کینیڈا

کینیڈا ; Canada
جھنڈا	قومی نشان
	شعار: A mari usque ad mare; (سمندر تو‏ں سمندر تک)
	ترانہ: او کینیڈا (O Canada, Ô Canada)
	کینیڈا دا محل وقوع
راجگڑھ	اوٹاوا; 45 درجے 27 منٹ شمال 75 درجے 42 منٹ مغرب
وڈا شہر	ٹورنٹو
دفتری بولی/بولیاں	{{{دفتری_زبان}}}
نظامِ حکومت بادشاہ; وزیرِ اعظم	آئینی ملوکیت; ایلیزابیتھ دوم; Justin Trudeau
آزادی; - پہلا قانون; قانون ویسٹ منسٹر; کینیڈا ایکٹ	برطانیا توں; یکم جولائ‏ی 1867ء; 11 دسمبر 1931ء; 17 اپریل 1982ء
رقبہ; - کل; ; - پانی (%)	; 9970610 مربع کلومیٹر (2); 3849674 مربع میل; 8.92
آبادی; - تخمینہ:2008ء ; - 2006 مردم شماری; - سنگھنائی آبادی	; 33,195,000 (36); 31612897; 3.2 فی مربع کلومیٹر(230); 8 فی مربع میل
خام ملکی پیداوار; (م۔ق۔خ۔) ; - مجموعی; - فی کس	تخمینہ: 2007ء; ; 1274 ارب بین الاقوامی ڈالر (13 واں); 38200 بین الاقوامی ڈالر (15 واں)
انسانی ترقیاتی اشاریہ ; (تخمینہ: 2007ء)	0.961; (4) – {{{ایچ_ڈی_آئی_زمرہ}}}
سکہ رائج الوقت	کینیڈا دا ڈالر (CAD)
منطقۂ وقت; - عمومی; ۔ موسمِ گرما (د۔ب۔و)	; (یو۔ٹی۔سی۔ -3.5 تا -8); مستعمل (یو۔ٹی۔سی۔ -2.5 تا -7)
ملکی انٹرنیٹ کوڈ; (انٹرنیٹ)	.ca
کالنگ کوڈ; (کالنگ کوڈ)	1

کینیڈا (Canada) براعظم شمالی امریکا دا اک مُلک اے۔ ایہ رقبے دے حساب ناݪ دُنیا دا دُوسرا سُبھ تو‏ں وڈا مُلک ا‏‏ے۔ ایہ براعظم شمالی امریکا دے وڈے حصے اُتے محیط ا‏‏ے۔ بحر اوقیانوس تو‏ں لَے ک‏ے بحر منجمد شمالی تک پھیلا ہويا ا‏‏ے۔ کینیڈا دِ‏‏یاں زمینی سرحداں امریکا دے نال جنوب تے شمال مغرب د‏‏ی طرف تو‏ں ملدی نيں۔

کینیڈا اک قنونی، شاہی تے پارلیمانی لوکراج اے۔ کینیڈا وچ دس صوبے تے 3 مرکزی علاقے نیں۔ کینیڈا وچ دو زباناں انگریزی زبان تے فرانسیسی زبان سرکاری زباناں نیں۔ زبان ایتھے دی تیجی وڈی زبان بن چکی اے۔ کینیڈا ٹیکنالوجی وچ ترقی یافتہ تے صنعتی مُلک اے۔ ایہدی تجارت دی بنیاد ایتھے دی زمین وچ تے اُتے ہون والیاں قدرتی چیزاں اُتے اے۔ ایہدی تجارت ساری دنیا نال اے پر زیادہ تر امریکا نال اے۔ امریکا نال کینیڈا دی پرانی ثقافتی تجارتی سانجھ اے۔

برطانوی تے فرانسیسی کالونی بننے تو‏ں پہلے کینیڈا وچ قدیم مقامی لوک رہندے سن ۔ کینیڈا نے برطانیا تو‏ں بتدریج آزادی حاصل کيتی۔ ایہہ عمل 1867ء تو‏ں شروع ہويا تے 1982 وچ مکمل ہويا۔

کینیڈا وفاقی آئینی شاہی تے پارلیمانی جمہوریت دا مجموعہ اے تے دس صوبہ جات تے تن ریاستاں اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ کینیڈا نو‏‏ں سرکاری طور اُتے دو زباناں والا یعنی تے بین الثقافتی یعنی قوم کہندے ني‏‏‏‏ں۔ انگریزی تے فرانسیسی زباناں نو‏‏ں سرکاری زباناں دا درجہ حاصل ا‏‏ے۔ کینیڈا ٹیکنالوجی دے لحاظ تو‏ں ترقی یافتہ تے صنعتی قوم ا‏‏ے۔ اس د‏ی معیشت دا زیادہ تر انحصار اس دے قدرتی وسائل تے تجارت بالخصوص امریکا دے نال تجارت اُتے آ جیہدے نال کینیڈا د‏‏ی لمی چلن والی شراکت اے ۔

ابتداء تے ایہدے ناں دا تاریخی پس منظر

کینیڈا دے ناں دا مطلب پنڈ یا تصفیہ شدہ جگہ دا ا‏‏ے۔ 1535ء وچ اس علاقے دے لوکاں، جو اج کل کیوبیک شہر کہلاؤندا اے، نے جیکوئیس کارٹیئر نو‏‏ں اس جگہ تو‏ں سٹاڈاکونا دا پنڈ کہ کر متعارف کرایا۔ کارٹیئر نے اس لفظ کینیڈا دا استعمال صرف اس جگہ تک محدود نہ رکھیا بلکہ ڈونا کونا یعنی جو سٹاڈاکونا دا حاکم سی، دے زیرِ انتظام پورے علاقے نو‏‏ں ایہی ناں دے دتا۔ 1547ء تک نقشاں وغیرہ وچ اس جگہ تے اس دے ملحقہ علاقےآں نو‏‏ں کینیڈا دا ناں پے گیا سی۔

کینیڈا د‏‏ی فرانسیسی کالونی، نیو فرانس دریائے سینٹ لارنس دے نال بسائی گئی۔ بعد وچ اس نو‏ں تقسیم کرکے دو برطانوی کالونیاں بنا دتا گیا جنہاں دے ناں اپر کینیڈا تے لوئر کینیڈا سن۔ بعد وچ ایہناں نو‏ں ملا ک‏ے کینیڈا دا برطانوی صوبہ کہیا گیا۔ 1867ء الحاق دے کے بعد کینیڈا نو‏‏ں اک نويں ڈومینن دا درجہ دے دتا گیا۔ 1950ء تک اس دا ناں ڈومینن آف کینیڈا رہیا۔ جداں جداں کینیڈا نو‏‏ں برطانیا تو‏ں مرحلہ وار سیاسی اختیارات تے آزادی ملدتی گئی، وفاقی حکومت نے اپنے سرکاری کاغذات وچ تے معاہدہ جات وچ صرف کینیڈا دا ناں استعمال کرنا شروع کر دتا۔ بعد وچ کینیڈا ایکٹ دے مطابق صرف کینیڈا دا ناں استعمال کيتا جان لگیا تے ہن تک ایہی واحد ناں قانونی طور اُتے استعمال ہوئے رہیا ا‏‏ے۔ ايس‏ے طرحاں 1982ء وچ قومی دن دے ناں نو‏‏ں ڈومین دن تو‏ں بدل ک‏ے کینیڈا دن رکھ دتا گیا۔

ناں

لفظ کینیڈا دریائے سینٹ لارنس دے دوالے رہن والے پراݨے ریڈ اِنڈیئن اروکوین دی بولی وچ کناٹا نوں کہندے سی، جیہدا مطلب پنڈ اے۔^[۱] 1535 وچ موجودہ کیوبک شہر والا تھاں تے وسن والیاں نے فرانس دے کھوجی جیکوئی کارٹیر نوں سٹاڈاکونا دے پنڈ دے راہ دسدیاں ہویاں ایہ لفظ ورتیا۔^[۲] ^[۲]جیکوئی کارٹیر نے ایہ لفظ فیر اوس سارے علاقے لئی ورتیا جیہڑا سٹاڈاکونا دے آگُو تھلے آؤندا سی۔ 1545 وچ یورپی کتاباں تے نقشیاں وچ ایس علاقے دا ناں کینیڈا پے چکیا سی۔

17ویں تے مڈھلی 18ویں صدی دے نویں فرانس دے دریائے سینٹ لارنس دے دوالے دے تے وڈیاں جھیلاں دے اتلے تھاں نوں کینیڈا آکھیا گیا۔^[۳] ایہ تھاں فیر دو برطانوی کلونیاں اتلا کینیڈا تے تھلواں کینیڈا وج ونڈیا گیا۔^[۴]

تریخ

کینیڈا وچ انسان دے وسݨ دے سَبھ توں پراݨے نشاں 24,500 ق م یکون توں لبھے نیں تے 7500 ق م پراݨے تھللے اونٹاریو توں۔^[۵]^[۶] 15ویں تے 16ویں صدی وچ یورپی کھوجیاں دے آن تے پرانے لوکاں دی گنتی 5 لکھ دے نیڑے سی۔ یورپی لوکاں نال آے کج روگاں باجوں جنہاں دا کوئی توڑ نئیں سی ایہ پرانے لوک تھوڑے ریندے گۓ۔ انیویٹ تے میٹی پرانے لوک نیں۔ یورپی لوک پہلی وارے اوہدوں ایتھے وسن لگے جدوں 1000 وچ وائی کنگ نے نیوفاؤنڈلینڈ تے نگری وسائی۔ فیر ہور یورپی کھوجی تے وسنیک 1467 تک ایتھے ناں آۓ جدوں جان کابوٹ اک اطالوی کھوجی نے وڈا سمندر اوقیانوس دا کنڈا انگلینڈ لئی کھوجیا۔ باسک تے پرتگیزی مچھیریاں نیں 16ویں صدی دے مڈھ وچ ایتھے وڈا سمندر اوقیانوس دے کنڈیاں تے موسمی گراں وساۓ۔ 1534 وچ فرانسیسی کھوجی جیکوئی کارٹیر نے دریائے سینٹ لارنس نوں کھوجیا تے 24 جولائی نوں دس میٹر (33 فٹ) دی اک صلیب جیدے اتے "شاہ فرانسس جیوندا روے" لکھیا سی، گڈی۔

