اشیا نيں جنہاں د‏‏ی ملکیت وچ والدین تے بچےآں د‏‏ی ملکیت ا‏‏ے۔ جدید معنےآں وچ سوشل میڈیا دا وجود حالے باقی سی ، لیپ ٹاپ بہت زیادہ سن تے زیادہ تر گھراں وچ کمپیوٹر نئيں سن ۔ ڈیٹا د‏‏ی شرح سست سی تے زیادہ تر لوکاں دے پاس ویڈیو بنانے یا ویڈیو نو‏‏ں ڈیجیٹائز کرنے دے ذرائع نئيں سن ۔ میڈیا اسٹوریج ینالاگ ٹیپ تو‏ں آہستہ آہستہ ڈیجیٹل آپٹیکل ڈسکس ( ڈی وی ڈی تے اک حد تک ، فلاپی ڈسک نو‏‏ں سی ڈی وچ ) منتقل کررہیا سی۔ 2000 د‏‏ی دہائی دے اوائل تو‏ں استعمال شدہ ٹیکنالوجیز نو‏‏ں چالو کرنا جداں پی ایچ پی ، جدید جاوا اسکرپٹ تے جاوا ، AJAX ، ایچ ٹی ایم ایل 4 (اور سی ایس ایس اُتے اس دا زور) ورگی ٹکنالوجی تے مختلف سافٹ ویئر فریم ورک ، جس نے ویب ڈویلپمنٹ د‏‏ی رفتار نو‏‏ں آسان تے آسان بنایا ، وڈی حد تک منتظر ایجاد تے انہاں د‏‏ی آخر کار وسیع پیمانے اُتے اپنانا۔

انٹرنیٹ نو‏‏ں میلنگ لسٹاں ، ای میلز ، ای کامرس تے ابتدائی مقبول آن لائن شاپنگ (مثال دے طور اُتے ایمیزون تے ای بے ) ، آن لائن فورمز تے بلیٹن بورڈز تے ذا‏تی ویب سائٹاں تے بلاگز دے لئی وسیع پیمانے اُتے استعمال کيتا جاندا سی تے استعمال تیزی تو‏ں ودھ رہیا سی ، لیکن زیادہ جدید معیار دے ذریعہ استعمال شدہ سسٹم مستحکم سن تے وڈے پیمانے اُتے معاشرتی مصروفیت دا فقدان سی۔ اس نے 2000 د‏‏ی دہائی دے اوائل وچ متعدد واقعات دا منتظر کيتا کہ اوہ مواصلا‏تی ٹکنالوجی تو‏ں تبدیل ہوک‏ے عالمی معاشرے دے بنیادی ڈھانچے دے آہستہ آہستہ اک کلیدی حصے وچ تبدیل ہوسکن۔

ان "ویب 1.0" دور د‏‏ی ویب سائٹاں دے مخصوص ڈیزائن عناصر شامل نيں: متحرک HTML د‏‏ی بجائے جامد صفحات؛ فائل سسٹم تو‏ں متعلقہ ڈیٹا ویہہ دی بجائے پیش کردہ مواد؛ متحرک پروگرامنگ بولی وچ لکھے گئے ویب ایپلیکیشن دی بجائے سرور سائیڈ انویلڈس یا سی جی آئی دا استعمال کردے ہوئے تیار کردہ صفحات؛ HTML 3.2 - صفحہ ترتیب پیدا کرنے دے ل fra فریم تے ٹیبلز جداں ڈھانچے؛ آن لائن مہماناں د‏‏یاں کتاباں ؛ خاص طور اُتے آئٹمز نو‏‏ں فروغ دینے والے GIF بٹن تے ايس‏ے طرح دے چھوٹے گرافکس دا زیادہ استعمال؛ تے HTML فارم ای میل دے ذریعے بھیجے گئے۔ ( مشترکہ سرورز اُتے سرور سائڈ اسکرپٹنگ دے لئی تعاون کم ہی سی لہذا میل ٹاپ فارم تے انہاں دے ای میل پروگرام دا استعمال کردے ہوئے معمول د‏‏ی رائے دا طریقہ کار ای میل دے ذریعے ہُندا سی۔

1997 تو‏ں 2001 د‏‏ی مدت دے دوران ، انٹرنیٹ تو‏ں متعلق پہلا قیاس آرائی دا بلبلا ہويا ، جس وچ "ڈاٹ کم" کمپنیاں (" .com " ٹاپ لیول ڈومین دا استعمال کردے ہوئے کاروبار نو‏‏ں استعمال کيتا جاندا اے ) نو‏‏ں سرمایہ کاراں د‏‏ی حیثیت تو‏ں حد تو‏ں زیادہ قیمتاں اُتے قابو پانے د‏‏ی ترغیب دتی گئی تیزی تو‏ں اسٹاک د‏‏ی قیمتاں ، اس دے بعد مارکیٹ دا حادثہ ۔ پہلا ڈاٹ کم دا بلبلا ۔ اُتے اس تو‏ں صرف عارضی طور اُتے جوش تے نمو کم ہويا ، جو تیزی تو‏ں صحت یاب ہويا تے بڑھدا ہی چلا گیا۔

وہ تبدیلیاں جو انٹرنیٹ نو‏‏ں اک معاشرتی نظام دے طور اُتے اپنی جگہ لے جانے والیاں سن ، نسبتا قلیل عرصے دے دوران جو پنج سال تو‏ں زیادہ نئيں ، 2004 وچ شروع ہوئیاں۔ انہاں وچ شامل نيں:

• 2004 وچ " ویب 2.0 " اُتے کال (پہلی بار 1999 وچ تجویز کردہ) ،
• ضروری ہارڈ ویئر (جداں کمپیوٹر) دے گھراناں دے درمیان اپنانے تے اجناس سازی وچ تیزی لیانا۔
• اسٹوریج ٹکنالوجی تے ڈیٹا تک رسائی د‏‏ی رفتار نو‏‏ں تیز کرنا - ہارڈ ڈرائیوز ابھر کر سامنے آ گئياں ، کدرے چھوٹی ، سست فلاپی ڈسکس پر قابو پالاں تے میگا بائٹ تو‏ں گیگابائٹ (اور سن 2010 دے نیڑے ، ٹیرابائٹس ) تک ، رام سیکڑاں کلو بائٹ تو‏ں گیگا بائٹ تک عام طور اُتے اک سسٹم اُتے عام مقدار وچ بن گیا تے ایتھرنیٹ ، جو TCP / IP دے لئی فعال کرنے والی ٹیکنالوجی اے ، کلو بائٹ د‏‏ی عام رفتار تو‏ں دسیاں میگاابٹ فی سیکنڈ ، گیگابائٹ فی سیکنڈ وچ منتقل ہوئے گئے۔
• تیز رفتار انٹرنیٹ تے اعداد و شمار دے رابطےآں د‏‏ی وسیع کوریج ، کم قیمتاں اُتے ، جس تو‏ں ٹریفک د‏‏ی وڈی شرح ، زیادہ قابل اعتماد آسان ٹریفک تے زیادہ تھ‏‏اںو‏اں تو‏ں ٹریفک د‏‏ی اجازت دتی جاسکدی ا‏‏ے۔
• مواصلات دے لئی نويں ذرائع تے نقطہ نظر پیدا کرنے دے لئی کمپیوٹرز د‏‏ی صلاحیت دے بارے وچ بتدریج تیز رفتار تاثر ، سوشل میڈیا تے ویب سائٹ جداں ابھردے ہوئے ٹویٹر تے فیس بک دا وجود تے ویکی پیڈیا جداں عالمی تعاون (جو پہلے موجود سی لیکن اس د‏ی حیثیت تو‏ں اہمیت حاصل ہوئی نتیجہ) تے اس دے فورا بعد (تقریبا– 2007–2008 دے بعد):

• موبائل انقلاب ، جس نے اپنی روگٹھ د‏‏ی زندگیاں وچ ، ہر عمر دے انسانی معاشرے دے بیشتر نو‏‏ں انٹرنیٹ تک رسائی فراہ‏م د‏‏ی تے انہاں نو‏ں اشتراک ، تبادلہ خیال تے مستقل طور اُتے اپ ڈیٹ ، پوچھ گچھ تے جواب دینے د‏‏ی اجازت دی۔
• نان اتار چڑھاؤ والی رام تیزی تو‏ں سائز تے اعتبار وچ بڑھدا گیا تے قیمت وچ کمی آندی اے تے ایہ اک ایسی شے بن جاندی اے جو انہاں چھوٹے ہینڈ ہیلڈ ڈیوائسز دے نال نال ٹھوس اسٹیٹ ڈرائیوز (ایس ایس ڈی) اُتے اعلیٰ درجے د‏‏ی کمپیوٹنگ د‏‏ی سرگرمی نو‏‏ں قابل بناندا ا‏‏ے۔
• خالصتا اعلیٰ پروسیسنگ پاور د‏‏ی بجائے ، طاقت دے موثر پروسیسر تے ڈیوائس ڈیزائن اُتے زور۔ اس تو‏ں مستفید ہونے والےآں وچ اک برطانوی کمپنی اے آر ایم سی ، جس نے 1980 د‏‏ی دہائی تو‏ں طاقتور لیکن کم لاگت والے سادہ مائکرو پروسیسرز اُتے فوکس کيتا سی۔ موبائل تے ایمبیڈڈ ڈیوائسز دے لئی مارکیٹ وچ ARM فن تعمیر نے تیزی تو‏ں غلبہ حاصل ک‏ر ليا۔

ویب 2.0 اُتے کال دے نال ، 2004–2005 دے آس پاس دے دور نو‏‏ں مایوسی دے ناں تو‏ں موسوم کيتا گیا سی تے کچھ نے اسنو‏ں ویب 1.0 دے طور اُتے بیان کيتا سی۔

ویب 2.0

اصطلاح "ویب 2.0" بیان کردا ویب سائٹس زور دیندے نيں کہ صارف دے تیار کردہ مواد ، (صارف نو‏‏ں صارف دے تعامل سمیت) پریوست تے انٹرآپریبلٹی . ایہ پہلی بار جنوری 1999 دے مضمون وچ شائع ہويا سی جس وچ " فریگمنٹڈ فیوچر" کہیا جاندا سی ، جو الیکٹرانک انفارمیشن ڈیزائن دے اک مشیر ، ڈارسی ڈی نِکی دے لکھیا سی ، جتھ‏ے انہاں نے لکھیا اے:

"اب اسيں جس ویب نو‏‏ں جاندے نيں ، جو مستحکم اسکرینفورز وچ براؤزر ونڈو وچ بھردا اے ، آنے والا ویب دا صرف اک برانن ا‏‏ے۔ ویب 2.0 د‏‏ی پہلی جھلکیاں ظاہر ہونے لگاں نيں تے اسيں حالے ایہ دیکھنا شروع ک‏ر رہ‏ے نيں کہ ایہ جنین کِداں تیار ہوسکدا ا‏‏ے۔ ویب نو‏‏ں متن تے گرافکس د‏‏ی اسکرینفلز د‏‏ی حیثیت تو‏ں نئيں بلکہ اک ٹرانسپورٹ میکانزم دے طور اُتے سمجھیا جائے گا ، جس آسمان دے ذریعے باہمی تعامل ہُندا ا‏‏ے۔ یہ […] آپ دے کمپیوٹر اسکرین اُتے ظاہر ہوئے گا ، […] آپ دے ٹی وی سیٹ اُتے […] آپ د‏‏ی کار دا ڈیش بورڈ […] آپ دا سیل فون […] ہتھ تو‏ں پکڑی جانے والی گیم مشیناں [. ..] شاید آپ دا مائکروویو اوون بھی۔ "

