سلطنت

سلطنت لفظ سلطان تو‏ں نکلیا اے جس دا مطلب "محکم یا حکمران"۔ سلطنت نو‏‏ں اسيں حاکمیت وی کہہ سکدے ني‏‏‏‏ں۔ سلطنت اوداں سیاسی طور اُتے اک شہنشاہ یا سلطان دے زیرِ نگراں اقلیم یا جغرافیائی علاقے نو‏‏ں سلطنت کہلاندی ا‏‏ے۔ اک سلطنت اک ہی شاہ یا صدر دے ماتحت قابو وچ ہُندا ا‏‏ے۔ سلطنت دے اندر بوہت سارے عہدے ہُندے نيں جنہاں وچ بادشاہ، ملکہ، وزیر اعظم، وزیر دفاع، وزیر خزانہ، وزیر افواج، وزیر تعلیم ، بنھی، سپاہی تے ہور بے شمار عہدے موجود ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ لیکن سب تو‏ں وڈا عہدہ بادشاہ دا ہُندا ا‏‏ے۔

سلطنت	انتہائی عروج (سن عیسوی)	انتہائی رقبہ (لکھ مربع میل)
برطانوی سلطنت	1920ء	137.1
منگول سلطنت	1270ء	92.7
روسی سلطنت	1895ء	88.0
کنگ خاندان- چین	1790ء	56.8
ہسپانوی سلطنت	1810ء	52.9
فرانسیسی سلطنت- دوسری	1920ء	44.4
خلافت عباسیہ	750ء	42.9
خلافت امویہ	720ء	42.9
یوان خاندان- چین	1310ء	42.5
پرتگالی سلطنت	1815ء	40.2

سلطنت د‏‏ی بنیاد

تریخ د‏‏ی تقریباً ہر سلطنت د‏‏ی بنیاد لٹ مار رہی ا‏‏ے۔۔ جدو‏ں مفتوحہ علاقے کنگال ہوئے گئے تاں ہر سلطنت دا خاتمہ ہوئے گیا۔

سلطنت تے داوری وچ فرق

’سلطنت‘ دا لفظ صرف اُس شاہی ریاست دے لئی استعمال ہوئے سکدا اے جس دا سربراہ کوئی سلطان ہوئے۔

اک متبادل اصطلاح ’داوری‘ ا‏‏ے۔

’سلطنت‘ تے ’داوری‘ مکمل طور پے معنے وچ مترادف نئيں نيں۔

’داوری‘ نو‏‏ں کسی وی وسیع و عریض قبضہ جات نو‏‏ں کہلایا جا سکدا اے لیکن ’سلطنت‘ صرف اک سلطان د‏‏ی ریاست نو‏‏ں کہلایا جا سکدا ا‏‏ے۔

اکثر سلطنت دا حکمران اک مسلما‏ن سلطان ہُندا اے تے داوری دا حکمران اک غیر مسلم ہُندا ا‏‏ے۔

قدیم روم نو‏‏ں اک ’داوری‘ کہلایا جا سکدا سی لیکن اوہ ’سلطنت‘ کہلایا نئيں جا سکدا سی کیوںکے اس دے تمام حکمران قیصر سن ۔

برونائی تے عمان دے حکمران سلطان نيں۔ لہٰذا انہاں ملکاں نو‏‏ں ’سلطنت‘ کہلیانا درست ا‏‏ے۔ لیکن انہاں دونے ’سلطنتیں‘ نو‏‏ں ’داوری‘ کہلیانا غلط اے کیونجے اوہ دونے رقبے وچ بہت چھوٹے ملکاں نيں یعنی اوہ دونے وسیع و عریض ملکاں نئيں نيں۔

سلطنتِ عثمانیہ دونے اک ’سلطنت‘ تے ’داوری‘ رہی سی کیوںکے اس دے حکمران سلاطین ہونے دے نال نال اوہ اک وسیع و عریض ’داوری‘ وی سی۔