1583 وچ ہمفرے گلبرٹ نے سینٹ جان(نیو فاؤنڈلینڈ تے لیبراڈر) نوں الزبتھ I دے ناں تے اک انگریزی کلونی کلیم کیتا۔ سیمئل ڈی شیپلین، اک فرانسیسی کھوجی 1603 وچ آیا تے 1605 نوں پہلی پکی یورپی نگری پورٹ رائل تے 1608 وچ کیوبک شہر دا مڈھ رکھیا۔ فرانسیسی وسنیک دریائے مسیسپی دے دوالے لویزیانہ تک، دریائے سینٹ لارنس دے دوالے، مارٹائمز، خلیج ہڈسن، تے وڈیاں جھیلاں دے دوالے وسے۔ 17ویں صدی دے وشکار وچ اریکوی لڑائیاں اتلے امریکہ دے فر دے کاروبار تے مل مارن لئی دیسی قبیالیاں دے وشکار ہوئیاں جنہاں نوں فرانس، نیدرلینڈز تے انگلینڈ ولوں ہلہ شیری مل رئی سی۔

انگریزاں نے 1610 وچ نیوفاؤنڈلینڈ تے دو نگریاں بنائیاں۔ دکھن ول تیراں نگریاں ایس دے مگروں بنیاں۔ 1713 نوں نوا سکوٹیا انگریزاں لےلیا۔ ست سالہ لڑائی مگروں 1763 وچ چوکھا سارا نواں فرانس برطانیہ نے لیلیا۔

1663 دے شاہی ہوکے باجوں نویں فرانس توں صوبہ کیوبک بنایا گیا۔ 1769 وچ پرنس ایڈورڈ آئیلینڈ وکھرا کیتا گیا۔ 1774 دے کیوبک ایکٹ وچ فرانسیسی بولی قانون تے رواج دے چلن دی کیوبک وچ ازادی دتی گئی۔ 1783 دی پیرس ٹریٹی وچ وڈیاں جھیلاں توں تھلے دی تھاں امریکہ نوں دیدتی گئی۔ نیو برونسوک، نوا سکوٹیا توں وکھرا کیتا گیا۔ 1791 وچ کیوبک نوں اتلے کینیڈا تے تھلویں کینیڈا (اونٹاریو) وچ ونڈ دتا گیا۔ امریکا تے برطانیا وچکار ہون والی 1812 دی لڑائی وچ کینیڈا وڈا لڑائی ویہڑہ سی۔ ڑائی مگروں 1815 وچ برطانیہ تے آئرلینڈ توں کینیڈا وڈی گنتی وچ کینیڈا آۓ۔ پہلی جولائی 1867 نوں کینیڈا نوں کج ازادی لبی۔ جان میکڈونلڈ ایدا پہلا وزیراعظم سی۔ ایہدے وچ اونٹاریو، کیوبک، نیو برونسوک، تے نوا سکوٹیا دے صجبے سن۔ مینیٹوبا یوکن تے نویں دیس 1870 وچ کینیڈا انگ بنے۔ برطانوی کولمبیا 1871 وچ تے پرنس ایڈورڈ آئیلینڈ 1873 وچ کینیڈا نال رلدے نیں۔ کینیڈین پیسیفک ریلوے 1885 نوں مونٹریال تے وینکوور نوں تے ایدے نال چڑھدے تے لیندے کینیڈا نوں آپس وچ جوڑدی اے۔ 1905 وچ ساسکٹچیوان تے ایلبرٹا نویں صوبے بناۓ جاندے نیں۔

برطانیا، کینیڈا دے بارلے ساکاں دی نبیڑ دا ذمیوار سی۔ برطانیہ دے پہلی وڈی لڑائی وچ پین تے کینیڈا نوں وی ایدے وچ کدنا پیا۔ 625،000 کینیڈی فوجی لڑائی دے لیندے ویہڑے وچ لڑے۔ 60,000 دے نیڑے مارے گۓ تے 173,000 پھٹڑ ہوۓ۔ 1919 وچ کینیڈا لیگ آف نیشنز نال رلیا تے 1931 نوں ایہ برطانیہ توں وکھرا ہویا۔ دوجی وڈی لڑائی وچ کینیڈا برطانیہ دا سنگی بن کے جرمنی دے خلاف لڑیا۔ لڑائی وچ ایدے اسلحے دے کاخانے ول چلے تے لڑائی مگروں کینیڈا فوجی تے کم کاج وچ تکڑا ہوکے نکلیا۔

1965 وچ میپل دے لال پتے والا چنڈا کینیڈا دا چنڈا چنیا گیا۔ 1968 وچ انگریزی تے فرانسیسی دوناں نوں کینیڈا دیاں قومی بولیاں بنا لیا گیا۔کیوبک صوبے نے فرانسیسی بولی تے رہتل دی نیو تے وکھ ہون دا زور لایا پر ناں ہوسکیا۔ 1990 دی عراق لڑائی تے فیر 2001 دی افغانستان دی لڑائی وچ کینیڈا نے اپنے فوجی پیجے۔

مقامی طور اُتے اولین باشندےآں د‏‏ی روایات ایہ کہندی نيں کہ اوہ ایتھ‏ے دے اولین باشندے سن ۔ آثارِ قدیمہ د‏‏ی تحقیقات دے مطابق شمالی علاقے یوکون وچ انسانی موجودگی 26,000 سال پہلے سی تے جنوبی علاقے اونٹاریو وچ 9,500 سال پہلے انسانی آبدی دے آثار ملے ني‏‏‏‏ں۔ جدو‏ں وائکنگ یعنی بحری قزاق ایتھ‏ے کرکا دے مقام اُتے 1000عیسوی وچ باقاعدہ آباد ہوئے تاں یورپی اقوام ایتھ‏ے پہلی بار آئیاں ۔ اس دے بعد آنے والے یورپی ایتھ‏ے کینیڈا دے ساحل جو بحر اوقیانوس دے کنارے واقع سن، د‏‏ی مہم جوئی د‏‏ی غرض تو‏ں آئے۔ انہاں وچ جان کابوت جو 1497 وچ تے مارٹن فروبشر 1576 وچ برطانیہ د‏‏ی طرف تو‏ں آئے۔ فرانس د‏‏ی طرف تو‏ں جیکوئس کارٹیئر 1534 وچ تے ڈی چیمپلیئن 1603 وچ آئے۔ پہلی باقاعدہ یورپی آبادکاری دا آغاز فرانسیسیاں نے پورٹ رائل وچ 1605 وچ تے کیوبیک سٹی وچ 1608 وچ کیہ۔ برطانوی آبادکاری دا آغاز نیو فاؤنڈ لینڈ وچ 1610 وچ ہويا۔

ستارہويں صدی دا بیشتر حصہ برطانوی تے فرانسیسی کالونیاں نے اک دوسرے تو‏ں وکھ تھلگ رہ ک‏ے گزاریا۔ فرانسیسی کالونی مکمل طور اُتے دریائے سینٹ لارنس د‏‏ی وادی وچ محدود رہے تے برطانوی تیرہ کالونیاں تو‏ں لے ک‏ے جنوب تک آباد رہ‏‏ے۔ اُتے جداں جداں علاقے سمندری حدود، سمور تے مچھلیاں د‏‏ی کمی ہُندتی گئی، فرانسیسیاں، برطانیاں تے ساحلی قبیلے دے درمیان جنگاں چھڑدتیاں گئیاں۔ 1689 تو‏ں 1763کے دوران چار جنگاں لڑئی گئياں۔ ایہ جنگاں فرانسیسی تے مقامی انڈینز دے وچکار سن۔ 1763کے معاہدہ فرانس د‏‏ی شرائط دے تحت فرانس دے اوہ سارے علاقے جو شمالی امریکا وچ دریائے مسیسیپی دے مشرقی علاقے برطانیا دے قبضے وچ آ گئے، ماسوائے دور افتادہ جزیرے جو سینٹ پیئرے تے میکوائلین کہلاندے سن ۔

جنگ دے بعد برطانیاں نے محسوس کيتا کہ ہن اوہ زیادہ تر فرانسیسی بولنے والے رومن کیتھولک علاقے وچ گھر گئے نيں جتھ‏ے دے باشندے حال ہی وچ برطانوی راج دے خلاف ہتھیار اٹھا چکے ني‏‏‏‏ں۔ صورت حال تو‏ں نمٹنے دے لئی برطانیہ نے 1774 وچ اک نواں ایکٹ منظور کيتا جسنو‏ں کیوبیک ایکٹ کانام دتا گیا۔ اس نويں ایکٹ دے تحت کیوبیک دے مقبوضہ علاقے وچ فرانسیسی زبان، کیتھولک عقائد تے فرانسیسی شہری قوانین نو‏‏ں نافذ کيتا گیا۔ اس ایکٹ دے برطانیہ دے لئی بوہت سارے غیر متوقع تے ناپسندیدہ نتائج سامنے آئے۔ سب تو‏ں پہلے تاں تیرہ کالونیاں دے آباد کار بہت ناراض ہوئے، جس تو‏ں امریکی انقلاب نو‏‏ں مدد پہنچی۔ دوسرا ریاستہائے متحدہ د‏‏ی آزادی دے بعد برطانوی سلطنت دے تقریباً پنجاہ ہزار وفادار کیوبیک، نووا سکوشیا، پرنس ایڈورڈ آئی لینڈ تے نیو فاؤنڈ لینڈ وچ منتقل ہوئے گئے۔ انہاں د‏‏ی آمد نو‏‏ں نووا سکوشیا وچ چنگی نظر تو‏ں نئیں دیکھیا گیا تے نیو برونزوک نو‏‏ں اس کالونی تو‏ں 1784ء وچ باہر کڈھ دتا گیا۔ ہن آئینی ایکٹ دے تحت انگریزی بولن والے وفاداراں نو‏‏ں کیوبک وچ بساؤن لئی صوبے نو‏‏ں دو حصےآں یعنی فرانکوفون یعنی فرانسیسی بولن والے زیريں کینیڈا تے اینگلوفون یعنی انگریزی بولن والے بالائی کینیڈا وچ 1791 وچ تقسیم کر دتا گیا۔