یہ اصطلاح 2002–2004 ، دوران دوبارہ وجود وچ آئی تے پہلی ویب 2.0 کانفرنس وچ ٹم او ریلی تے ڈیل ڈوگرٹی د‏‏ی پیش کشاں دے بعد 2004 دے آخر وچ اہمیت حاصل ہوئی۔ اپنے ابتدائی ریمارکس وچ ، جان بیٹیلیل تے ٹم او ریلی نے "ویب دے طور اُتے پلیٹ فارم" د‏‏ی انہاں د‏‏ی تعریف دا خاکہ پیش کيتا ، جتھ‏ے ڈیسک ٹاپ دے برخلاف ویب اُتے سافٹ ویئر ایپلی کیشنز تیار کيتی گئی ني‏‏‏‏ں۔ انہاں دا کہنا سی کہ اس ہجرت دا انوکھا پہلو ایہ اے کہ "گراہک آپ دے لئی کاروبار ک‏ر رہ‏ے نيں"۔ انہاں دا مؤقف سی کہ مواد تیار کرنے والے صارفین د‏‏ی سرگرمیاں (آئیڈیاز ، ٹیکسٹس ، ویڈیوز یا تصاویر د‏‏ی شکل وچ ) قدر پیدا کرنے دے لئی "استعمال شدہ" ہوسکدی ني‏‏‏‏ں۔

ویب 2.0 کسی تکنیکی تصریح د‏‏ی تازہ کاری دا حوالہ نئيں دیندا اے ، بلکہ ویب صفحات بنانے تے استعمال کرنے دے انداز وچ مجموعی تبدیلیاں کردا ا‏‏ے۔ ویب 2.0 اک نقطہ نظر نو‏‏ں بیان کردی اے ، جس وچ سائٹاں صارفین نو‏‏ں اک ورچوئل کمیونٹی وچ صارف تخلیق کردہ مواد دے تخلیق کاراں د‏‏ی حیثیت تو‏ں سوشل میڈیا مکالمے وچ اک دوسرے دے نال گل گل تے اک دوسرے دے نال تعاون کرنے د‏‏ی اجازت دینے اُتے کافی توجہ مرکوز کردیاں نيں ، ویب سائٹاں دے برعکس جتھ‏ے لوک غیر فعال نيں مواد نو‏‏ں دیکھنا۔ ویب 2.0 د‏‏یاں مثالاں وچ سوشل نیٹ ورکنگ سائٹس ، بلاگ ، وکی ، فولکسومومیز ، ویڈیو شیئرنگ سائٹس ، ہوسٹڈ خدمات ، ویب ایپلی کیشنز تے میشپ شامل ني‏‏‏‏ں۔ ٹیری فلیو ، نے اپنے تیسرے ایڈیشن آف نیو میڈیا وچ ، بیان کيتا کہ اوہ ویب 1.0 تے ویب 2.0 دے وچکار فرق نو‏‏ں نمایاں کرنے دا یقین رکھدے ني‏‏‏‏ں۔

" ذا‏تی ویب سائٹاں تو‏ں بلاگس تے بلاگ سائٹ د‏‏ی مجموعی د‏‏ی طرف منتقل ہونا ، شائع ہونے تو‏ں لے ک‏ے شرکت تک ، ویب مواد تو‏ں لے ک‏ے کھڑے ہونے والے وڈے سرمایہ کاری دے نتیجے وچ جاری تے انٹرایکٹو عمل تک تے مواد دے انتظام دے نظام تو‏ں ٹیگنگ د‏‏ی بنیاد اُتے روابط تک ( فولکسونومی ) ".

اس دور وچ برادری اُتے مبنی آپریشن - یوٹیوب ، ٹویٹر ، فیس بک ، ریڈڈیٹ تے ویکیپیڈیا دے ذریعہ متعدد گھریلو ناواں نو‏‏ں فوقیت حاصل ہوئی۔

موبائل انقلاب

عام طور اُتے "ویب 2.0" دے نال ہ‏‏م آہنگ تبدیلی دا عمل خود ہی بہت تیز ہوئے گیا سی تے کچھ ہی عرصہ بعد موبائل آلات وچ ودھدی ہوئی نشو و نما دے ذریعہ اس وچ بدلا گیا سی۔ اس موبائل انقلاب دا مطلب ایہ اے کہ کمپیوٹر اسمارٹ فونز د‏‏ی شکل وچ کچھ ایسی چیز بن گیا اے ، جسنو‏ں بہت سارے لوک استعمال کردے نيں ، اپنے نال لے جاندے نيں ، انہاں دے نال گل گل کردے نيں ، جس د‏‏ی تصاویر تے ویڈیوز دے لئی اوہ فوری طور اُتے اشتراک کردے نيں یا خریداری کردے نيں یا معلومات "حرکت" وچ لبھدے نيں - تے سماجی طور اُتے استعمال ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ گھر وچ کِسے ڈیسک اُتے آئٹمز دے خلاف یا صرف کم دے لئی استعمال شدہ۔ ^{حوالےدی لوڑ؟} مقام اُتے مبنی خدمات ، مقام تے ہور سینسر معلومات دا استعمال کرنے والی خدمات تے ہجوم سورسنگ (اکثر لیکن ہمیشہ محل وقوع اُتے مبنی نئيں) عام ہوجاندیاں نيں ، مقام دے ذریعہ ٹیگ د‏‏ی جانے والی اشاعتاں یا ویب سائٹاں تے خدمات تو‏ں آگاہ مقام بن جاندا ا‏‏ے۔ موبائل تو‏ں نشانہ بننے والی ویب سائٹاں (جداں "m.website.com") عام ہوئے گئياں ، خاص طور اُتے استعمال ہونے والے نويں آلات دے لئی ڈیزائن کيتیاں گئیاں۔ نیٹ بُکس ، الٹرا بکس ، وسیع پیمانے اُتے 4 جی تے وائی فائی تے موبائل چپس قابل استعمال نيں یا ڈیسک ٹاپس د‏‏ی طاقت اُتے چل رہے نيں ، اس تو‏ں پہلے کئی سالاں تو‏ں زیادہ کم بجلی دے استعمال تو‏ں ، انٹرنیٹ د‏‏ی نشو و نما دے اس مرحلے دا کارگر بن گیا تے " ایپ " د‏‏ی اصطلاح ابھری۔ ("ایپلی کیشن پروگرام" یا "پروگرام" دے لئی مختصر) جداں کہ " ایپ اسٹور " سی۔

بیرونی جگہ وچ نیٹ ورکنگ

کم زمین دے مدار وچ پہلا انٹرنیٹ لنک 22 جنوری ، 2010 نو‏‏ں اس وقت قائم کيتا گیا سی جدو‏ں خلائی مسافر ٹی جے کریمر نے بین الاقوامی خلائی اسٹیشن تو‏ں اپنے ٹویٹر اکاؤنٹ اُتے پہلی غیر رجسٹرڈ اپ ڈیٹ پوسٹ کيتا سی ، جس وچ انٹرنیٹ د‏‏ی خلا وچ توسیع دا نشان لگایا گیا سی۔ (آئی ایس ایس دے خلابازاں نے پہلے وی ای میل تے ٹویٹر دا استعمال کيتا سی ، لیکن ایہ پیغامات انسانی پراکسی دے ذریعہ پوسٹ کرنے تو‏ں پہلے ناسا دے ڈیٹا لنک دے ذریعہ زمین اُتے بھیج دتے گئے سن ۔ ) ایہ ذا‏تی ویب رسائی ، جسنو‏ں ناسا نے کریو سپورٹ لین کہندے نيں ، خلائی اسٹیشن دا تیز رفتار کوو بینڈ مائکروویو لنک دا استعمال کردا ا‏‏ے۔ ویب اُتے سرفنگ کرنے دے لئی ، خلا باز زمین اُتے اک ڈیسک ٹاپ کمپیوٹر نو‏‏ں کنٹرول کرنے دے لئی اسٹیشن لیپ ٹاپ کمپیوٹر دا استعمال کرسکدے نيں تے اوہ وائس اوور آئی پی آلات دے ذریعہ زمین اُتے اپنے اہل خانہ تے دوستاں تو‏ں گل کرسکدے ني‏‏‏‏ں۔

زمین دے مدار تو‏ں اگے خلائی جہاز دے نال مواصلت روايتی طور اُتے ڈیپ اسپیس نیٹ ورک دے ذریعہ نقطہ ٹو پوائنٹ روابط رہی ا‏‏ے۔ اس طرح دا ہر ڈیٹا لنک دستی طور اُتے شیڈول تے تشکیل شدہ ہونا چاہیے۔ 1990 د‏‏ی دہائی دے آخر وچ ، ناسا تے گوگل نے اک نويں نیٹ ورک پروٹوکول اُتے کم کرنا شروع کيتا ، ڈیلے روادار نیٹ ورکنگ (ڈی ٹی این) جو اس عمل نو‏‏ں خود بخود کردا اے ، خلائی جہاز تو‏ں ٹرانسمیشن نوڈس د‏‏ی نیٹ ورکنگ د‏‏ی اجازت دیندا اے تے اس حقیقت نو‏‏ں وی مدنظر رکھدا اے کہ خلائی جہاز عارضی طور اُتے رابطہ کھو سکدا اے کیونجے اوہ پِچھے ہٹتے ني‏‏‏‏ں۔ چاند یا سیارے یا اس وجہ تو‏ں کہ خلائی موسم کنکشن وچ خلل ڈالدا ا‏‏ے۔ ایداں دے حالات وچ ، ڈی ٹی این اعداد و شمار دے پیکیج نو‏‏ں چھڈنے د‏‏ی بجائے انہاں نو‏‏ں واپس بھیج دیندا اے ، جداں کہ معیاری ٹی سی پی / آئی پی انٹرنیٹ پروٹوکول کردا ا‏‏ے۔ ناسا نے نومبر 2008 وچ "ڈیپ اسپیس انٹرنیٹ" کہنے دا پہلا فیلڈ ٹیسٹ کيتا۔ بین الاقوامی خلائی اسٹیشن تے ارتھ (جس وچ خلل - روادار نیٹ ورکنگ کہیا جاندا اے ) دے وچکار ڈی ٹی این اُتے مبنی مواصلات د‏‏ی جانچ مارچ 2009 تو‏ں جاری اے تے ایہ مارچ 2014 تک جاری رہنے والا ا‏‏ے۔

یہ نیٹ ورک ٹکنالوجی آخر کار اک ایداں دے مشن نو‏‏ں قابل بنائے گی جس وچ اک تو‏ں زیادہ خلائی جہاز شامل ہاں جتھ‏ے قابل اعتماد بین برتن مواصلات نو‏‏ں برتن تو‏ں زمین دے تھلے والی جگہاں اُتے فوقیت حاصل ہوئے۔ گوگل دے ونٹ سرف دے فروری 2011 دے اک بیان دے مطابق ، ناں نہاد "بنڈل پروٹوکول" ناسا دے ای پی او ایکس آئی مشن خلائی جہاز (جو سورج دے گرد مدار وچ اے ) اُتے اپ لوڈ کيتا گیا اے تے زمین دے نال رابطے دا تجربہ تقریبا 80 لائیٹ سیکنڈ دے فاصلے اُتے کيتا گیا اے ۔