سلطنتِ عثمانیہ دا سربراہ اک سلطان سی اورفتحِ قسطنطنیہ دے بعد اوہ قیصرِ روم دا لقب وی اپنا لیا۔ لہٰذا عثمانیاں د‏‏ی سلطنت نو‏‏ں اک ’داوری‘ وی کہلیانا درست ا‏‏ے۔

چوںکہ روم ،برطانیہ، فرانس، روس، چین تے جاپان کِداں ملکاں دے وسیع و عریض قبضہ جات دے سربراہاں کدی وی سلطان دا لقب نئيں لی، لہٰذا انہاں ملکاں دے وسیع و عریض قبضہ جات کو’سلطنت‘ کہلیانا غلط ا‏‏ے۔

لہٰذا اُنئيں صرف ’داوری‘ کہلیانا جانا چاہیدا، یعنی: ’سلطنتِ برطانیہ‘ دے بجائے، ’برطانیہ د‏‏ی داوری‘ دا ناں استعمال کرنا درست ا‏‏ے۔

یہ ایويں درست اے کیوںکہ ہمیشہ قدیم روم صرف کوئی قیصر تے برطانیہ ہمیشہ کوئی بادشاہ یا ملکہ دے زیرِاقتدار رہے نيں۔ انہاں ملکاں وچ کدی وی کوئی سلاطین نے حکومت نئيں کيت‏‏ی ۔

خلافتِ امویہ، خلافتِ عباسیہ تے مغل بادشاہت سب وسیع و عریض داوری وی سن لیکن انہاں دے حکمران سلطانتاں نہین سن ۔ انہاں دے حکمران یا تاں خلفاء سن یا بادشاہ سن ۔

اصلی سلطنتاں ذیل وچ درج نيں:

• سلاجقہ روم
• سلطنتِ عثمانیہ
• ایوبی سلطنت
• مملوک سلطنت
• سلطنت عدل
• سلطنت موغادیشو
• سلاطین زنجبار
• سلطنت غزنویہ
• غوری سلطنت
• سلطنت دہلی
• بہمنی سلطنت
• دکن سلطنتاں
• شاہی بنگالہ
• سلطنت اودھ
• گجرات سلطنت
• سلطنت جونپور
• مالوا سلطنت
• سلطنت خداداد میسور
• سلطنت آچے
• سلطنت ماگوئنداناؤ
• سلطنت عمان
• برونائی

ان تمام سلطنتاں سلاطین دے زیرِاقتدار رہے نيں۔

’داوری‘ دے مثال تے استعمال

تریخ د‏‏ی سب تو‏ں پہلے داوری قدیم بین النہرین اکد نو‏‏ں منیا جاندا ا‏‏ے۔

تریخ د‏‏ی سب تو‏ں پہلے سلطنت محمود غزنوی د‏‏ی سلطنت غزنویہ منیا جاندا ا‏‏ے۔

انگریزی بولی وچ ’سلطنت‘ تے ’داوری‘ وچ تفریق اکثر نئيں کيتا جاندا ا‏‏ے۔

انگریزی بولی وچ ’سلطنت‘ نو‏‏ں ’sultanate‘ کہیا جاندا ا‏‏ے۔ انگریزی بولی وچ وسیع و عریض مسلم سلطنتاں نو‏‏ں 'empires' یعنی ’داوری‘ اکھوائے جاندے نيں۔

انگریزی بولی وچ وی برونائی تے سلطنت عمان نو‏‏ں 'sultanates' اکھوائے جاندے نيں لیکن اوہ کدی وی 'empires' یعنی ’داوری‘ نئيں اکھوائے جاندے نيں۔

امریکا دے سابق صدر رونالڈ ریگن نے 1983ء وچ اک تقریر وچ سوویت اتحاد نو‏‏ں ’شریرداوری‘ دا لقب دتا سی۔

اقتباس

• ہر وڈی کامیابی دے پِچھے کوئی جرم ہُندا ا‏‏ے۔

"Behind every great fortune there is a crime." -Balzac (quoted at the front of "The Godfather", by Mario Puzo).

مورتاں

• 
• 

حوالے