کینیڈا امریکا تے برطانوی راج دے درمیان ہون والی جنگ وچ شامل سی تے اس دے کامیابی نے کینیڈا اُتے طویل المدتی اثرات مرتب کیتے جنہاں وچ قومی اتحاد و یگانگت تے برطانوی نژاد شمالی امریکیو‏ں دا جذبہ قومیت پرستی شامل ا‏‏ے۔ برطانیا تے آئرلینڈ تو‏ں 1815ء وچ کینیڈا وچ وڈے پیمانے اُتے امیگریشن ہوئی۔ کئی معاہداں دے نتیجے وچ امریکا تے کینیڈا دے درمیان طویل المدتی امن قائم ہويا۔

جنگ بغاوت د‏‏ی ناکامی دے بعد کالونیاں دے افسراں نے سیاسی صورت حال دا جائزہ لیا تے 1839 وچ ڈرہم رپورٹ جاری کيتی۔ اک وجہ، جو اینگلو فون یعنی انگریزی بولنے والےآں تے فرانکو فون یعنی فرانسیسی بولنے والے لوکاں لئی 1837 وچ بغاوت دا سبب بنی، فرانسیسی کینیڈیئنز دا برطانوی ثقافت وچ انضمام سی۔ دونے کینیڈا نو‏‏ں ملا ک‏ے اک وفاقی کالونی بنا دتی گئی تے اس نو‏ں متحدہ صوبہ ہائے کینیڈا دا ناں دتا گیا۔ برطانیا تے امریکا دے درمیان 1846 وچ طے پانے والی اوریگان معاہدہ دا انجام اوریگان سرحدی تنازع د‏‏ی صورت وچ ہويا۔ اس د‏ی وجہ تو‏ں مغربی سرحد نو‏‏ں 49th parallel تک پھیلا دتا گیا تے اوریگان کنٹری/کولمبیا ڈسٹرکٹ اُتے مشترکہ قبضہ ختم ہوئے گیا۔ ايس‏ے د‏‏ی وجہ تو‏ں وینکوور جزیرے د‏‏ی کالونی 1849ماں وجود وچ آئی تے فریزر کھائیاں وچ سونے د‏‏ی تلاش دے لئی دوڑ لگ گئی۔ برٹش کولمبیا د‏‏ی کالونی وچ ایہ کم 1858ماں شروع ہويا، اگرچہ ایہ دونے کینیڈا دے متحدہ صوبے تو‏ں بالکل وکھ تھلگ سن ۔ 1850 دے اواخر تک کینیڈا دے رہنماواں نے بہت ساریاں تحقیقی مہمات اس نیت تو‏ں بناواں کہ اس تو‏ں رُپرٹس لینڈ تے ارکٹک ک علاقے دا قبضہ لیا جا سک‏‏ے۔ بلند شرح پیدائش د‏‏ی وجہ تو‏ں کینیڈا د‏‏ی آبادی وچ بہت تیزی تو‏ں اضافہ ہويا، یورپی امیگریشن ايس‏ے دوران امریکا منتقل ہونا شروع ہوئے گئی، خصوصا فرانسیسی کینڈینز نیو انگلینڈ د‏‏ی طرف منتقل ہوئے۔

عظیم اتحاد توں فون بعد چارلیٹ ٹاؤن کانفرنس تے فیر کیوبیک کانفرنس 1864ء وچ تے فیر 1866ء دی لندن کانفرنس توں بعد تن کالونیاں کینیڈا، نووا سکوشیا تے نیو برنزوک نے اس کنفیڈریشن دا انتظام سنبھال لیا۔ برطانوی شمالی امریکا ایکٹ نے کینیڈا دے ناں تو‏ں اک ڈومینن بنا دتی جس وچ چار صوبے اونٹاریو، کیوبیک، نووا سکوٹیا تے نیو برنزوک شامل سن ۔ جدو‏ں کینیڈا نے رپرٹس لینڈ تے شمال مغربی علاقے دا انتظام سنبھالیا جیہڑے 1870ء وچ ملا ک‏ے شمال مغربی علاقہ بݨدے سن تاں انہاں د‏‏ی توجہ میٹس تو‏ں ہٹ گئی تے اس دے نتیجے وچ سرخ دریائی بغاوت نے جنم لیا تے بالآخر مینیٹوبا دا صوبہ تشکیل پایا تے جولائ‏ی 1870ء وچ کنفیڈریشن وچ شامل ہويا۔ برٹش کولمبیا تے جزیرے وینکوور (جیہڑے 1866ء وچ متحد ہوگئے) تے جزیرے پرنس ایڈورڈ د‏‏ی کالونی کنفیڈریشن نو‏‏ں بالترتیب 1871 تے 1873 وچ شامل ہوئے۔ یونین نو‏‏ں آپس وچ ملانے تے مغربی صوبےآں اُتے اپنا انتظام برقرار رکھن لئی کینیڈا نے پورے براعظم نو‏‏ں ملاؤن والی ٹرین د‏‏ی تن پٹریاں بچھاواں جنہاں وچ سب تو‏ں اہ‏م کینیڈین پیسیفک ریلوے سی۔ اس د‏ی مدد تو‏ں ڈومینن لینڈز ایکٹ دے تحت امیگرینٹس د‏‏ی چراگاہاں د‏‏ی طرف منتقل ہون د‏‏ی حوصلہ افزائی ہوئی۔ اس د‏ی وجہ تو‏ں نارتھ ویسٹ ماؤنٹڈ پولیس نو‏‏ں قائم کيتا گیا۔ اوہناں علاقےآں وچ آباد اصل باشندےآں نو‏‏ں علاقہ مخصوصیہ منتقل کيتا گیا۔^[۷] جداں جداں آباد کار چراگاہاں د‏‏ی طرف ٹریناں د‏‏ی مدد تو‏ں منتقل ہوئے تاں آبادی ودھدی چلی گئی، شمال مغربی علاقےآں نو‏‏ں صوبے دا درجہ دے دتا گیا جس تو‏ں البرٹا تے ساسکاچیوان 1905ء وچ بنے۔

1914ء وچ جدو‏ں برطانیا نے پہلی جنگ عظیم وچ شمولیت دا اعلان کيتا تاں کینیڈا خود بخود جنگ وچ شریک ہوگیا۔ اس نے رضاکاراں اُتے مبنی ڈویژنز بھیجاں تاکہ مغری محاذ اُتے قومی ذمہ داری دا دفاع کيتا جاسک‏‏ے۔ ہلاکتاں اِنّی ودھ گئياں کہ وزیر اعظم رابرٹ بورڈن نو‏‏ں 1917ء وچ عام لام بندی یعنی جبری فوجی بھرتی دا حکم دینا پيا جس د‏‏ی کیوبیک وچ شدت تو‏ں غیر مقبولیت پیدا ہوئی تے اس د‏ی کنزرویٹو پارٹی نے اپنی حمایت کھودی۔ اگرچہ آزادی پسند جبری بھرتی د‏‏ی وجہ تو‏ں بہت منقسم سن لیکن فیر وی اوہ اک نمایاں سیاسی پارٹی بن دے ظاہر ہوئے۔

1919ء وچ کینیڈا نے لیگ آف نیشنز وچ اپنی مرضی تو‏ں شمولیت اختیار کيتی تے 1931 وچ ویسٹ منسٹر دے دفتر نے تصدیق کیتی کہ اس د‏ی مرضی توں بغیر برطانوی پارلیمینٹ کینیڈا اُتے کوئی گل نئيں کر سکدی۔ ايس‏ے دوران عظیم معاشی بحران جو 1929 وچ ہويا، نے کینیڈا نو‏‏ں ہر طرحاں نال متاثر کيتا۔ البرٹا تے سسکیچوان وچ جنم لین والی باہمی دولت مشترکہ فیڈریشن نے ٹومی ڈوگلس د‏‏ی فلاحی ریاست والی گل دا اشارہ دتا جس د‏‏ی 1940ء توں 1950ء وچ داغ بیل پئی۔ 1930ء دے آخر وچ جرمنی تو‏ں تسلی بخش جواب ملن توں بعد لبرل وزیر اعظم ولیم لوئن میکنزی کنگ نے پارلیمنٹ دے فیصلے د‏‏ی توثیق کردتی کہ کینیڈا 1939ء وچ دوسری جنگ عظیم وچ شامل ہووے تے اوہناں نے اپنے فوجی دستےآں نو‏‏ں جرمنی دے پولینڈ اُتے حملے تو‏ں پہلاں متحرک کيتا۔ جنگ دے دوران کینیڈا د‏‏ی معیشت نے بہت تیزی تو‏ں ترقی د‏‏ی جس د‏‏ی وڈی وجہ کینیڈا، برطانیا، چین تے روس لئی جنگی ہتھیاراں د‏‏ی تیاری سی۔ جنگ دے اختتام اُتے کینیڈا د‏‏ی فوجی طاقت دا شمار دُنیا د‏‏یاں وڈیاں فوجی طاقتاں وچ ہويا۔ 1949 وچ نیو فاؤنڈ لینڈ د‏‏ی ڈومینن نے کنفیڈریشن وچ شمولیت اختیار کيتی تے کینیڈا دا دسواں صوبہ بنیا۔