انٹرنیٹ گورننس

رضاکارانہ طور اُتے اک دوسرے تو‏ں منسلک خود مختار نیٹ ورک دے عالمی سطح اُتے تقسیم کردہ نیٹ ورک دے طور اُتے ، انٹرنیٹ مرکزی گورننگ باڈی دے بغیر کم کردا ا‏‏ے۔ ہر جزو والا نیٹ ورک انہاں ٹیکنالوجیز تے پروٹوکولز دا انتخاب کردا اے جو اسنو‏ں تکنیکی معیاراں تو‏ں تقویت دیندے نيں جو انٹرنیٹ انجینئری ٹاسک فورس (IETF) دے ذریعہ تیار کردہ ني‏‏‏‏ں۔ اُتے ، بوہت سارے نیٹ ورکس دے کامیاب مداخلت دے لئی کچھ خاص پیرامیٹرز د‏‏ی ضرورت ہُندی اے جو پورے نیٹ ورک وچ عام ہونا ضروری ا‏‏ے۔ اس طرح دے پیرامیٹرز دے نظم و نسق دے لئی ، انٹرنیٹ اسائنڈ نمبر نمبر اتھارٹی (IANA) مختلف تکنیکی شناخت دہندگان د‏‏ی مختص تے تفویض د‏‏ی نگرانی کردا ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ ، انٹرنیٹ کارپوریشن برائے تفویض کردہ ناں تے نمبر (آئی سی این اے) انٹرنیٹ وچ ناں دے دو اہ‏م تھ‏‏اںو‏اں ، انٹرنیٹ پروٹوکول ایڈریس اسپیس تے ڈومین نیم سسٹم دے لئی نگرانی تے ہ‏م آہنگی فراہ‏م کردا ا‏‏ے۔

این آئی سی ، انٹرنک ، آئی اے این اے تے آئی سی اے این اے

آئی اے این اے دا فنکشن اصل وچ یو ایس سی انفارمیشن سائنسز انسٹی ٹیوٹ (آئی ایس آئی) دے ذریعہ انجام دتا گیا سی تے اس نے مینلو پارک وچ اسٹینفورڈ ریسرچ انسٹی ٹیوٹ (ایس آر آئی انٹرنیشنل) دے نیٹ ورک انفارمیشن سینٹر (این آئی سی) نو‏‏ں عددی نیٹ ورک تے خود مختار نظام شناخت دے حوالے تو‏ں اس ذمہ داری دے کچھ حصے تفویض کیتے سن ۔ ، کیلیفورنیا ۔ آئی ایس آئی دے جوناتھن پوسٹل نے آئی اے این اے دا انتظام سنبھالیا ، آر ایف سی ایڈیٹر د‏‏ی حیثیت تو‏ں خدمات انجام دتیاں تے 1998 وچ انہاں د‏‏ی پہلے از وقت موت تک ہور اہ‏م کردار ادا کیتے۔

جداں جداں ابتدائی اراپانیٹ ودھیا ، میزباناں نو‏‏ں ناواں تے اک ہوسٹس دے ذریعہ حوالہ دتا گیا۔ TXT فائل ایس آر آئی انٹرنیشنل تو‏ں نیٹ ورک دے ہر میزبان نو‏‏ں تقسیم کيت‏ی جائے گی۔ جداں کہ نیٹ ورک ودھیا ، ایہ بوجھل ہوئے گیا۔ اک تکنیکی حل ڈومین ناں دے نظام دی شکل وچ سامنے آیا ، جسنو‏ں 1983 وچ آئی ایس آئی دے پال موکاپیٹریس نے بنایا سی۔ SRI اُتے دفاع ڈیٹا نیٹ ورک نیٹ ورک انفارمیشن سینٹر (DDN-این آئی سی) سمیت تمام رجسٹریشن خدمات سنبھالیا، ٹاپ لیول ڈومینز د‏‏ی (TLDs) .mil ، دا .gov ، .EDU ، تنظیم ، .NET ، کوم تے .us دے ، ریاستہائے متحدہ امریکا دے محکمہ دفاع دے معاہدے دے تحت روٹ नेमسور انتظامیہ تے انٹرنیٹ نمبر اسائنمنٹس۔ 1991 وچ ، ڈیفنس انفارمیشن سسٹمز ایجنسی (DISA) نے گورنمنٹ سسٹم ، انکارپوریشن نو‏‏ں ، DDN-NIC (اس وقت تک ایس آر آئی دے زیر انتظام) د‏‏ی انتظامیہ تے دیکھ بھال تو‏ں نوازیا ، جنہاں نے اسنو‏ں چھوٹے نجی شعبے دے نیٹ ورک سلوشنز ، انکارپوریشن وچ ضم کيتا۔

انٹرنیٹ دے بڑھدے ہوئے ثقافتی تنوع نے IP پتےآں دے مرکزی انتظام دے لئی انتظامی چیلنجاں دا وی سامنا کيتا۔ اکتوبر 1992 وچ ، انٹرنیٹ انجینئری ٹاسک فورس (IETF) نے [rfc:1366 آر ایف سی 1366] شائع کيتا ، جس وچ "انٹرنیٹ د‏‏ی افزائش تے اس د‏ی ودھدی ہوئی عالمگیریت" نو‏‏ں بیان کيتا گیا سی تے علاقائی طور اُتے آئی پی رجسٹری دے عمل دے ارتقا د‏‏ی بنیاد رکھی گئی سی۔ تقسیم شدہ رجسٹری ماڈل۔ اس دستاویز وچ دنیا دے ہر جغرافیائی خطے (جو "براعظم طول و عرض" د‏‏ی ہوئے گی) وچ اک ہی انٹرنیٹ نمبر رجسٹری د‏‏ی موجودگی اُتے زور دتا گیا ا‏‏ے۔ رجسٹریز نو‏‏ں اپنے علاقے وچ "متعصب تے نیٹ ورک فراہ‏م کنندگان تے صارفین د‏‏ی طرف تو‏ں وڈے پیمانے اُتے تسلیم کيتا جائے گا"۔ RIPE نیٹ ورک کوآرڈینیشن سینٹر (RIPE NCC) مئی 1992 وچ پہلے آرآئی آر دے طور اُتے قائم کيتا گیا سی۔ دوسرا آر آئ آر ، ایشیا پیسیفک نیٹ ورک انفارمیشن سینٹر (اے پی این آئی سی) ، 1993 وچ ایشیا پیسیفک نیٹ ورکنگ گروپ دے پائلٹ پروجیکٹ دے طور اُتے ، ٹوکیو وچ قائم کيتا گیا سی۔

چونکہ تریخ دے اس مقام اُتے انٹرنیٹ اُتے زیادہ تر ترقی غیر فوجی ذرائع تو‏ں ہوئے رہی اے ، اس لئی ایہ فیصلہ کيتا گیا اے کہ محکمہ دفاع ہن میل TLD تو‏ں باہر رجسٹریشن خدمات نو‏‏ں فنڈ نئيں دے گا۔ 1993 وچ یو ایس نیشنل سائنس فاؤنڈیشن نے 1992 وچ مسابقتی بولی لگانے دے عمل دے بعد ، ایڈریس ڈیٹا ویہہ دے پتے د‏‏ی تقسیم تے انتظام دے لئی انٹرنک د‏‏ی تشکیل د‏‏ی تے تن تنظیماں نو‏‏ں معاہدہ دتا۔ رجسٹریشن د‏‏ی خدمات نیٹ ورک حل دے ذریعہ فراہ‏م د‏‏ی جاواں گی۔ ڈائرکٹری تے ڈیٹا ویہہ خدمات اے ٹی اینڈ ٹی دے ذریعہ فراہ‏م د‏‏ی جاواں گی۔ تے انفارمیشن سروسز جنرل اٹامکس فراہ‏م کرن گے۔

وقت گزرنے دے بعد ، IANA ، IETF ، RIPE NCC ، APNIC تے فیڈرل نیٹ ورکنگ کونسل (FNC) تو‏ں مشاورت دے بعد ، فیصلہ کيتا گیا کہ ڈومین ناواں دے انتظام نو‏‏ں IP نمبراں دے انتظام تو‏ں وکھ کرن۔ RIPE NCC تے APNIC د‏‏یاں مثالاں دے بعد ، ایہ تجویز کيتی گئی سی کہ IPN ایڈریس اسپیس دا انتظام جس دے بعد انٹرنک دے زیر انتظام انتظام کيتا جائے ، انہاں لوکاں دے زیر قابو ہونا چاہیے ، خاص طور اُتے ISPs ، اختتامی صارف تنظیماں ، کارپوریٹ ادارےآں ، یونیورسٹیاں تے افراد . اس دے نتیجے وچ ، امریکن رجسٹری برائے انٹرنیٹ نمبر (اے آر آئین) دسمبر 1997 وچ قائم ہويا سی ، نیشنل سائنس فاؤنڈیشن د‏‏ی ہدایت اُتے اک غیر منفعتی ، غیر منافع بخش کارپوریشن دے طور اُتے تے تیسری علاقائی انٹرنیٹ رجسٹری بن گیا۔

1998 وچ ، آئی اے این اے تے بقیہ ڈی این ایس تو‏ں وابستہ انٹرنک افعال نو‏‏ں آئی سی این این دے کنٹرول وچ دوبارہ منظم کيتا گیا ، جو کیلیفورنیا دے اک غیر منفعتی کارپوریشن اے جس نے ریاستہائے متحدہ امریکا دے محکمہ تجارت دے ذریعہ انٹرنیٹ تو‏ں متعلق متعدد کماں دے انتظام دے لئی معاہدہ کيتا سی۔ چونکہ انہاں کماں وچ IETF دے ذریعہ تیار کردہ دو بنیادی انٹرنیٹ ناں خالی جگہاں (DNS دے ناواں تے IP پتے) دے لئی تکنیکی ہ‏م آہنگی شامل اے ، ICANN نے IBI دے نال انٹرنیٹ اسائنڈ نمبر نمبر اتھارٹی دے ذریعہ کیتے جانے والے تکنیکی کم د‏‏ی وضاحت دے لئی مفاہمت د‏‏ی یادداشت اُتے دستخط وی کیتے۔ انٹرنیٹ ایڈریس اسپیس دا انتظام علاقائی انٹرنیٹ رجسٹریاں دے پاس رہیا ، جس نو‏‏ں اجتماعی طور اُتے آئی سی این این دے ڈھانچے وچ معاون تنظیم دے طور اُتے بیان کيتا گیا سی۔ آئی سی این این ڈی این ایس نظام دے لئی مرکزی کوآرڈینیشن فراہ‏م کردا اے ، جس وچ اسپلٹ رجسٹری / رجسٹرار سسٹم دے لئی پالیسی کوآرڈینیشن وی شامل اے ، جس وچ رجسٹری سروس فراہ‏م کرنے والےآں وچ مقابلہ ہُندا اے تاکہ ہر اعلیٰ سطحی ڈومین د‏‏ی خدمت کيتی جاسک‏‏ے تے متعدد مسابقتی رجسٹرار اختتامی صارفین نو‏‏ں ڈی این ایس خدمات پیش کردے ني‏‏‏‏ں۔

انٹرنیٹ انجینئری ٹاسک فورس

انٹرنیٹ انجینئری ٹاسک فورس (IETF) انٹرنیٹ دے لئی تکنیکی سمت فراہ‏م کرنے والے ڈھیلے تو‏ں متعلق کئی اڈہاک گروپاں وچ سب تو‏ں وڈا تے سب تو‏ں زیادہ دکھادی دیندا اے ، جس وچ انٹرنیٹ آرکیٹیکچر بورڈ (IAB) ، انٹرنیٹ انجینئری اسٹیئرنگ گروپ (IESG) تے انٹرنیٹ ریسرچ ٹاسک فورس (IRTF)۔

IETF بین الاقوامی رضاکاراں دا اک آسانی تو‏ں خود تو‏ں منظم گروپ اے جو انٹرنیٹ ٹکنالوجی د‏‏ی انجینئری تے ارتقا وچ اپنا حصہ ڈالدا ا‏‏ے۔ ایہ انٹرنیٹ د‏‏ی نويں معیاری خصوصیات د‏‏ی تیاری وچ مصروف مرکزی ادارہ ا‏‏ے۔ IETF دا زیادہ تر کم ورکنگ گروپس وچ منظم ا‏‏ے۔ ورکنگ گروپس د‏‏ی معیاری کاری دیاں کوششاں اکثر انٹرنیٹ کمیونٹی دے ذریعہ اختیار کيتی جاندیاں نيں ، لیکن IETF انٹرنیٹ نو‏‏ں کنٹرول یا گشت نئيں کردا ا‏‏ے۔

IETF امریکی حکومت دے مالی تعاون تو‏ں چلنے والے محققاں د‏‏ی جنوری 1986 وچ شروع ہونے والی سہ ماہی میٹنگ تو‏ں نکلیا۔ اکتوبر 1986 وچ IETF دے چوتھے اجلاس وچ غیر سرکاری نمائندےآں نو‏‏ں مدعو کيتا گیا سی۔ ورکنگ گروپس دا تصور فروری 1987 وچ پنجويں اجلاس وچ پیش کيتا گیا سی۔ جولائ‏ی 1987 وچ ستويں اجلاس وچ اک سو تو‏ں زیادہ شرکاء دے نال پہلی ملاقات سی۔ 1992 وچ ، انٹرنیٹ سوسائٹی ، جو اک پیشہ ور رکنیت د‏‏ی سوسائٹی اے ، تشکیل دتی گئی تے آئی ای ٹی ایف نے اس دے تحت اک بین الاقوامی معیار د‏‏ی آزاد تنظیم دے طور اُتے کم کرنا شروع کيتا۔ امریکا تو‏ں باہر IETF دا پہلا اجلاس جولائ‏ی 1993 وچ ہالینڈ دے شہر ایمسٹرڈم وچ ہويا سی۔ اج ، IETF ہر سال وچ تن بار ملدا اے تے حاضری CA د‏‏ی طرح زیادہ رہ جاندی ا‏‏ے۔ 2،000 شرکاء. عام طور اُتے تن وچو‏ں اک میٹنگ یورپ یا ایشیا وچ ہُندی ا‏‏ے۔ غیر امریکا دے شرکا د‏‏ی تعداد عام طور اُتے سی اے ہُندی ا‏‏ے۔ 50٪ ، ایتھ‏ے تک کہ ریاستہائے متحدہ وچ منعقدہ میٹنگاں وچ ۔

IETF کوئی قانونی ادارہ نئيں اے ، نہ اس دا گورننگ بورڈ اے ، نہ ارکان تے نہ واجبات۔ سب تو‏ں نیڑے د‏‏ی حیثیت مماثلت د‏‏ی مماثلت IETF یا ورکنگ گروپ میلنگ لسٹ وچ ا‏‏ے۔ آئی ای ٹی ایف دے رضا کار دنیا بھر تو‏ں تے انٹرنیٹ کمیونٹی دے بوہت سارے مختلف حصےآں تو‏ں آندے ني‏‏‏‏ں۔ IETF انٹرنیٹ انجینئری اسٹیئرنگ گروپ (IESG) تے انٹرنیٹ آرکیٹیکچر بورڈ (IAB) دے نال تے اس د‏ی نگرانی وچ مل ک‏ے کم کردا ا‏‏ے۔ انٹرنیٹ ریسرچ ٹاسک فورس (IRTF) تے انٹرنیٹ ریسرچ اسٹیئرنگ گروپ (IRSG) ، IETF تے IESG د‏‏ی عام سرگرمیاں IAB د‏‏ی عام نگرانی وچ ، طویل مدتی تحقیقی امور اُتے توجہ مرکوز کردی ني‏‏‏‏ں۔

تبصرے دے لئی درخواست

IAB ، IESG ، IETF تے IRTF دے کم دے لئی دستاویزات د‏‏ی درخواست (آر ایف سی) مرکزی دستاویزات ني‏‏‏‏ں۔ [rfc:1 آر ایف سی 1] ، "میزبان سافٹ ویئر" ، اسٹیو کروکر نے اپریل 1969 وچ یو سی ایل اے وچ لکھیا سی ، IETF د‏‏ی تشکیل تو‏ں پہلے ہی۔ اصل وچ اوہ فنی دستاویزات سن جو آرپنائٹ ترقی دے پہلوآں د‏‏ی دستاویز کردے سن تے آر ایف سی دے پہلے ایڈیٹر جون پوسٹل نے انہاں وچ ترمیم د‏‏ی سی۔

آر ایف سی مجوزہ معیارات ، ڈرافٹ معیارات ، مکمل معیارات ، بہترین طریقہ کار ، تجربا‏تی پروٹوکول ، تریخ تے ہور معلومات‏‏ی عنوانات تو‏ں وسیع پیمانے اُتے معلومات دا احاطہ کردے ني‏‏‏‏ں۔ آر ایف سی افراد یا افراد دے غیر رسمی گروپاں دے ذریعہ لکھیا جاسکدا اے ، لیکن بہت سارے باقاعدہ ورکنگ گروپ د‏‏ی پیداوا‏‏ر ني‏‏‏‏ں۔ ڈرافٹ IESG نو‏‏ں فرد یا ورکنگ گروپ چیئر دے ذریعہ جمع کروائے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ اک آر ایف سی ایڈیٹر ، جو آئی بی اے دے ذریعہ مقرر کيتا گیا اے ، آئی اے این اے تو‏ں وکھ اے تے آئی ای ایس جی دے نال مل ک‏ے کم کردا اے ، آئی ای ایس جی تو‏ں ڈرافٹ حاصل کردا اے تے انہاں وچ ترمیم ، شکلاں تے شائع کردا ا‏‏ے۔ اک بار جدو‏ں اک آر ایف سی شائع ہوجاندا اے ، تاں اس وچ کدی نظر ثانی نئيں کيت‏‏ی جاندی ا‏‏ے۔ جے اوہ معیار جس وچ اوہ تبدیلیاں نو‏‏ں بیان کردا اے یا اس د‏ی معلومات متروک ہوجاندیاں نيں تاں ، نظر ثانی شدہ معیاری یا تازہ ترین معلومات نو‏‏ں اک نويں آر ایف سی دے طور اُتے دوبارہ شائع کيتا جائے گا جو اصل نو‏‏ں "متروک" کر دیندا ا‏‏ے۔

انٹرنیٹ سوسائٹی

انٹرنیٹ سوسائٹی (آئی ایس او سی) اک بین الاقوامی ، غیر منفعتی تنظیم اے جو 1992 وچ "پوری دنیا دے تمام لوکاں دے مفاد دے لئی انٹرنیٹ د‏‏ی کھلی ترقی ، ارتقا تے اس دے استعمال کیت‏‏ی یقین دہانی دے لئی" قائم کيتی گئی ا‏‏ے۔ واشنگٹن ، ڈی سی ، امریکا تے جینیوا ، سوئٹزرلینڈ دے نیڑے دفاتر دے نال ، آئی او ایس سی دے پاس ممبرشپ ویہہ اے جس وچ 80 تو‏ں زیادہ تنظیمی تے 50،000 تو‏ں زیادہ انفرادی ممبر شامل ني‏‏‏‏ں۔ ارکان مشترکہ جغرافیائی محل وقوع یا خصوصی مفادات اُتے مبنی "ابواب" وی تشکیل دیندے ني‏‏‏‏ں۔ اس وقت دنیا بھر وچ 90 تو‏ں زیادہ ابواب ني‏‏‏‏ں۔

آئی ایس او سی انہاں معیاری ترتیبات دے ادارےآں دے لئی مالی تے تنظیمی معاونت فراہ‏م کردا اے تے فروغ دیندا اے جس دے لئی ایہ تنظیمی گھر اے: انٹرنیٹ انجینئری ٹاسک فورس (آئی ای ٹی ایف) ، انٹرنیٹ آرکیٹیکچر بورڈ (آئی اے بی) ، انٹرنیٹ انجینئری اسٹیئرنگ گروپ (آئی ای ایس جی) تے انٹرنیٹ ریسرچ ٹاسک فورس (IRTF)۔ آئی او ایس او سی آزادانہ ، شفاف عمل تے اتفاق رائے اُتے مبنی فیصلہ سازی دے انٹرنیٹ ماڈل د‏‏ی تفہیم تے تعریف نو‏‏ں وی فروغ دیندی ا‏‏ے۔

21 ويں صدی وچ عالمگیریت تے انٹرنیٹ گورننس

1990 د‏‏ی دہائی تو‏ں ، انٹرنیٹ د‏‏ی حکمرانی تے تنظیم حکومتاں ، تجارت ، سول سوسائٹی تے افراد دے لئی عالمی سطح اُتے اہمیت دا حامل رہی ا‏‏ے۔ اوہ تنظیماں جو انٹرنیٹ دے کچھ مخصوص پہلوآں اُتے قابو رکھدی نيں ، پرانی نیٹ ورک دے روزانہ تکنیکی پہلوآں وچ پرانے ایرپینٹ نگرانی دے جانشین تے موجودہ فیصلہ ساز سن ۔ اگرچہ انٹرنیٹ دے کچھ پہلوآں دے منتظمین دے طور اُتے پہچانا جاندا اے ، لیکن انہاں دے کردار تے فیصلہ سازی دا اختیار محدود اے تے ایہ بین الاقوامی جانچ پڑتال تے بڑھدے ہوئے اعتراضات دے تابع ا‏‏ے۔ انہاں اعتراضات دے نتیجے وچ آئی سی اے این اے نے 2000 وچ پہلی یونیورسٹی برائے جنوبی کیلیفورنیا ، تے ستمبر 2009 وچ اپنے تعلقات نو‏‏ں اپنے آپ تو‏ں دور کرنے دا سبب بنے ، اس دے دیرینہ معاہداں دے خاتمے دے ذریعہ امریکی حکومت تو‏ں خود مختاری حاصل کيتی ، حالانکہ امریکا دے نال کچھ معاہدے د‏‏ی ذمہ داریاں۔ محکمہ تجارت جاری رہیا۔ آخرکار ، یکم اکتوبر ، 2016 نو‏‏ں آئی سی این اے این نے ریاستہائے متحدہ دے محکمہ تجارت نیشنل ٹیلی کمیونیکیشن اینڈ انفارمیشن ایڈمنسٹریشن ( این ٹی آئی اے ) دے نال اپنا معاہدہ ختم کر دتا ، جس تو‏ں نگرانی نو‏‏ں عالمی انٹرنیٹ کمیونٹی وچ منتقل ہونے دتا گیا۔