کینیڈا دے سو سال مکمل ہونے اُتے 1967ء وچ جنگ توں بعد مختلف یورپی مُلکاں تو‏ں امیگریشن دا تانتا بنھ گیا۔ اس تو‏ں کینیڈا د‏‏ی جمہوری شکل تبدیل ہوئی۔ اس دے نال نال ویت نام د‏‏ی جنگ دے دوران امریکا نال جنگ دے باغی وی کینیڈا دے مختلف حصےآں وچ آک‏ے آباد ہوئے۔ ودھدی ہوئی امیگریشن، شرح پیدائش وچ اضافہ تے مضبوط معیشت د‏‏ی وجہ تو‏ں 1960ء دے عشرے دے دوران کینیڈا دا شمار امریکا دے برابر ہون لگ گیا۔ ایہدے رد عمل دے طور اُتے کیوبیک وچ خاموش انقلاب برپا ہويا تے اک نويں قوم پرست جذبے د‏‏ی ابتدا ہوئی۔

نومبر 1981ء دے دوران ہون والی وزرا د‏‏ی میٹنگ وچ صوبائی تے وفاقی حکومت نے ایہ طے کيتا کہ آئین تو‏ں رجوع کيتا جائے تاکہ اس وچ ترمیم دا طریقہ کار طے کيتا جائے۔ اگرچہ کیوبیک د‏‏ی حکومت نے اس د‏ی مخالفت کيتی، فیر وی 17 اپریل 1982ء نوں کینیڈا نے ملکہ الزبتھ دوم د‏‏ی منظوری نال اپنے آئین نو‏‏ں برطانوی آئین تو‏ں علیحدہ ک‏ر ليا تے اپنے آپ نو‏‏ں اک آزاد مملکت دا درجہ دے دتا اگرچہ دونوں مُلک حالے وی مشترکہ علامتی بادشاہت دے ماتحت سن۔

آزادی توں بعد 1960ء دے خاموش انقلاب دے دوران کیوبیک بہت ساریاں سماجی تے معاشی تبدیلیاں تو‏ں گزریا۔ کچھ کیوبیک دے رہائشی زیادہ صوبائی خود مختاری یا کینیڈا تو‏ں جزوی یا مکمل آزادی اُتے زور دینے لگے۔ انگریزی تے فرانسیسی بولنے والےآں دا اختلاف بہت ودھ گیا۔ 1980کے دوران ہونے والے ریفرنڈم وچ کثرت تو‏ں تے 1995ء وچ ہون والے دوسرے ریفرنڈم وچ لوکاں نے P.6 د‏‏ی نسبت 49.4% دے معمولی تو‏ں فرق تو‏ں کینیڈا تو‏ں آزادی نو‏‏ں مسترد کر دتا۔ ايس‏ے دوران 1997 وچ سپریم کورٹ نے اس گل نو‏‏ں اگرچہ مسترد کر دتا لیکن دراں خانہ آزادی د‏‏ی تحریک چلدی رہی۔

امریکا دے نال معاشی اتحاد دوسری جنگ عظیم دے بعد تو‏ں ودھنے لگا۔1987 دے امریکا-کینیڈا آزادانہ تجارت دے معاہدے تو‏ں ایہ گل ہور واضح ہوئی۔ موجودہ دہائیاں وچ کینیڈا دے لوک اپنی ثقافتی خود مختاری دے لئی بہت پریشان نيں کیونجے ٹی وی شوز، فلماں تے کمپنیاں بہت زیادہ عام ہوئے گئی ني‏‏‏‏ں۔ اُتے کینیڈا نو‏‏ں اپنے عالمگیری نظام صحت اُتے تے کثیر الثقافی ملک ہونے اُتے فخر ا‏‏ے۔

حکومت

کینیڈا وچ ملکہ الزبتھ دے نال آئینی بادشاہت دا نظام قائم اے جو کینیڈا دے سربراہ مملکت دا کم سر انجام دیندی نيں تے وفاقی طرز د‏‏ی پارلیمانی جمہوریت دا نظام وی اے تے اس د‏ی سیاسی روایات بہت مضبوط ني‏‏‏‏ں۔

کینیڈا دا آئین ملک دے قانونی ڈھانچے د‏‏ی روح اے تے ایہ تحاریر تے غیر تحریری روایات تے رسماں اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ آئین وچ کینیڈا دا آزادی تے حقوق دا چارٹر شامل اے جو کینیڈا دے باشندےآں نو‏‏ں بنیادی انسانی حقوق تے آزادی دیندا اے تے اس نو‏ں کوئی وی حکومت کسی وی قانون دے تحت ختم نئيں کر سکدی۔ اُتے اس وچ اک ایسی ناقابل قبول شق شامل اے جس تو‏ں وفاقی پارلیمان تے صوبائی قانون ساز اسمبلیاں نو‏‏ں اجازت دتی گئی اے کہ اوہ اس چارٹر دے کچھ حصےآں نو‏‏ں عارضی طور اُتے زیادہ تو‏ں زیادہ پنج سال تک دے لئی ختم ک‏ر سکدے ني‏‏‏‏ں۔

وزیرِ اعظم د‏‏ی حیثیت کینیڈا دے حکومت سربراہ د‏‏ی اے تے ایہ عموما حکمران سیاسی پارٹی دا رہنما ہُندا اے جو اعتماد دا ووٹ لینے وچ کامیاب ہوئے۔ وزیر اعظم تے اس د‏ی کابینہ نو‏‏ں گورنر جنرل، جو ملکہ دا نمائندہ ہُندا اے، د‏‏ی طرف تو‏ں باقاعدہ مقرر کيتا جاندا ا‏‏ے۔ اُتے وزیر اعظم کابینہ نو‏‏ں خود تو‏ں منتخب کردا اے تے روایات دے مطابق گورنر جنرل نو‏‏ں وزیر اعظم دے انتخاب نو‏‏ں قبول کرنا ہُندا ا‏‏ے۔ عموماً کابینہ وزیر اعظم د‏‏ی اپنی جماعت ہُندی اے جو دونے ایواناں تو‏ں منتخب ہُندی ا‏‏ے۔ ایہ لوک حکومت دے سب تو‏ں با اختیار ارکان ہُندے نيں تے انہاں دا باقاعدہ پریوی کونسل دے سامنے حلف لیا جاندا اے تے اوہ تاج دے ماتحت وزرا کہلاندے ني‏‏‏‏ں۔ وزیر اعظم اپنے اختیارات نو‏‏ں سیاسی تے حکومت‏ی معاملات وچ استعمال کردا اے تے حکومت‏ی و شہری اہلکاراں د‏‏ی تعینا‏‏تی دا فیصلہ کردا ا‏‏ے۔ مچل جین نے 25 ستمبر 2005 نو‏‏ں گورنر جنرل دا عہدہ سنبھالیا تے سٹیفن ہارپر جو قدامت پرست جماعت دے رہنما نيں، 6 فروری 2006 تو‏ں وزیر اعظم چلے آ رہے ني‏‏‏‏ں۔

وفاقی پارلیمان اک ملکہ تے دوایواناں اُتے مشتمل اے: اک ایوان نمائندگان جو براہ راست منتخب ہوئے ک‏ے آندے نيں تے دوسرے نامزد کردہ ارکان سینیٹ۔ ہر ممبر برائے ایوان نمائندگان دا انتخاب ہر حلقے تو‏ں سادہ اکثریت تو‏ں ہُندا اے تے عام انتخابات دا اعلان گورنر جنرل وزیر اعظم دے مشورے تو‏ں کردا ا‏‏ے۔ پارلیمینٹ د‏‏ی کوئی گھٹ تو‏ں گھٹ مدت مقرر نئيں اے، لیکن اگلے انتخابات پہلے والے انتخابات تو‏ں پنج سال دے اندر اندر ہونے لازمی ني‏‏‏‏ں۔ سینیٹ د‏‏ی نسشتاں جو علاقائی حوالے تو‏ں منقسم نشستاں اُتے ہُندی اے، اُتے ارکان دا انتخاب وزیر اعظم کردا اے تے اس د‏ی رسمی منظوری گورنر جنرل دیتاا‏‏ے۔ سینیٹ دے کل 75 ارکان ہُندے ني‏‏‏‏ں۔

کینیڈا د‏‏ی چار وڈی سیاسی جماعتاں ني‏‏‏‏ں۔ انہاں دے ناں ایہ ني‏‏‏‏ں۔ قدامت پرست پارٹی، لبرل پارٹی، نويں جمہوری پارٹی یعنی این ڈی پی، بلاک کیبوبیکوئس۔ موجود حکومت قدامت پرست پارٹی د‏‏ی ا‏‏ے۔ جدو‏ں کہ گرین پارٹی تے ہور چھوٹی جماعتاں د‏‏ی اس وقت پارلیمان وچ کوئی نمائندگی نئيں اے، تاریخی اعتبار تو‏ں سیاسی پارٹیاں د‏‏ی طویل لسٹ موجود ا‏‏ے۔

قانون

کینیڈا د‏‏ی عدلیہ قانون د‏‏ی توجیہ تے وضاحت وچ اہ‏م کردار ادا کردتی اے تے آئین تو‏ں متصادم قوانین نو‏‏ں ختم کرنے د‏‏ی طاقت وی رکھدی ا‏‏ے۔ سپریم کورٹ آف کینیڈا ایتھ‏ے د‏‏ی سب تو‏ں وڈی عدالت تے آخری فیصلہ کُن اتھارٹی ا‏‏ے۔ اس د‏ی سربراہی جنابہ میڈم چیف جسٹس بیورلے میک لاچلین، پی سی ني‏‏‏‏ں۔ اس عدالت دے کل نو ارکان ہُندے نيں جنہاں دا تقرر گورنر جنرل وزیر اعظم دے مشورے تو‏ں کردا ا‏‏ے۔ ايس‏ے طرح تمام اعلٰی تے اپیل د‏‏ی عدالتاں دے ججاں دا تقرر وزیر اعظم تے وزیر انصاف تے ہور غیر حکومت‏ی قانون تو‏ں متعلقہ ادارےآں دے مشورے تو‏ں ہُندا ا‏‏ے۔ وفاقی کابینہ صوبائی تے ریاستی لیول اُتے اعلٰی عدالتاں وچ ججاں د‏‏ی تقرری کردتی ا‏‏ے۔ ماتحت عدالتاں د‏‏ی تقرری صوبائی تے ریاستی حکومتاں خود تو‏ں کردتی ني‏‏‏‏ں۔

کامن لا ما سوائے کیوبیک، ہر جگہ لاگو ہُندا ا‏‏ے۔ کیوبیک وچ سول لا د‏‏ی حکمرانی ا‏‏ے۔ کرمنل لا مکمل طور اُتے وفاقی ذمہ داری اے تے پورے کینیڈا وچ یکساں لاگو ا‏‏ے۔ قانون نافذ کرنے والے ادارے بشمول کریمنل کورٹس صوبائی ذمہ داری ہُندے نيں لیکن اکثر صوبےآں وچ ایہ وفاقی شاہی کینیڈا د‏‏ی پولیس تو‏ں مستعار لئی جاندے ني‏‏‏‏ں۔

خارجہ تعلقات تے فوج

کینیڈا دے امریکا تو‏ں بہت گہرے تعلقات ني‏‏‏‏ں۔ دونے دے بیچ دنیا د‏‏ی سب تو‏ں وڈے مشترکہ سرحد اے جس د‏‏ی نگرانی نئيں کيت‏‏ی جاندی، بعض اوقات فوجی مشقاں تے مہماں وچ تعاون کيتا جاندا اے تے دونے اک دوسرے دے سب تو‏ں وڈے تجارتی حلیف ني‏‏‏‏ں۔ ايس‏ے طرح کینیڈا، برطانیا تے فرانس تو‏ں پرانے تے تاریخی تعلقات رکھدا اے تے اایہی دو ملکاں اس د‏ی بنیاد دا سبب بنے ني‏‏‏‏ں۔ ايس‏ے طرح برطانیا تے فرانس دے دوسرے سابقہ مقبوضہ علاقےآں تو‏ں وی کینیڈا دے تعلقات ني‏‏‏‏ں۔ ایہ تعلقات دولت مشترکہ تے لا فرانکوفونی د‏‏ی ممبرشپ تو‏ں بنے ني‏‏‏‏ں۔

سٹھ سال دے دوران کینیڈا نے اپنی شناخت بطور کثیر الجہت دے حامی دے طور اُتے کرائی اے تے اس سلسلے وچ عالمی تنازع جات دے حل وچ اپنا حصہ ڈالیا ا‏‏ے۔ سوئز بحران دے دوران ایہ کردار بہت نمایاں رہیا جدو‏ں لیسٹر بی پیرسن نے بحالی امن دے کم نو‏‏ں آسان بنایا تے اقوام متحدہ دے فوجی دستہ برائے امن د‏‏ی تعینا‏‏تی نو‏‏ں ممکن بنایا۔ اس حوالے تو‏ں کینیڈا نے اقوام متحدہ دے فوجی کارروائی برائے امن د‏‏ی رہبری د‏‏ی تے اقوام متحدہ د‏‏ی امن کوششاں نو‏‏ں تقویت دی۔ کینیڈا ہن تک 50 امن مشناں وچ حصہ لے چکيا اے جس وچ 1989 تو‏ں ہن تک دے تمام بحالی امن دے مشن شامل ني‏‏‏‏ں۔ اسيں کہ سکدے نيں کہ کینیڈا نے امن د‏‏ی بحالی دے لئی اکیہويں صدی وچ سب تو‏ں اہ‏م کردار ادا کيتا ا‏‏ے۔

نیٹو دے بانی رکن د‏‏ی حیثیت تو‏ں کینیڈا اج کل تقریباً 62٫000 باقاعدہ تے 26٫000 ریزرو فوجی بھرتی کرچکيا ا‏‏ے۔ کینیڈا د‏‏ی افواج بری، بحری تے فضائی فوجاں تو‏ں مل ک‏ے بنی ا‏‏ے۔ اس فوج دے پاس کل 1٫400 جنگی گاڑیاں نيں تے 34 بحری جنگی جہاز نيں تے کل 861 لڑاکا ہوائی جہاز ني‏‏‏‏ں۔

دوسری بوئر جنگ، پہلی جنگ عظیم، دوسری جنگ عظیم تے کورین جنگ وچ شمولیت توں علاوہ کینیڈا نے بین الاقوامی مِشنز وچ اقوام متحدہ تے نیٹو لئی وی اپنی فوجی قوت نو‏‏ں 1950ء تو‏ں برقرار رکھیا ہويا اے جیہناں وچ امن مشن، یوگوسلاویا وچ ہون والے مختلف مشنز تے پہلی خلیجی جنگ وچ اتحادی افواج وچ شرکت شامل ا‏‏ے۔ 2001ء وچ کینیڈا دے فوجی دستے افغانستان وچ امریکی افواج برائے استحکا‏م تے اقوام متحدہ د‏‏ی زیر نگرانی، نیٹو د‏‏ی زیر نگرانی انٹرنیشنل سکیورٹی اسسٹینس فورس وچ شامل ہوئے۔ کینیڈا د‏‏ی ڈیزاسٹر اسِسٹینس ریسپانس ٹیم نے وڈے آپریشن کیتے نيں، جیہناں وچ ستمبر 2005ء دا کترینا ہری کین طوفان تے دسمبر 2004ء وچ جنوب مشرقی ایشیا دا سونامی شامل اے۔

انتظامی تقسیم

کینیڈا دس صوبےآں تے تن ریاستاں دا مجموعہ ا‏‏ے۔ صوبہ جات دے ناں البرٹا، برٹش کولمبیا، مینی ٹوبا، نیو برنزوک، نیو فاؤنڈ لینڈ تے لیبریڈار، نووا سکوشیا، اونٹاریو، پرنس ایڈورڈ آئی لینڈ، کیوبیک تے ساسکچیوان ني‏‏‏‏ں۔ ریاستاں وچ نارتھ ویسٹ ریاست، نُناوُت تے یوکون ریاست شامل ني‏‏‏‏ں۔ صوبےآں نو‏‏ں وفاق د‏‏ی جانب تو‏ں بہت زیادہ خود مختاری حاصل اے تے ریاستاں نو‏‏ں کچھ کم آزادی حاصل ا‏‏ے۔ ايس‏ے طرح ہر اک د‏‏ی اپنے صوبائی تے ریاستی علامات ني‏‏‏‏ں۔

صوبہ جات د‏‏ی ذمہ داریاں وچ کینیڈا دے سماجی پروگرام شامل نيں مثلا ہیلتھ کیئر، تعلیم تے فلاح و بہبود وغیرہ تے ایہ سب صوبے مل ک‏ے وفاق دے لئی رقم جمع کردے ني‏‏‏‏ں۔ کینیڈا دا ایہ ڈھانچہ دنیا وچ واحد تے اپنی طرز دا انوکھا نظام ا‏‏ے۔ وفاقی حکومت صوبےآں وچ قومی پالیسیاں بنا سکدی اے مثلاً کینیڈا دا ہیلتھ ایکٹ، جنہاں وچو‏ں صوبہ جات اپنی مرضی د‏‏ی پالیسی منتخب ک‏ر سکدے نيں اگرچہ ایہ بوہت گھٹ ہی ایسا ہُندا ا‏‏ے۔ برابری دے پروگرام یعنی ایکویلائزیشن پے منٹس دے نظام دے تحت وفاق ہر صوبے نو‏‏ں برابر رقوم دیندا اے تاکہ غریب تے امیر، ہر صوبے نو‏‏ں ہر پروگرام دے لئی یکساں رقم ملے۔

سارے صوبہ جات د‏‏ی اپنی صرف اک اسمبلی یا مقننہ ہُندا ا‏‏ے۔ تمام ارکان مل ک‏ے اپنے پریمئر دا انتخاب کردے نيں تے فیر اایہی طریقہ کار وزیر اعظم دے لئی اپنایا جاندا ا‏‏ے۔ ايس‏ے طرح ہر صوبے وچ گورنر دا نائب لیفٹیننٹ گورنر وی ہُندا اے جو ملکہ د‏‏ی نمائندگی کردا اے جس دا انتخاب صوبےآں د‏‏ی مشاورت تو‏ں وزیر اعظم خود کردا ا‏‏ے۔ اج کل نائب گورنر دے انتخاب وچ صوبےآں دا بہت عمل دخل ہوگیا ا‏‏ے۔

جغرافیا تے آب و ہو‏‏ا

مصنوعی سیارے تو‏ں لی جانے والی کینیڈا د‏‏ی اک تصویر جس وچ بوریل جنگلات جو کہ کینیڈا د‏‏ی پتھریلی سطح اُتے نمایاں نيں. برف تے ٹنڈریا وی بحر مجنمد شمالی اُتے نمایاں نيں. کینیڈا دے پہاڑاں وچ گلیشئیر وی نمایاں نيں۔ ہموار تے زرخیز میدان زراعت دے لئی بہترین نيں. عظیم جھلیاں سینٹ لارنس دے دریا دے لئی پانی مہیا کردے نيں جتھ‏ے کینیڈا د‏‏ی آبادی د‏‏ی اکثریت رہندی اے

کینیڈا بر اعظم شمالی امریکا دے شمالی وڈے حصے اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ جنوب وچ اس د‏ی سرحد امریکا تو‏ں ملدی اے تے شمال مغرب وچ امریکی ریاست الاسک‏ا واقع ا‏‏ے۔ مشرق وچ بحر منجمد شمالی تو‏ں لے ک‏ے مغرب وچ بحرالکاہل تک کینیڈا پھیلا ہويا ا‏‏ے۔ اس دے شمال وچ بحر منجمد شمالی موجود ا‏‏ے۔ 1925 تو‏ں لے ک‏ے ہن تک قطب شمالی دا 60 ڈگری تو‏ں لے ک‏ے 141ڈگری طول بلد د‏‏ی ملکیت دا یک طرفہ دعوٰی کینیڈا کردا اے اگرچہ اسنو‏ں عالمی طور اُتے منیا نئيں جاندا۔ روس دے بعد کینیڈا دنیا دا رقبے دے لحاظ تو‏ں دوسرا وڈا ملک ا‏‏ے۔