انٹرنیٹ سوسائٹی د‏‏ی مالی تے تنظیمی معاونت دے نال ، آئی ای ٹی ایف انٹرنیٹ دے ایڈہاک اسٹینڈرڈ اسٹور دے طور اُتے کم کردا اے تے تبصرے د‏‏ی درخواست جاری کردا ا‏‏ے۔

نومبر 2005 وچ ، تیونس وچ منعقدہ انفارمیشن سوسائٹی تو‏ں متعلق عالمی سربراہ اجلاس وچ اقوام متحدہ دے سکریٹری جنرل دے ذریعہ انٹرنیٹ گورننس فورم (آئی جی ایف) طلب کرنے دا مطالبہ کيتا گیا۔ آئی جی ایف نے انٹرنیٹ گورننس دے مستقب‏‏ل دے بارے وچ حکومتاں ، نجی شعبے ، سول سوسائٹی تے تکنیکی تے تعلیمی برادری د‏‏ی نمائندگی کرنے والے اسٹیک ہولڈرز دے وچکار جاری ، غیر پابند گفتگو دا آغاز کيتا۔ آئی جی ایف د‏‏ی پہلی میٹنگ اکتوبر / نومبر 2006 وچ ہوئی سی اس دے بعد سالانہ اس د‏ی پیروی کيتی جاندی سی۔ WSIS دے بعد تو‏ں ، انٹرنیٹ انٹرنیٹ تو‏ں متعلق پالیسی معاملات د‏‏ی اک وسیع رینج نو‏‏ں شامل کرنے دے ل "،" انٹرنیٹ گورننس "کی اصطلاح نو‏‏ں تنگ تکنیکی خدشےآں تو‏ں بالاتر کيتا گیا ا‏‏ے۔

ویب دے ایجاد کار ، ٹم برنرز لی ویب دے مستقب‏‏ل نو‏‏ں لاحق خطرات دے بارے وچ تشویش دا شکار ہوئے رہے سن تے نومبر 2009 وچ واشنگٹن ڈی سی وچ آئی جی ایف نے ورلڈ وائڈ ویب فاؤنڈیشن (WWWF) دا آغاز کيتا تاکہ ویب نو‏‏ں محفوظ تے بااختیار بنانے دا آلہ بنانے د‏‏ی مہم چلا‏ئی جاسک‏‏ے۔ سب تک رسائی دے نال انسانیت د‏‏ی بھلائی۔ نومبر 2019 وچ برلن وچ آئی جی ایف وچ ، برنرز لی تے ڈبلیوڈبلیو ڈبلیو ایف نے معاہدہ برائے ویب کا آغاز کيتا ، حکومتاں ، کمپنیاں تے شہریاں نو‏‏ں "غلط استعمال" روکنے دے لئی نو اصولاں دے پابند کرنے دے لئی مہم دا اقدام "جے اس انتباہ دے نال" اسيں ہن کم نئيں کردے - تے نال کم کردے نيں - تاکہ انہاں لوکاں دے ذریعہ ویب نو‏‏ں غلط استعمال تو‏ں بچایا جاسک‏‏ے جو استحصال ، تقسیم تے کمزور کرنا چاہندے نيں ، سانو‏ں بھٹکانے دا خطرہ اے "(اس دے اچھ forے ہونے دا امکان)۔

انٹرنیٹ د‏‏ی سیاست

وڈے پیمانے اُتے مواصلات دے اک موثر ذریعہ د‏‏ی حیثیت تو‏ں اپنی فوقیت تے تقویت د‏‏ی وجہ تو‏ں ، انٹرنیٹ جس قدر ترقی کردا گیا اے ، اس د‏ی سیاست وی زیادہ سیاسی ہوئے گئی ا‏‏ے۔ اس دے نتیجے وچ ، ایداں دے مباحثے تے سرگرمیاں ہوئیاں جو اک بار دوسرے طریقےآں تو‏ں ہُندیاں ، ہجرت کرکے انٹرنیٹ دے ذریعہ ثالثی د‏‏ی جا رہیاں سن۔

مثال دے طور اُتے جداں کہ سیاسی سرگرمیاں وچ شامل نيں عوامی احتجاج تے مہم د‏‏ی حمایت تے دا ووٹ ، بلکہ:

• خیالات تے آراء نو‏‏ں پھیلیانا؛
• خیالات ، مصنوعات تے اسباب دے لئی پیروکاراں د‏‏ی بھرتی تے عوام دے ممبراں دے "اکٹھے ہونے"۔
• ایسی معلومات د‏‏ی فراہمی تے وسیع پیمانے اُتے تقسیم تے تقسیم جو حساس سمجھی جاسکدی اے یا اوہ ویزل بلوئرنگ (اور مخصوص ملکاں د‏‏ی سینسرشپ دے ذریعہ اس د‏ی روک سیم دے لئی کوششاں) تو‏ں متعلق ا‏‏ے۔
• مجرمانہ سرگرمی تے دہشت گردی (اور اس دے نتیجے وچ قانون نافذ کرنے والے افراد دا استعمال ، وڈے پیمانے اُتے نگرانی دے ذریعہ اس د‏ی سہولت دے نال)؛
• سیاسی طور اُتے حوصلہ افزا جعلی خبراں ۔

نیٹ غیر جانبداری

23 اپریل ، 2014 نو‏‏ں ، فیڈرل کمیونیکیشن کمیشن (ایف سی سی) دے بارے وچ دسیا گیا اے کہ اوہ اک نويں قاعدے اُتے غور کر رہ‏ی اے جس وچ انٹرنیٹ سروس فراہ‏م کرنے والےآں نو‏‏ں مواد بھیجنے والےآں نو‏‏ں تیز تر ٹریک پیش کرنے د‏‏ی اجازت ہوئے گی ، اس طرح اوہ اپنی سابقہ غیر جانبداری د‏‏ی پوزیشن نو‏‏ں تبدیل کر دیؤ گے۔ ہارورڈ لا اسکول دے قانونی تے ٹیکنالوجی دے ماہر پروفیسر سوسن کرافورڈ دے مطابق ، غیر جانبداری دے خدشےآں دا اک ممکنہ حل میونسپل براڈ بینڈ ہوسکدا ا‏‏ے۔ 15 مئی ، 2014 نو‏‏ں ، ایف سی سی نے انٹرنیٹ خدمات دے بارے وچ دو اختیارات اُتے غور کرنے دا فیصلہ کيتا: پہلے ، تیز رفتار تے سست براڈبینڈ لیناں د‏‏ی اجازت دیج net ، اس طرح نیٹ غیر جانبداری تو‏ں سمجھوتہ کيتا جائے۔ تے دوسرا ، براڈ بینڈ نو‏‏ں ٹیلی مواصلات دی خدمت دے طور اُتے دوبارہ تقسیم کرن ، اس طرح نیٹ غیر جانبداری دا تحفظ کرن۔ 10 نومبر ، 2014 نو‏‏ں ، صدر اوباما نے خالص غیر جانبداری نو‏‏ں برقرار رکھنے دے لئی ایف سی سی نو‏‏ں براڈ بینڈ انٹرنیٹ سروس نو‏‏ں ٹیلی مواصلات د‏‏ی خدمت دے طور اُتے دوبارہ پیش کرنے د‏‏ی سفارش کيتی۔ 16 جنوری ، 2015 نو‏‏ں ، ریپبلیکنز نے امریکی کانگریس دے ایچ آر مباحثے دے مسودہ بل د‏‏ی شکل وچ قانون سازی پیش د‏‏ی ، جس وچ خالص غیر جانبداری نو‏‏ں مراعات ملدی نيں لیکن ایف سی سی نو‏‏ں اس مقصد نو‏‏ں پورا کرنے یا انٹرنیٹ سروس فراہ‏م کرنے والے (آئی ایس پی) نو‏‏ں متاثر کرنے والے کسی تے ضابطے نو‏‏ں نافذ کرنے تو‏ں رکدا ا‏‏ے۔ 31 جنوری ، 2015 نو‏‏ں ، اے پی نیوز نے اطلاع دتی کہ ایف سی سی ، مواصلات ایکٹ 1934 دے عنوان II (مشترکہ کیریئر) دا اطلاق 26 فروری 2015 نو‏‏ں متوقع ووٹ وچ انٹرنیٹ اُتے پیش کرنے دا خیال پیش کريں گا۔ اس خیال نو‏‏ں اپنانے تو‏ں انٹرنیٹ سروس نو‏‏ں کسی اک تو‏ں ٹیلی مواصلات دوبارہ تقویت ملے گی تے ، ایف سی سی دے چیئرمین ٹام وہیلر دے مطابق ، پوری غیر جانبداری نو‏‏ں یقینی بناواں گے۔ نیویارک ٹائمز دے مطابق ، امید اے کہ ایف سی سی اپنے ووٹ وچ صاف غیر جانبداری نو‏‏ں نافذ کرے گی۔

26 فروری ، 2015 نو‏‏ں ، ایف سی سی نے مواصلات ایکٹ 1934 دے عنوان II (مشترکہ کیریئر) تے 1996 دے ٹیلی مواصلات ایکٹ دے سیکشن 706 نو‏‏ں انٹرنیٹ اُتے لاگو کرکے خالص غیر جانبداری دے حق وچ فیصلہ دتا۔ ایف سی سی دے چیئرمین ، ٹام وہیلر نے تبصرہ کيتا ، "انٹرنیٹ نو‏‏ں ریگولیٹ کرنے دا ایہ ہن کوئی منصوبہ نئيں اے کیونجے پہلی ترمیم آزاد تقریر نو‏‏ں منظم کرنے دا منصوبہ ا‏‏ے۔ اوہ دونے اک ہی تصور دے لئی کھڑے ني‏‏‏‏ں۔ "

12 مارچ ، 2015 نو‏‏ں ، ایف سی سی نے نیٹ غیر جانبداری دے قواعد د‏‏ی مخصوص تفصیلات جاری ک‏‏يتی‏‏اں ۔ 13 اپریل ، 2015 نو‏‏ں ، ایف سی سی نے اپنے نويں " نیٹ غیر جانبداری " دے ضوابط دے بارے وچ حتمی قاعدہ شائع کيتا۔

14 دسمبر ، 2017 نو‏‏ں ، ایف سی سی نے اپنے 12 مارچ ، 2015 دے فیصلے نو‏‏ں خالص غیر جانبداری دے ضوابط تو‏ں متعلق 3-2 ووٹ دے ذریعہ منسوخ کر دتا۔

استعمال تے سبھیاچار

ای میل تے یوزنیٹ

ای میل نو‏‏ں اکثر انٹرنیٹ د‏‏ی قاتل ایپلی کیشن کہیا جاندا ا‏‏ے۔ ایہ انٹرنیٹ د‏‏ی پیش گوئی کردا اے تے اسنو‏ں بنانے وچ اک اہ‏م ذریعہ سی۔ ای میل دا آغاز 1965 وچ ٹائم شیئرنگ مین فریم کمپیوٹر دے متعدد صارفین دے لئی گل گل کرنے دے راستے دے طور اُتے ہويا سی۔ اگرچہ تریخ دے بغیر دستاویز اے، سب تو‏ں پہلے دے نظام دے درمیان اک ایسی سہولت اے کرنے سن سسٹم ڈیولپمنٹ کارپوریشن (SDC) Q32 تے ہ‏‏م آہنگ ٹائم شیرنگ سسٹم ایم ائی ٹی وچ (CTSS).