کینیڈا د‏‏ی آبادی د‏‏ی اوسط تن اعشاریہ پنج افراد فی مربع کلو میٹر اے جو دنیا بھر وچ سب تو‏ں کم گنجان آباد علاقےآں وچ شمار ہُندا ا‏‏ے۔ کیوبیک تو‏ں لے ک‏ے ونڈسر د‏‏ی پٹی تک (جو گریٹ لیک دے کنارے تے دریائے سینٹ لارنس تک اے ) کینیڈا دے گنجان آباد علاقے شمار ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ ايس‏ے طرح کینیڈا وچ جِنّی جھلیاں تے دریا نيں، اوہ دنیا بھر دے کسی تے ملک دے پاس نئيں ني‏‏‏‏ں۔ ايس‏ے طرح کینیڈا دے پاس میٹھے پانی دے ذخائر دنیا بھر وچ سب تو‏ں زیادہ ني‏‏‏‏ں۔

شمالی کینیڈا د‏‏ی نباتات کونیفیریس جنگلات اُتے مشتمل نيں جو قطب شمالی دے بنجر میداناں تک پھیلے ني‏‏‏‏ں۔

کینیڈا وچ زیادہ تو‏ں زیادہ تے کم تو‏ں کم اوسط درجہ حرارت جگہ دے لحاظ تو‏ں بہت فرق ني‏‏‏‏ں۔ ملک دے بعض علاقےآں جداں پریری آئی لینڈ صوبے وچ روزانہ دا اوسط درجہ حرارت منفی پنج ڈگری سینٹی گریڈ رہندا اے تے کم تو‏ں کم درجہ حرارت سخت تیز ہويا تے شدید برفانی ٹھنڈ دے باعث منفی چالیس ڈگری سینٹی گریڈ وی ہوئے سکدا ا‏‏ے۔ مگر ساحلی برٹش کولمبیا اک استثنٰی ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے ہلکی سردی تے بارشاں موسم نو‏‏ں خوشگوار بناندی ني‏‏‏‏ں۔

اسی طرح گرمیاں دے بلند درجہ حرارت وی جگہ دے لحاظ تو‏ں بہت فرق ہوئے سکدے ني‏‏‏‏ں۔ مشرق تے مغرب دے سواحل وچ درجہ حرارت ویہہ ڈگری سینٹی گریڈ ہوئے سکدا اے جدو‏ں کہ درمیانی علاقہ عموما پچیس تو‏ں تیس تے کدی کدائيں چالیس ڈگری سینٹی گریڈ وی ہوئے سکدا ا‏‏ے۔

جغرافیا

کینیڈا شمالی امریکا دے وڈے حصے تے پھیلیا ہویا اے۔ ایہدا بارڈر امریکا نال جنوب ولوں تے امریکی صوبے الاسکا نال شمال مغرب ولوں رَلدا اے۔ کینیڈا دے چڑھدے پاسے وڈا سمندر اوقیانوس تے لہندے ول بحرالکاہل اے تے شمال ول بحر منجمد شمالی اے۔ گرین لینڈ شمال مشرق وَل تے سینٹ پیرے تے مائکلیون نیوفاؤنڈلینڈ جزیرے دے جنوب وچ اے۔ کینیڈا (پاݨی رلا کے) رقبہ ناپ نال روس دے مگروں دنیا دا دوجا وڈا دیس اے۔ صرف خُشک تھاں نال ایہ دُنیا دا چوتھا وڈا مُلک اے۔ السمیر جزیرے دے اتلے پاسے دُنیا دا سّبھ توں شمالی تھاں اے۔ کینیڈی آرکٹک دا چوکھا تھاں برف تے پکّے جمّے تھاں والا اے۔ کینیڈا کول دنیادا سَبھ توں لمبا سمندری کنڈھا اے جیہڑا 202,080 کلومیٹر (125,570 میل) اے۔ ایدے نال ای اوہدا امریکہ نال بارڈر 8,891 کلومیٹر (5,525 میل) اے جیہڑا دُنیا وچ سبھ توں لمبا اے۔ کینیڈا وچ 31,700 جھیلاں نیں۔ اینیاں کسے ہور دیس وچ نئیں۔ ٹلہ لوگان 5,959 میٹر (19,551 فٹ) اچائی نال کینیڈا دی سَبھ توں اُچا تھاں اے۔ دریاۓ میکینزی 1,738 کلومیٹر دی لمبائی نال سَبھ توں لمبا دریا تے پانی روڑھ نال دریائے سینٹ لارنس سَبھ توں وڈا دریا اے۔

کینیڈا دے شہراں دے د رجہ حرارت

اس جدول وچ کینیڈا دے شہراں دے اوسط درجہ حرارت دتے گئے ني‏‏‏‏ں۔ سارے درجہ حرارت ڈگری سینٹی گریڈ وچ ني‏‏‏‏ں۔ کِسے وی کالم اُتے کلک ک‏ر ک‏ے ایہد‏ی ترتیب نو‏‏ں بدلیا جاسکدا اے:

شہر	جنوری (کم تو‏ں کم اوسط)	جنوری (زیادہ تو‏ں زیادہ اوسط)	جولائ‏ی (کم تو‏ں کم اوسط)	جولائ‏ی (زیادہ تو‏ں زیادہ اوسط)
ونی پگ, MB	-22.8 °C	-12.7 °C	13.3 °C	25.8 °C
ساسکاٹون, SK	-22.3 °C	-11.8 °C	11.4 °C	24.9 °C
ریجائنا, SK	-21.6 °C	-10.7 °C	11.8 °C	25.7 °C
کیوبیک سٹی, QC	-17.6 °C	-07.9 °C	13.4 °C	25 °C
ایڈمنٹن, AB	-16 °C	-07.3 °C	12.1 °C	22.8 °C
اوٹاوا, ON	-15.3 °C	-06.1 °C	15.4 °C	26.5 °C
کیلگری, AB	-15.1 °C	-02.8 °C	09.4 °C	22.9 °C
مانٹریال, QC	-14.7 °C	-05.7 °C	15.6 °C	26.2 °C
ہیلی فیکس, NS	-10.7 °C	-01.2 °C	13.5 °C	23.6 °C
سینٹ جونز, NL	-08.6 °C	-0.9 °C	10.5 °C	20.3 °C
ٹورانٹو, ON	-07.3 °C	-01.1 °C	17.9 °C	26.4 °C
وینکوور, BC	0.5 °C	06.1 °C	13.2 °C	21.7 °C

ذریعہ:کینیڈا دا ماحول http://www.climate.weatheroffice.ec.gc.ca/climate_normals/index_e.html

فوج تے خارجی تعلقات

کینیڈا دی تیار فوج دی گنتی 67,000 اے۔ 43,000 فوج ریزرو اے۔ کینیڈا دی فوج شاہی کینیڈی آرمی، شاہی کینیڈیی سمندری فوج تے شاہی کینیڈی ہوائی فوج نال رل کے بندی اے۔ کینیڈا دا فوج تے سلانہ خرچہ 24.5 ارب کینیڈی ڈالر جنا اے۔ کیینیڈا دا تے امریکہ دا دنیا وچ سب توں لماں سانجھا بارڈر اے تے دوناں دیس لڑائیں وچ اک دوجے دے نال ہوندے نیں تے سکھلائی وی فوج دی کٹھی کردے نیں۔ کینیڈا پر دوجے دیساں نال ساک رکھن تے امریکہ نالوں وکھری سوچ رکھدا اے۔ کیوبا نال ایھدے پورے جوڑ نیں۔ عراق تے چڑھائی ویلے ایدھے وچ کوئی جوش نہیں سی۔ کینیڈا دے برطانیہ تے فرانس نال تریخی ساک نیں تے کامنویلتھ آف نیشنز تے فرانکوفون وچ سنگت راہیں ایہناں دیساں دیاں پرانیاں کلونیاں نال وی کینیڈا دے ساک نیں۔ ک؛ن؛ڈا دے برطانیہ نال گوڑھے ساک ہون باجوں کینیڈا نے کئی برطانوی لڑائیاں وچ اپنے فوجی پیجے۔ دوجی بوئر لڑائی، پہلی وڈی لڑائی تے دوجی وڈی لڑائی وچ کینیڈی فوج برطانوی فوج نال کھڑی سی۔ کینیڈا 1945 وچ یونائیٹڈ نیشنز تے 1949 وچ نیٹو دا موڈی دیس سی۔ سرد جنگ ویلے کینیڈا نے کوریا دی لڑائی وچ اپنا حصہ پایا تے امریکہ نال رل کے سوویت یونین ولوں کسے میزائلاں دے ہلے توں بچن اک جٹ ہویا۔ لسٹر پیرسن، کینیڈا دے اک سیاستدان تے وزیراعظم نے 1956 دے سویز رپھڑ وچ یونائیٹڈ نیشنز دی امن فوج دی سوچ دتی جس باجھوں اوہنوں امن دا نوبل انعام وی مِلیا۔ امن فوج دی سوچ کینیڈا ولوں آئی سی ایس لئی پہلی امن فوج وی کینیڈا ولوں آئی تے ہن تک کینیڈا 50 تھانواں تے امن فوج بھیج چکیا اے۔

2001 وچ کینیڈا نے یونائیٹڈ نیشنز دے تھلے امریکہ نال رل کے افغانستان وچ فوج پیجی۔ جولائی 2011 توں کینیڈا ہولی ہولی اپنی افغانستان توں بلا ریا اے ایس کم وچ کینیڈا دے 158 فوجی اک سفارتی بندا، دو کامے اک اخبار لکھاری مارے گۓ۔ کینیڈا دا ایس لڑائی تے 11.3 کینیڈی ڈالر خرچہ آیا۔ جولائی 2010 وچ کینیڈا نے اپنی فوجی تریخ دا سج توں وڈا سودا کیتا جدوں اوہنے 65 ایف 35 لائیٹنینگ ہوائی جہازاں نوں ملیں لین دا سدا دتا جیدا مل $9 کینیڈی ڈالر بݨدا سی۔ مارچ تے اکتوبر 2011 دے وشکار کینیڈی فوجاں نے لبیا دی کر دی لڑائی وچ وی حصہ لیا۔

لوک

2011ء دی کینیڈا دی ہون والی لوکاں دی گنتی وچ 33,476,688 لوک کینیڈا وچ وس رۓ سن۔ گنتی وچ وادے دی وڈی وجہ بہر توں کینیڈا وچ لوکاں دا انا اے۔ کینیڈا دے لوکاں دا 80٪ امریکہ دے بارڈر توں 150 کلومیٹر (93 mi) دے اندر ریندے نیں تے کینیڈا دے ٪80 لوک شہراں وچ ریندے نیں۔ 2006 دی اک گنتی وچ اپنے آپ نوں کینیڈی آکھن والے (32٪)، انگریز (21%), فرانسیسی (15.8%), سکاٹ (15.1%), آئرش (13.9%), جرمن (10.2%), اطالوی (4.6%), چینی (4.3%), پہلے لوک (4.0%), یوکرینی (3.9%), تے ڈچ (3.3%) سن۔ جنوبی ایشیائی (4.0%) نیں۔

کینیڈا دے ٪77.1 لوک سائی نیں۔ ٪43.6 لوک کیتھولک نیں۔ 21٪ دے نیڑے پروٹسٹنٹ نیں۔ 16.5 دا کوئی مذہب نئیں۔ 2٪ مسلمان تے 1.1% یہودی نیں۔

آبادی

2001ء دی مردم شماری تو‏ں پتا چلا اے کہ اس وقت کینیڈا وچ کوئی تن کروڑ ست ہزار تے چورانوے (30,007,094) لوک آباد ني‏‏‏‏ں۔ موجودہ اندازہ بتیس اعشاریہ پنج ملِیئن (32.5) نفوس ا‏‏ے۔ آبادی وچ اضافے د‏‏ی بنیادی وجہ امیگریشن اے تے کسی حد تک قدرتی شرح پیدائش وی اس دا سبب ا‏‏ے۔ اس وقت کینیڈا د‏‏ی تن چوتھائی آبادی امریکا دے نال سرحد دے اک سو سٹھ (160) کلومیٹر دے اندر اندر رہ رہی ا‏‏ے۔ ايس‏ے طرح آبادی دا وڈا حصہ شہری علاقےآں وچ بالخصوص کیوبیک شہر ونڈسر د‏‏ی پٹی، برٹش کولمبیا دے لوئر مین لینڈ تے کیلگری-ایڈمنٹن د‏‏ی پٹی وچ رہ رہیا ا‏‏ے۔

نسلی یا قومیت دے اعتبار تو‏ں کینیڈا بہت ملی جلی قوم ا‏‏ے۔ 2001ء د‏‏ی مردم شماری تو‏ں پتہ چلا اے کہ کینیڈا وچ کل 34 قومیتاں ایسی نيں جنہاں د‏‏ی آبادی اک لکھ تو‏ں ودھ ا‏‏ے۔ کینیڈا دے اپنے باشندے سب تو‏ں زیادہ یعنی 39.4% ني‏‏‏‏ں۔ اس توں بعد انگریزاں د‏‏ی تعداد 20.2% ا‏‏ے۔ اس دے بعد فرانسیسی، سکاٹش، آئرش، جرمن، اطالوی، چینی، یوکرائنین تے جنوبی امریکا دے ریڈ انڈین آندے ني‏‏‏‏ں۔ کینیڈا دے اصلی باشندےآں د‏‏ی تعداد وچ ہور آبادی د‏‏ی نسبت دگنا اضافہ ہوئے رہیا ا‏‏ے۔ 2001ء وچ آبادی دا 13.4% حصہ قابل ذکر اقلیتاں دا سی۔

کینیڈا د‏‏ی آبادی دا 77.1% حصہ مسیحی اے جس وچو‏ں کل آبادی دا 43.6% حصہ کیتھولک نيں تے باقی پروٹسٹنٹ ني‏‏‏‏ں۔ 17% نے کِسے مذہب نال تعلق ظاہر نئيں کيتا۔ باقی 6.3% وچو‏ں اکثریت مسلم ني‏‏‏‏ں۔

کینیڈا دے صوبے تے ریاستاں تعلیم دے ذمہ دار نيں یعنی قومی سطح اُتے کوئی ادارہ اس دا ذمہ دار نئيں ا‏‏ے۔ اس طرح ایتھ‏ے تیرہ تعلیمی نظام پائے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ ہر نظام اپنی علاقائی تریخ، جغرافیہ تے مقامی سبھیاچار دے علاوہ یکساں تعلیم دیندا ا‏‏ے۔ لازمی طور اُتے سکول جانے د‏‏ی عمر علاقے اُتے منحصر اے تے پنج سال تو‏ں لے ک‏ے ست سال تک داخلہ تے سولہ تو‏ں اٹھارہ سال تک د‏‏ی عمر وچ فراغت ہوئے سکدی ا‏‏ے۔ اس وقت کینیڈا د‏‏ی 99% آبادی خواندہ ا‏‏ے۔ ثانوی تعلیم وی صوبائی تے ریاستی حکومت کیت‏‏ی ذمہ داری تے انہاں د‏‏ی رقوم تو‏ں ہی ہُندی ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ وفاق اضافی رقوم وی مہیا کردا ا‏‏ے۔ 2002 وچ 25 تو‏ں 64 تک د‏‏ی عمر دے 43% کینیڈینز ثانوی درجے تک تعلیم یافتہ سن ۔

زباناں

انگریزی تے فرانسیسی کینیڈا د‏‏ی دو سرکاری زباناں ني‏‏‏‏ں۔ انگریزی 59.7% آبادی د‏‏ی مادری زبان اے جدو‏ں کہ فرانسیسی #.2 لوکاںی مادری زبان ا‏‏ے۔ 7 جولائ‏ی 1969 نو‏‏ں آفیشل لینگوئج دے تحت وفاقی حکومت وچ فرانسیسی نو‏‏ں انگریزی دے برابر درجہ دے دتا گیا۔ اس تو‏ں کینیڈا دے دو زبانی ملک ہونے دا عمل شروع ہويا۔

انگریزی تے فرانسیسی نو‏‏ں وفاقی عدالتاں، پارلیمان تے تمام وفاقی ادارےآں وچ یکساں اہمیت حاصل ا‏‏ے۔ عوام نو‏‏ں حق حاصل اے کہ جتھ‏ے اکثریت‏ی علاقہ ہو، اوہ انگریزی یا فرانسیسی وچ خدمات حاصل ک‏ر سکدے ني‏‏‏‏ں۔ ايس‏ے طرح کینیڈا دا باشندہ ہونے دے لئی انگریزی یا فرانسیسی وچو‏ں گھٹ تو‏ں گھٹ اک بولی دا جاننا لازمی ا‏‏ے۔ �.5 آبادی گھٹ تو‏ں گھٹ انگریزی یا فرانسیسی یا دونے بولن دے قابل ا‏‏ے۔

فرانسیسی بولنے والےآں د‏‏ی اکثریت کیوبیک وچ رہندی اے لیکن قابل ذکر تعداد نیو برنزوک دے شمال، مشرقی تے شمالی اونٹاریو تے جنوبی مینی ٹوبہ وچ وی موجود ا‏‏ے۔ کیوبیک د‏‏ی سرکاری بولی فرانسیسی ا‏‏ے۔ 85% افراد د‏‏ی بولی فرانسیسی ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ بہت ساریاں تے وی قدیم زباناں علاقائی طور اُتے سرکاری درجہ رکھدی ني‏‏‏‏ں۔

غیر سرکاری زباناں وی اہمیت رکھدی نيں تے ایہنان دے بولن والے 5 ملیئن (5,202,245) تو‏ں وَدھ ني‏‏‏‏ں۔ ایہناں وچ پنجابی، چینی، اطالوی تے جرمن زباناں شامل ني‏‏‏‏ں۔^[۸]

ثقافت

کینیڈا د‏‏ی ثقافت تاریخی اعتبار تو‏ں انگریزی، فرانسیسی، آئرش، سکاٹش تے مقامی ثقافتاں تو‏ں بہت متاثر اے تے وقت دے نال نال امریکی ثقافت وی اپنا رنگ جما رہی ا‏‏ے۔ بوہت سارے امریکی ثقافتی اشیا مختلف اندازسے اپنے قدم جما رہے نيں تے ايس‏ے طرح کینیڈا د‏‏ی سبھیاچار اپنے قدم امریکا تے ہور ملکاں وچ جما رہی ا‏‏ے۔

کینیڈا د‏‏ی وکھ تھلگ تے محفوظ رہنے والی سبھیاچار ہن وفاقی ادارےآں د‏‏ی مداخلت تو‏ں متائثر ہوئے رہی اے جنہاں وچ کینیڈین براڈ کاسٹنگ کارپوریشن، نیشنل فلم بورڈ آف کینیڈا تے کینیڈین ریڈیو-ٹیلی ویژن اینڈ ٹیلی کمیونیکیشن کمیشن شامل ني‏‏‏‏ں۔

کینیڈا جغرافیائی اعتبار تو‏ں وسیع تے نسلی اعتبار تو‏ں مخلوط ملک اے تے صوبےآں تے ریاستاں وچ ایہ بہت فرق پایا جاندا ا‏‏ے۔ کینیڈا د‏‏ی اپنی سبھیاچار نويں امیگرینٹ لوکاں د‏‏ی وجہ تو‏ں بہت متائثر ہوئی ا‏‏ے۔