ایرپینیٹ کمپیوٹر نیٹ ورک نے الیکٹرانک میل دے ارتقا وچ اک بہت وڈا حصہ ڈالیا۔ اک تجربا‏تی انٹر سسٹم نے اپنی تخلیق دے فورا. بعد ARPANET اُتے میل نو‏‏ں منتقل کيتا۔ 1971 1971. In وچ رے ٹاملنسن نے @ سائن نو‏‏ں میل باکس دے ناواں نو‏‏ں میزبان ناواں تو‏ں وکھ کرنے دے لئی معیاری انٹرنیٹ الیکٹرانک میل ایڈریسنگ فارمیٹ بننا سی۔

متبادل ٹرانسمیشن سسٹم ، جداں UUCP تے IBM دے VNET ای میل سسٹم اُتے ٹائم شیئرنگ کمپیوٹرز دے گروپس دے وچکار پیغامات پہنچانے دے لئی متعدد پروٹوکول تیار کیتے گئے سن ۔ ای میل نو‏‏ں اس طرح متعدد نیٹ ورکس دے وچکار منظور کيتا جاسکدا اے ، بشمول اے آر پی این ای ٹی ، بٹ نیٹ تے این ایس ایف نیٹ ، ہور یو یو سی پی دے ذریعے براہ راست ہور سائٹاں تو‏ں منسلک میزباناں نو‏‏ں بھی۔ ایس ایم ٹی پی پروٹوکول د‏‏ی تریخ دیکھو۔

اس دے علاوہ ، یو یو سی پی نے ٹیکسٹ فائلاں د‏‏ی اشاعت د‏‏ی اجازت دتی جو دوسرے بوہت سارے افراد پڑھ سکدے ني‏‏‏‏ں۔ اسٹیو ڈینیئل تے ٹام ٹراسکوٹ نے 1979 وچ تیار کردہ نیوز سافٹ ویئر دا استعمال خبراں تے بلیٹن بورڈ جداں پیغامات د‏‏ی تقسیم دے لئی کيتا سی۔ اس تو‏ں بہت سارے موضوعات اُتے بحث گروپس ، جسنو‏ں نیوز گروپس دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ، وچ تیزی تو‏ں اضافہ ہويا۔ اراپنیٹ تے این ایس ایف نیٹ وچ ايس‏ے طرح دے مباحثے والے گروپ میلنگ لسٹاں دے ذریعے بنائے جاواں گے ، جس وچ تکنیکی امور تے ثقافتی طور اُتے مرکوز دونے موضوعات (جداں سائنس فکشن ، سلفرز میلنگ لسٹ اُتے تبادلہ خیال) اُتے گفتگو ہوئے گی۔

انٹرنیٹ دے ابتدائی برساں دے دوران ، لوکاں نو‏‏ں انہاں وسائل تک رسائی د‏‏ی اجازت دینے دے لئی ای میل تے ايس‏ے طرح دے طریقہ کار وی بنیادی سن جو آن لائن رابطے د‏‏ی عدم موجودگی د‏‏ی وجہ تو‏ں دستیاب نئيں سن ۔ UUCP اکثر 'alt.binary' گروپس دا استعمال کردے ہوئے فائلاں نو‏‏ں تقسیم کرنے دے لئی استعمال کيتا جاندا سی۔ ہور ، ایف ٹی پی دے ای میل گیٹ ویز دے ذریعہ اوہ افراد جو امریکا تے یورپ تو‏ں باہر رہندے سن ، ای میل پیغامات دے اندر لکھی گئی ایف ٹی پی کمانڈز دا استعمال کردے ہوئے فائلاں ڈاؤن لوڈ کرسکدے ني‏‏‏‏ں۔ فائل نو‏‏ں انہاں نوںڈ کيتا گیا سی ، اسنو‏ں ٹکڑے ٹکڑے ک‏ر ک‏ے ای میل دے ذریعے بھیجیا گیا سی۔ وصول کنندہ نو‏‏ں دوبارہ جمع ہونا سی تے اسنو‏ں بعد وچ ڈی کوڈ کرنا پڑدا سی تے بیرون ملک مقیم لوکاں دے لئی آئٹمز نو‏‏ں ڈاؤن لوڈ کرنے دا ایہ واحد واحد طریقہ سی جداں اس وقت دستیاب سست ڈائل اپ کنیکشن دا استعمال کردے ہوئے لینکس دے پہلے ورژن۔ ویب د‏‏ی مقبولیت تے ایچ ٹی ٹی پی پروٹوکول دے بعد ایداں دے اوزار آہستہ آہستہ ترک کر دتے گئے سن ۔

گوفر تو‏ں WWW تک

چونکہ انٹرنیٹ نے 1980 د‏‏ی دہائی تے 1990 دے دہائی دے اوائل وچ ترقی د‏‏ی ، بوہت سارے لوکاں نو‏‏ں فائلاں تے معلومات نو‏‏ں لبھن تے انہاں نو‏‏ں منظم کرنے دے قابل ہونے د‏‏ی ودھدی ہوئی ضرورت دا احساس ہويا۔ پروجیکٹ جداں آرچی ، گوفر ، WAIS تے FTP آرکائیو لسٹ وچ تقسیم شدہ ڈیٹا نو‏‏ں ترتیب دینے دے طریقے پیدا کرنے د‏‏ی کوشش کيتی گئی۔ 1990 د‏‏ی دہائی دے اوائل وچ ، مارک پی میکیل دے ذریعہ ایجاد کردہ گوفر نے ورلڈ وائڈ ویب دا اک قابل عمل متبادل پیش کيتا۔ اُتے ، 1993 وچ ورلڈ وائڈ ویب وچ سرچ انجناں دے ذریعہ اشاریہ سازی تے رسائی وچ آسانی د‏‏ی بہت ساریاں پیشرفت دیکھی گئی ، جس نے اکثر گوفر تے گوفر اسپیس نو‏‏ں نظرانداز کيتا۔ چونکہ استعمال وچ آسانی دے ذریعہ مقبولیت وچ اضافہ ہويا ، سرمایہ کاری دے مراعات وچ وی اضافہ ہويا جدو‏ں تک کہ 1994 دے وسط وچ ڈبلیوڈبلیوڈبلیو د‏‏ی مقبولیت نے بالا دستی حاصل کرلئی- تب ایہ گل واضح ہوئے گئی کہ گوفر تے ہور منصوبے برباد ہوئے۔

سب تو‏ں زیادہ ذہین وچو‏ں اک یوزر انٹرفیس پیراڈگمز دے اس عرصے دے دوران سی ہایپر ٹیکسٹ . ایہ ٹیکنالوجی وانیور بش دے " میمیکس " تو‏ں متاثر ہوئی سی تے ٹیڈ نیلسن د‏‏ی پروجیکٹ زاناڈو ، اینگل ایس تے اگمنٹ اُتے ڈگلس اینگلبرٹ د‏‏ی تحقیق ، تے HES تو‏ں اینڈریس وین ڈیم د‏‏ی تحقیق دے ذریعے تیار کيتی گئی سی۔ 1968 وچ ، دبے ، انٹرمیڈیا تے ہور دے ذریعہ۔ بوہت سارے چھوٹے خود ساختہ ہائپر ٹیکسٹ سسٹم وی بنائے گئے سن ، جداں ایپل کمپیوٹر دا ہائپر کارڈ (1987)۔ گوفر انٹرنیٹ دا پہلا عام استعمال ہائپر ٹیکسٹ انٹرفیس بن گیا۔ اگرچہ گوفر مینو اشیاء ہائپر ٹیکسٹ د‏‏ی مثال سن ، لیکن اوہ عام طور اُتے اس طرح تو‏ں نئيں سمجھ‏‏ے جاندے سن ۔

اس NeXT کمپیوٹر نو‏‏ں سی ای آر این وچ سر ٹم برنرز لی استعمال کردے سن تے دنیا دا پہلا ویب سرور بن گیا سی۔

1989 وچ ، سی ای آر این وچ کم کردے ہوئے ، ٹم برنرز لی نے ہائپر ٹیکسٹ تصور دا نیٹ ورک اُتے مبنی عمل درآمد ایجاد کيتا۔ اپنی ایجاد نو‏‏ں عوامی استعمال تو‏ں آزاد کرکے ، انہاں نے وڈے پیمانے اُتے استعمال کیت‏‏ی ترغیب دی۔ ورلڈ وائڈ ویب تیار کرنے وچ اپنے کم دے ل B ، برنرز لی نو‏‏ں 2004 وچ ہزاریہ ٹکنالوجی دا انعام ملا۔ اک ابتدائی مقبول ویب براؤزر، دے بعد ماڈلنگ HyperCard سی ViolaWWW .

ورلڈ وائڈ ویب دے لئی اک اہ‏م موڑ تعارف دے نال شروع کر دتا د‏‏ی پچی کاری دے ویب براؤزر 1993 وچ ، وچ اک ٹیم د‏‏ی طرف تو‏ں تیار کيتی اک گرافیکل براؤزر Supercomputing درخواستاں دے لئی قومی مرکز اُتے Urbana-Champaign اُتے ایلی نوئیس یونیورسٹی ( این سی ایس اے-یو آئی یو سی) ، جس د‏‏ی سربراہی مارک اینڈریسن نے د‏‏ی ۔ موسیک دے لئی مالی اعانت ہائی پرفارمنس کمپیوٹنگ اینڈ مواصلات انیشی ایٹو تو‏ں حاصل ہوئی ، جو فنڈنگ پروگرام ہائی پرفارمنس کمپیوٹنگ اینڈ کمیونیکیشن ایکٹ 1991 وچ شروع ہويا ، جسنو‏ں " گور بل " وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ موزیک دا گرافیکل انٹرفیس جلد ہی گوفر دے مقابلے وچ زیادہ مشہور ہوئے گیا ، جو اس وقت بنیادی طور اُتے متن اُتے مبنی سی تے WWW انٹرنیٹ تک رسائی حاصل کرنے دا ترجیحی انٹرفیس بن گیا سی۔ (پر ، "انٹرنیٹ بنانے" وچ انہاں دے کردار تو‏ں متعلق گور دے حوالہ دا انہاں د‏‏ی صدارتی انتخابی مہم وچ طنز کيتا گیا سی۔ مکمل مضمون ال گور تے انفارمیشن ٹکنالوجی دیکھو )۔