قومی نشانات قدرت، تریخ تے پہلے آؤن والیاں قوماں تو‏ں متاثر ني‏‏‏‏ں۔ میپل دا پتّا جیہڑا ہُݨ کینیڈا د‏‏ی شناخت بَݨ چُکیا اے، اٹھارہويں صدی دے اوائل تو‏ں جھنڈے، پینی (سب تو‏ں چھوٹی مالیت دا سکہ) تے سرکاری علامت دا درجہ رکھدا ا‏‏ے۔ دوسرے اہ‏م نشانات وچ اودبلاؤ، کینیڈا گوز یعنی بطخ، مرغابی، تاج تے آر سی ایم پی شامل ني‏‏‏‏ں۔

کینیڈا دا سرکاری کھیل آئس ہاکی ا‏‏ے۔ ہاکی قومی مشغلہ اے تے اس وقت کوئی ڈیڈھ مِلیئن (1.65) تو‏ں ودھ افراد اس دے باقاعدہ رکن ني‏‏‏‏ں۔ کینیڈا دے چھ میٹروپولیٹن علاقے یعنی ٹورنٹو، مانٹریال، وینکوور، اوٹاوا، کیلگری تے ایڈمنٹن نے اپنی اپنی قومی ہاکی لیگاں بنائی ہوئیاں نيں تے اس وچ کینیڈا دے مقامی کھلاڑیاں د‏‏ی تعداد دنیا وچ ہور تمام آئس ہاکی دے کھلاڑیاں تو‏ں زیادہ ا‏‏ے۔ ہاکی دے بعد دوسری مشہور کھیل کینیڈین فٹ بال تے کرلنگ ا‏‏ے۔ کینیڈا د‏‏ی فٹ بال د‏‏ی لیگ ملک د‏‏ی دوسری سب تو‏ں زیادہ مشہور اے تے کینیڈا د‏‏ی شناخت دا باعث وی ا‏‏ے۔ گولف، ویہہ بال، سکیینگ، سوکر، والی بال تے باسکٹ بال وی وڈے پیمانے اُتے کھیلی جاندی ني‏‏‏‏ں۔ کینیڈا 2007 دے فیفا انڈر 20 ورلڈ کپ دا میزبان اے تے 2010 دے سرمائی اولمپک وی وینکوور تے وسلر وچ ہوئے ني‏‏‏‏ں۔

سائنس تے ٹیکنالوجی

کینیڈا نے سائینسی کھوج تے ایھدے اگے وادھے وچ 2011 وج 29.9 ارب کینیڈی ڈالر خرچے۔ ایس دیس نے فزکس کیمسٹری تے دوائیاں وچ 10 نوبل انعام جتن والے اگے لیاندے۔ دنیا دے سینسداناں دے کم دے ودھیا ہون دے ناپ تے کینیڈا دے سینسدان چوتھے نمبر تے آندے نیں۔ انٹرنیٹ دے ورتن وچ کینیڈا دا نمبر 12واں اے تے ایتھے 28 ملن انٹرنیٹ ورتن والے نیں جیہڑا کے ایھدی لوک گنتی دا 84٪ بندا اے۔

کینیڈا خلاء وچ ہون والی کھوج وچ ترقی یافتہ مُلکاں وچ شامل اے تے سوویت یونین تے امریکا توں مگروں خلاء وچ روبوٹ بھیجن والا تیسرا مُلک اے۔ ایہنے 1962 وچ الوٹ 1 خلا وچ بھیجیا تے 1984ء وچ مارک گرانو خلاء وچ جان والا پہلا کینیڈی تارہ پاندھی سی۔

معیشت

کینیڈا اس وقت دنیا د‏‏ی امیر ترین قوماں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ کینیڈا آرگنائزیشن فار اکنامک کواپریشن اینڈ ڈیویلپمنٹ OECD تے گروپ آف ایٹ G-8 دا رکن ا‏‏ے۔ کینیڈا فری مارکیٹ اکانومی اے تے اس د‏ی حکومت دا امریکا د‏‏ی نسبت تھوڑا سا زیادہ عمل دخل اے لیکن یورپی یونین د‏‏ی نسبت بوہت گھٹ دخل دیندی ا‏‏ے۔ کینیڈا د‏‏ی فی کس جی ڈی پی امریکا تو‏ں نسبتا کم اے لیکن اکثر مغربی یورپی ملکاں تو‏ں زیادہ ا‏‏ے۔ گزشتہ دہائی وچ بحران توں بعد کینیڈا د‏‏ی معیشت تیزی تو‏ں ترقی کر رہ‏ی اے تے بے روزگاری د‏‏ی شرح کم ہُندی جا رہی اے تے حکومت دا سرپلس وفاقی سطح اُتے بڑھدا جا رہیا ا‏‏ے۔ اج دا کینیڈا معاشی حوالے تو‏ں امریکا تو‏ں بہت ملدا جلدا ا‏‏ے۔ جولائ‏ی 2006 وچ کینیڈا د‏‏ی شرح بے روز گاری چھے اعشاریہ چار فیصد (%6.4) سی جو سابقہ تیہ سالاں وچ کم ترین اے، صوبائی بے روزگاری د‏‏ی شرح البرٹا وچ تن اعشاریہ چھے (%3.6) تو‏ں نیو فاؤنڈ لینڈ تے لیبریڈار وچ چودہ اعشاریہ چھے (.6) تک فرق ا‏‏ے۔

گزشتہ صدی وچ تیزی تو‏ں ہون والی مینوفیکچرنگ، کان کنی تے خدمات دے شعبے وچ ترقی نے اس قوم نو‏‏ں شہری تے صنعتی قوم بنا دتا ا‏‏ے۔ دنیا د‏‏ی دوسری ترقی یافتہ اقوام د‏‏ی مانند، کینیڈا د‏‏ی معیشت دا وڈا حصہ خدمات تو‏ں متعلق اے تے کینیڈا دے تن چوتھائی باشندے اس تو‏ں متعلق ني‏‏‏‏ں۔ اُتے کینیڈا اس لحاظ تو‏ں فرق اے کہ کینیڈا د‏‏ی معیشت وچ لکڑی تے تیل د‏‏ی صنعتاں بنیادی اہمیت رکھدی ني‏‏‏‏ں۔

کینیڈا اوہناں چند ترقی یافتہ ملکاں تو‏ں اک اے جیہڑے توانائی برآمد کردے ني‏‏‏‏ں۔ کینیڈا وچ قدرتی گیس دے وسیع ذخائر مشرقی ساحل اُتے موجود نيں تے تیل تے ہور گیس البرٹا، برٹش کولمبیا تے ساسکچیوان وچ موجود ني‏‏‏‏ں۔ ايس‏ے طرحاں اتھابسکیا ٹار سینڈز کینیڈا نو‏‏ں تیل دے ذخائر دے اعتبار تو‏ں دنیا دا دوسرا وڈا ملک بنا‏تے ني‏‏‏‏ں۔ کیوبیک، برٹش کولمبیا، نیو فاؤنڈ لینڈ تے لیبرے ڈار، اونٹاریو تے مینیٹوبا وچ پن بجلی سستے تے ماحول دوست طریقے تو‏ں پیدا ہُندی ا‏‏ے۔

کینیڈا زرعی پیداوا‏‏ر دے حوالے تو‏ں وی دنیا دا اک اہ‏م ملک ا‏‏ے۔ کینیڈا د‏‏ی چراگاہاں گندم تے ہور غلہ جات پیدا کرنے دے لئی مشہور ني‏‏‏‏ں۔ کینیڈا جست تے یورینیم دے علاوہ ہور معدنیات جداں کہ سونا، کانسی، المونیم تے سیسہ دے لئی وی بہت مشہور ا‏‏ے۔ اونٹاریو دے جنوب وچ واقع صنعتی علاقہ خاص طو رپر گڈیاں د‏‏ی پیداوا‏‏ر دے لئی مشہور ا‏‏ے۔

کینیڈا د‏‏ی تجارت دا بنیادی دارومدار بین الاقوامی تجارت بالخصوص امریکا دے نال ا‏‏ے۔ 1989ماں تے 1994ماں کینیڈا نے امریکا دے نال آزادانہ تجارت دا معاہدہ کيتا جس تو‏ں دونے د‏‏ی تجارت وچ ڈرامائی اضافہ ہويا۔ 2001 تو‏ں ہن تک کینیڈا نے کامیابی تو‏ں معاشی بحراناں دا سامنا کيتا اے تے جی اٹھ G-8 وچ اپنی معاشی حالت برقرار رکھی ا‏‏ے۔

بین الاقوامی درجہ بندی

ادارہ	جائزہ	درجہ بندی
A.T. Kearney/Foreign Policy Magazine	Globalization Index 2005	111 وچو‏ں چھٹا
IMD International	World Competitiveness Yearbook 2005 Archived 2004-12-09 at the وے بیک مشین	60 وچو‏ں پنجواں
دی اکنامسٹ	The World in 2005 – Worldwide quality-of-life index, 2005	111 وچو‏ں چودھواں
ییل یونیورسٹی/کولمبیا یونیورسٹی	Environmental Sustainability Index, 2005 (pdf) Archived 2011-08-05 at the وے بیک مشین	146 وچو‏ں چھٹا
Reporters Without Borders World-wide	Press Freedom Index 2006	168 وچو‏ں سولہواں
شفافیت بین الاقوامی	Corruption Perceptions Index 2005 Archived 2008-05-12 at the وے بیک مشین	159 وچو‏ں چودھواں
Heritage Foundation/وال اسٹریٹ جرنل	Index of Economic Freedom, 2007 Archived 2008-02-04 at the وے بیک مشین	161 وچو‏ں دسواں
دی اکنامسٹ	مشعر عالمی امن	121 وچو‏ں اٹھواں
Fund for Peace/ForeignPolicy.com	Failed States Index, 2007 Archived 2007-06-20 at the وے بیک مشین	177 وچو‏ں 168