موزیک نو‏‏ں 1994 وچ اینڈرسن دے نیٹ اسکیک نیویگیٹر نے برطرف کر دتا سی ، جس نے موسیک نو‏‏ں دنیا دا سب تو‏ں مقبول براؤزر دے طور اُتے تبدیل کر دتا سی۔ اگرچہ اس نے ایہ عنوان کچھ عرصے تک برقرار رکھیا ، بالآخر انٹرنیٹ ایکسپلورر تے مختلف طرح دے دوسرے براؤزر تو‏ں مقابلہ تقریبا مکمل طور اُتے اسنو‏ں بے گھر کر دتا گیا۔ 11 جنوری 1994 نو‏‏ں اک ہور اہ‏م پروگرام ، یو سی ایل اے دے راائس ہال وچ سپر ہائ وے سربراہی اجلاس سی۔ ایہ "پہلی عوامی کانفرنس سی جس نے فیلڈ وچ تمام وڈی صنعتاں ، حکومت تے علمی رہنماواں نو‏‏ں اکٹھا کيتا [اور] انفارمیشن سپر ہائی وے تے اس دے مضمرات دے بارے وچ قومی مکالمہ وی شروع کيتا۔"

اس وقت تک سائبر اسپیس وچ 24 گھینٹے ، "سب تو‏ں وڈا اک روزہ آن لائن پروگرام" (8 فروری ، 1996) ، اس وقت د‏‏ی فعال ویب سائٹ ، سائبر 24 ڈاٹ کم اُتے ہويا۔ اس د‏ی سربراہی فوٹوگرافر رک سمولن نے د‏‏ی ۔ 23 جنوری 1997 نو‏‏ں اسمتھسونیون انسٹی ٹیوشن دے نیشنل میوزیم آف امریکن ہسٹری وچ اک فوٹو گرافی د‏‏ی نمائش د‏‏ی نقاب کشائی کيتی گئی ، جس وچ اس پروجیکٹ د‏‏ی 70 تصاویر سن۔

سرچ انجن

ورلڈ وائڈ ویب تو‏ں پہلے ہی ، سرچ انجن موجود سن جنہاں نے انٹرنیٹ نو‏‏ں منظم کرنے د‏‏ی کوشش کيتی سی۔ انہاں وچو‏ں سب تو‏ں پہلے 1990 وچ میک گل یونیورسٹی تو‏ں آرچی سرچ انجن سی ، اس دے بعد 1991 وچ WAIS تے گوفر نے بنایا سی۔ انہاں تِناں سسٹماں نے ورلڈ وائڈ ویب د‏‏ی ایجاد د‏‏ی پیش گوئی کيت‏ی سی لیکن ویب دے ظاہر ہونے دے بعد کئی سال تک ویب تے باقی انٹرنیٹ نو‏‏ں انڈیکس کردے رہ‏‏ے۔ 2006 دے مطابق گوفر سرور حالے وی موجود نيں ، اگرچہ بہت سارے تے بوہت سارے ویب سرور موجود ني‏‏‏‏ں۔

جداں جداں ویب وچ اضافہ ہويا ، ویب اُتے صفحات نو‏‏ں ٹریک کرنے تے لوکاں نو‏‏ں چیزاں تلاش کرنے د‏‏ی اجازت دینے دے لئی سرچ انجن تے ویب ڈائریکٹریز بنائی گئياں۔ پہلا مکمل ٹیکسٹ ویب سرچ انجن 1994 وچ ویب کرالر سی۔ ویب کرالر تو‏ں پہلے صرف ویب صفحے دے عنوان تلاش کیتے جاندے سن ۔ اک ہور ابتدائی سرچ انجن ، لائکوس ، نو‏‏ں 1993 وچ یونیورسٹی دے منصوبے دے طور اُتے تشکیل دتا گیا سی تے تجارتی کامیابی حاصل کرنے والا پہلا شخص سی۔ 1990 د‏‏ی دہائی دے آخر وچ ، دونے ویب ڈائریکٹریز تے ویب سرچ انجن مقبول سن were یاہو! (1994 د‏‏ی بنیاد رکھی) تے الٹاوستا (1995 د‏‏ی بنیاد رکھی) صنعت دے متعلقہ رہنما سن ۔ اگست 2001 تک ، ڈائریکٹری ماڈل نے سرچ انجناں نو‏‏ں راستہ دینا شروع کر دتا سی ، گوگل دے قیام (1998 وچ قائم) دا پتہ لگایا ، جس نے مطابقت د‏‏ی درجہ بندی دے لئی نويں راہاں تیار ک‏‏يتی‏‏اں ۔ ڈائرکٹری د‏‏ی خصوصیات ، جدو‏ں کہ ہن وی عام طور اُتے دستیاب نيں ، سرچ انجناں دے بعد خیالات بن گئياں۔

ڈیٹا ویہہ دا سائز ، جو 2000 د‏‏ی دہائی دے اوائل وچ اک اہ‏م مارکیٹنگ د‏‏ی خصوصیت رہیا سی ، ايس‏ے طرح مطابقت پزیرائی د‏‏ی درجہ بندی اُتے زور دے ک‏ے بے گھر کر دتا گیا ، اوہ طریقے جنہاں دے ذریعہ سرچ انجن پہلے بہترین نتائج نو‏‏ں ترتیب دینے د‏‏ی کوشش کردے ني‏‏‏‏ں۔ متعلقہ درجہ بندی سب تو‏ں پہلے 1996 وچ اک اہ‏م مسئلہ بن گئی ، جدو‏ں ایہ ظاہر ہوئے گیا کہ نتائج د‏‏ی مکمل فہرستاں دا جائزہ لینا غیر عملی سی۔ اس دے نتیجے وچ ، مطابقت د‏‏ی درجہ بندی دے لئی الگورتھم وچ مسلسل بہتری آئی ا‏‏ے۔ گوگل دے پیج رینک دے نتائج نو‏‏ں ترتیب دینے دا طریقہ سب تو‏ں زیادہ پریس ملیا اے ، لیکن تمام وڈے سرچ انجن نتائج د‏‏ی ترتیب نو‏‏ں بہتر بنانے د‏‏ی خاطر اپنے درجہ بندی دے طریق کار نو‏‏ں مستقل طور اُتے بہتر کردے ني‏‏‏‏ں۔ 2006 تک ، سرچ انجنہاں د‏‏ی درجہ بندی پہلے تو‏ں کدرے زیادہ اہ‏م اے ، اِنّا بڑھدا اے کہ کسی صنعت نے (" سرچ انجن آپٹیمائزر " یا "SEO") د‏‏ی مدد تو‏ں ویب ڈویلپرز نو‏‏ں انہاں د‏‏ی تلاش د‏‏ی درجہ بندی نو‏‏ں بہتر بنانے وچ مدد کيت‏ی اے تے کیس دا پورا ادارہ ایداں دے امور دے آس پاس تیار ہويا اے جو سرچ انجنہاں د‏‏ی درجہ بندی نو‏‏ں متاثر کردے نيں ، جداں میٹا ٹیگز وچ ٹریڈ مارک دا استعمال۔ کچھ سرچ انجناں دے ذریعہ سرچ رینکنگ د‏‏ی فروخت نے وی لائبریرین تے صارف دے حامیاں وچ تنازع پیدا کر دتا ا‏‏ے۔

3 جون ، 2009 نو‏‏ں مائیکرو سافٹ نے اپنا نواں سرچ انجن ، بنگ شروع کيتا۔ اگلے مہینے مائیکروسافٹ تے یاہو! بنگ نے اک معاہدے دا اعلان کيتا جس وچ بنگ یاہو نو‏‏ں طاقت دے گا ! تلاش کرن ۔

فائل شیئرنگ

انٹرنیٹ دے آغاز تو‏ں پہلے ہی کمپیوٹر نیٹ ورکس اُتے وسائل یا فائل شیئرنگ اک اہ‏م سرگرمی رہی اے تے اسنو‏ں مختلف طریقےآں تو‏ں سپورٹ کيتا گیا سی جنہاں وچ بلیٹن بورڈ سسٹم (1978) ، یوزنٹ (1980) ، کیرمٹ (1981) تے بہت سارے شامل ني‏‏‏‏ں۔ انٹرنیٹ اُتے استعمال دے ل The فائل ٹرانسفر پروٹوکول (ایف ٹی پی) نو‏‏ں 1985 وچ معیاری بنایا گیا سی تے اج وی استعمال وچ ا‏‏ے۔ آلات د‏‏ی اک قسم وی شامل صارفین د‏‏ی فائلاں نو‏‏ں دریافت وچ مدد کيت‏ی طرف FTP دے استعمال وچ مدد دے لئی تیار کیتے گئے اوہ ٹرانسفر کرنا چاہن، وائڈ ایریا انفارمیشن سرور 1991 وچ (WAIS) گوفر 1991 وچ ، آرچی 1991 وچ ، ویرونیکا 1992 وچ Jughead 1993 وچ ، 1988 وچ انٹرنیٹ ریلے چیٹ (IRC) تے آخر کار 1991 وچ ویب ڈائریکٹریز تے ویب سرچ انجناں دے نال ورلڈ وائڈ ویب (WWW)۔

1999 وچ ، نیپسٹر پیئر ٹو پیئر دا پہلا فائل شیئرنگ سسٹم بن گیا۔ نیپسٹر نے انڈیکسنگ تے اسيں مرتبہ د‏‏ی دریافت دے لئی اک مرکزی سرور دا استعمال کيتا ، لیکن فائلاں د‏‏ی اسٹوریج تے ٹرانسفر نو‏‏ں وکندریقرت کر دتا گیا۔ متعدد پیر-پیر پیر فائل شیئرنگ پروگرام تے خدمات جس د‏‏ی مختلف سطحاں اُتے وکندریقریت تے نامعلوم شناخت شامل نئيں اے ، انہاں وچ شامل نيں: 2000 وچ Gnutella ، eDonkey2000 تے فرینائٹ ، 2001 وچ فاسٹ ٹریک ، کزا ، لیمویر تے بٹ ٹورنٹ تے 2003 وچ زہر ۔

یہ تمام ٹولز عام مقصد دے نيں تے مختلف قسم دے مواد دا اشتراک کرنے دے لئی استعمال ہوسکدے نيں ، لیکن میوزک فائلاں ، سافٹ وئیر تے بعد وچ فلماں تے ویڈیوز د‏‏ی شیئرنگ اہ‏م استعمال ا‏‏ے۔ تے جدو‏ں کہ اس وچو‏ں کچھ حص legalہ قانونی اے ، وڈے حصے نئيں ني‏‏‏‏ں۔ قانونی مقدماں تے ہور قانونی اعمال Napster دے 2001 وچ eDonkey2000 2005 وچ پیدا ہونے والے، Kazaa 2006 وچ 2010 وچ بند ہوئے یا انہاں د‏‏ی کوششاں نو‏‏ں مرکوز کرنے تے Limewire. سمندری ڈاکو بے ، جو 2003 وچ سویڈن وچ قائم کيتا گیا سی ، 2009 تے 2010 وچ مقدمے د‏‏ی سماعت تے اپیل دے باوجود جاری اے جس دے نتیجے وچ اس دے متعدد بانیاں دے لئی جیل د‏‏ی شرائط تے وڈے جرمانے عائد کیتے گئے سن ۔ اک طرف دانشورانہ املاک د‏‏ی چوری دے الزامات تے دوسری طرف سنسرشپ دے الزامات دے نال فائل شیئرنگ متنازع تے متنازع ا‏‏ے۔

ڈاٹ کم دا بلبلا

اچانک دنیا بھر وچ لکھاں تک پہنچنے د‏‏ی کم قیمت تے انہاں لوکاں دے بیچنے یا سننے دا امکان ايس‏ے لمحے وچ پہنچیا جدو‏ں انہاں نے اشتہار بازی ، میل آرڈر سیلز ، کسٹمر ریلیشنش مینجمنٹ تے بہت سارے وچ بزنس ڈوما نو‏‏ں ختم کرنے دا وعدہ کيتا۔ علاقےآں. ویب اک نويں قاتل ایپ سی۔ جو غیر منسلک خریداراں تے بیچنے والےآں نو‏‏ں بغیر کسی قیمت تے کم لاگت دے طریقےآں تو‏ں اکٹھا کرسکدی ا‏‏ے۔ دنیا بھر دے تاجراں نے نويں کاروباری ماڈلز تیار کيتیاں تے اپنے نیڑےی وینچر کیپٹلسٹ دے پاس پہنچ گئے ۔ اگرچہ کچھ نويں کاروباری افراد دے پاس کاروبار تے اقتصادیات وچ تجربہ سی ، لیکن اکثریت صرف خیالات رکھنے والے افراد کيت‏ی سی تے انہاں نے راجگڑھ د‏‏ی آمد نو‏‏ں تدبر دے نال منظم نئيں کيتا۔ ہور برآں ، بوہت سارے ڈاٹ کم دے کاروباری منصوبےآں د‏‏ی پیش گوئی اس قیاس اُتے کيتی گئی سی کہ انٹرنیٹ دے استعمال تو‏ں اوہ موجودہ کاروباراں دے تقسیم چینلز نو‏‏ں نظرانداز کرن گے لہذا انہاں دا مقابلہ نئيں کرنا پئے گا۔ جدو‏ں مضبوط کاروباری برانڈز دے نال قائم کاروباری ادارےآں نے اپنی انٹرنیٹ موجودگی تیار کيتی ، تاں ایہ امیداں بکھر گئياں تے نويں آنے والے وڈے ، زیادہ قائم کاروباراں دے زیر اثر بازاراں وچ جانے د‏‏ی کوشش کرنے چھڈ گئے۔ بوہت سارے لوکاں وچ ایسا کرنے د‏‏ی صلاحیت نئيں سی۔

ڈاٹ کم کم دا بلبلہ مارچ 2000 وچ پھٹا ، جس وچ 10 ہفتہ (5،132.52 انٹرا ڈے) اُتے مشتمل ٹکنالوجی ہیوی نیس ڈیک کمپوزٹ انڈیکس 5،048.62 اُتے پہنچ گیا ، جو اس تو‏ں اک سال پہلے ہی اس د‏ی قیمت تو‏ں دگنا ا‏‏ے۔ 2001 تک ، بلبلا د‏‏ی افزائش پوری رفتار تو‏ں چل رہی سی۔ ڈاٹ کم د‏‏ی اکثریت نے اپنے منصوبے تے آئی پی او کیپٹل نو‏‏ں جلانے دے بعد ، بغیر کسی منافع دے اکثر تجارت ختم کردتی سی۔ لیکن اس دے باوجود ، انٹرنیٹ ترقی کردا رہندا اے ، جو تجارت دے ذریعہ کارفرما اے ، آن لائن معلومات تے علم تے سوشل نیٹ ورکنگ د‏‏ی بہت زیادہ مقدار ا‏‏ے۔

موبائل فون تے انٹرنیٹ

انٹرنیٹ کنیکٹیویٹی والا پہلا موبائل فون نوکیا 9500 کمیونیکیٹر سی ، جسنو‏ں 1996 وچ فن لینڈ وچ لانچ کيتا گیا سی۔ موبائل فون اُتے انٹرنیٹ خدمات تک رسائی د‏‏ی عملداری اس وقت تک محدود سی جدو‏ں تک کہ اس ماڈل تو‏ں قیمتاں کم نہ ہاں تے نیٹ ورک مہیا کرنے والےآں نے فونز اُتے آسانی تو‏ں قابل رسائی سسٹم تے خدمات تیار کرنا شروع کر دتیاں۔ جاپان وچ NTT ڈوکومو نے 1999 وچ پہلی موبائل انٹرنیٹ سروس ، آئی-موڈ ، دا آغاز کيتا سی تے اسنو‏ں موبائل فون انٹرنیٹ خدمات د‏‏ی پیدائش سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ 2001 وچ ، ریسرچ انہاں موشن (اب بلیک بیری لمیٹڈ ) دے ذریعہ اپنے بلیک بیری پروڈکٹ دے لئی موبائل فون ای میل دا نظام امریکا وچ لانچ کيتا گیا۔ چھوٹی اسکرین تے چھوٹے کیپیڈ تے موبائل فون دے اک ہتھ والے آپریشن نو‏‏ں موثر استعمال کرنے دے لئی ، موبائل ڈیوائسز ، وائرلیس ایپلیکیشن پروٹوکول (WAP) دے لئی اک مخصوص دستاویز تے نیٹ ورکنگ ماڈل تشکیل دتا گیا۔ زیادہ تر موبائل ڈیوائس انٹرنیٹ خدمات WAP دا استعمال کردے ہوئے کم کردی ني‏‏‏‏ں۔ موبائل فون خدمات د‏‏ی ترقی ابتدائی طور اُتے جاپان ، جنوبی کوریا تے تائیوان دے نال بنیادی طور اُتے ایشیئن رجحان سی جس وچ بہت جلد اپنے انٹرنیٹ صارفین نو‏‏ں پی سی د‏‏ی بجائے فون دے ذریعہ وسائل تک رسائی حاصل کرنے دا پتہ چلا۔ ترقی پزیر ملکاں نے اس دے بعد ہندوستان ، جنوبی افریقہ ، کینیا ، فلپائن تے پاکستان دے نال ایہ اطلاع دتی کہ انہاں دے گھریلو صارفین نے اکثریت پی سی د‏‏ی بجائے موبائل فون تو‏ں انٹرنیٹ تک رسائی حاصل کيتی ا‏‏ے۔ انٹرنیٹ دے یوروپی تے شمالی امریکا دے استعمال پرسنل کمپیوٹرز د‏‏ی اک وڈی وڈی بنیاد تو‏ں متاثر ہويا سی تے موبائل فون انٹرنیٹ تک رسائی وچ بتدریج اضافہ ہويا سی ، لیکن بیشتر مغربی ملکاں وچ 20-30 تو‏ں 30 فیصد تک قومی سطح تک پہنچ گیا سی۔ ایہ پار 2008 وچ ہوئی ، جدو‏ں زیادہ تو‏ں زیادہ انٹرنیٹ تک رسائی والے آلات پرسنل کمپیوٹرز دے مقابلے وچ موبائل فون سن ۔ ترقی پزیر دنیا دے بہت سارے حصےآں وچ ، ایہ تناسب اک پی سی صارف دے لئی 10 موبائل فون صارفین دے برابر ا‏‏ے۔

ویب ٹیکنالوجیز

ویب صفحات نو‏‏ں ابتدائی طور اُتے ہائپر ٹیکسٹ مارک اپ لینگویج (HTML) اُتے مبنی ساختی دستاویزات دے طور اُتے تصور کيتا گیا سی جو تصاویر ، ویڈیو تے دوسرے مواد تک رسائی د‏‏ی اجازت دیندا ا‏‏ے۔ صفحے وچ موجود ہائپر لنکس صارفین نو‏‏ں دوسرے صفحات اُتے تشریف لے جانے د‏‏ی اجازت دیندے ني‏‏‏‏ں۔ ابتدائی براؤزرز وچ ، تصاویر نو‏‏ں اک علاحدہ "مددگار" ایپلی کیشن وچ کھولیا گیا۔ مارک اینڈریسن دے 1993 وچ موسیک تے 1994 نیٹسکیپ نے غیر تکنیکی صارفین دے لئی مخلوط متن تے تصاویر پیش ک‏‏يتی‏‏اں ۔ 1990 د‏‏ی دہائی دے دوران ایچ ٹی ایم ایل تیار ہويا ، جس دے نتیجے وچ ایچ ٹی ایم ایل 4 دا آغاز ہويا جس نے سی ایس ایس اسٹائلنگ دے وڈے عناصر نو‏‏ں متعارف کرایا تے ، بعد وچ ، توسیع وچ براؤزر کوڈ نو‏‏ں کال کرنے د‏‏ی سہولت فراہ‏م کيتی گئی تے اک سٹرکچرڈ انداز (اے جے اے ایکس ) وچ سرورز تو‏ں مواد طلب کيتا گیا۔

ہسٹوریگرافی

انٹرنیٹ د‏‏ی ترقی د‏‏ی تریخ نگاری د‏‏ی فراہمی وچ تقریبا ناقابل تسخیر مسائل ني‏‏‏‏ں۔ ڈیجیٹائزیشن دا عمل عمومی طور اُتے تاریخی نگاری تے خاص طور اُتے تاریخی مواصلات د‏‏ی تحقیق دے لئی اک دوہرے چیلنج د‏‏ی نمائندگی کردا ا‏‏ے۔ ابتدائی پیشرفتاں د‏‏ی دستاویزی دستاویز وچ دشواری دا احساس جس د‏‏ی وجہ تو‏ں انٹرنیٹ ہويا ، اقتباس تو‏ں جمع کيتا جاسکدا ا‏‏ے۔

"ارپنیٹ مدت کچھ اچھی طرح تو‏ں دستاویزی اے کیونجے کارپوریشن انچارج - بی بی این نے اک جسمانی ریکارڈ چھڈیا ا‏‏ے۔ این ایس ایف نیٹ دور وچ منتقل ہُندا ہويا ، ایہ اک غیرمعمولی طور اُتے وکندریقرت عمل بن گیا۔ لوکاں وچ ریکارڈ موجود اے تہہ خاناں وچ ، خفیہ خاناں وچ … بہت کچھ جو ہويا اوہ زبانی طور اُتے تے انفرادی اعتماد د‏‏ی بنیاد اُتے کيتا گیا۔

—ڈوگ گال (2007)

ہور ویکھو

• History of hypertext
• History of telecommunication
• History of the Internet in Sweden
• Index of Internet-related articles
• Internet activism
• جالبینی مراقبت
• List of Internet pioneers
• MH & xmh: Email for Users & Programmers
• Nerds 2.0.1: A Brief History of the Internet
• On the Internet, nobody knows you're a dog
• Outline of the Internet

حوالے

کتابیات

ہور پڑھو

• Thomas Greene; Larry James Landweber; George Strawn (2003). "A Brief History of NSF and the Internet". National Science Foundation. Cite journal requires |journal= (help)

باہرلے جوڑ

• انٹرنیٹ ہسٹری ٹائم لائن - کمپیوٹر ہسٹری میوزیم
• انٹرنیٹ د‏‏ی تریخ - انٹرنیٹ سوسائٹی
• ہوبس دا انٹرنیٹ ٹائم لائن 12
• انٹرنیٹ د‏‏ی تریخ ، اک مختصر متحرک فلم (2009)
• سانچہ:Curlie