راشد منہاس

پائلٹ آفیسر راشد منہاس ☆ نشان حیدر ☆
جم تریخ	17 فروری 1951ء
جمݨستھان	کراچی، پاکستان
مرن تریخ	20 اگست 1971ء
مرنستھان	ضلع سجاول، پاکستان
آخری آرام گاہ	کراچی، پاکستان
وفاداری	پاکستان
نوکری/شاخ	پاکستان ایئرفورس
کم دے سال	13 مارچ 1971ء - 20 اگست 1971ء
عہدہ	پائلٹ آفیسر
سروس نمبر	Pak/5602
یونٹ	No. 2 Squadron
جنگاں/لڑائیاں	پاک بھارت جنگ 1971 ⚔

پائلٹ آفیسر راشد منہاس ن ح (Rashid Minhas)، پاک فضائیہ وچ پاکستانی پائلٹ سن۔ راشد منہاس پاک فضائیہ دے واحد افسر نیں جیہناں نے بہادری دا سبھ توں اعلا فوجی اعزاز نشان حیدر حاصل کیتا۔ اوہ ایہ اعزاز حاصل کرن والے سبھ توں کم عمر تے کم عمر ترین افسر وی سن۔ اگست 1971ء وچ معمول دے تربیتی مشن دے دوران، راشد منہاس نے اپݨے جیٹ ٹرینر اُتے کنٹرول حاصل کرن دی کوشش کیتی جدوں اوہناں دے افسر فلائٹ لیفٹیننٹ مطیع الرحمان نے اوہناں دا طیارہ ہائی جیک کرلیا تے اوہ بھارت نال پہلاں توں کیتی گئی اپݨی خُفیہ منصوبہ بندی دے تحت طیارے نوں بھارت لجاݨ دی کوشش کر رہیا سی جو کہ پاکستان وچ ای ضلع سجاول دی حدود وچ گر کے تباہ ہوگیا۔

بائیوگرافی

راشد منہاس 17 فروری 1951ء نوں کراچی وچ منہاس برادری دے اک پنجابی مسلمان خاندان وچ پیدا ہوئے۔ راشد منہاس دا ابتدائی بچپن کراچی وچ گزریا۔ بعد وچ ایہ خاندان راولپنڈی منتقل ہوگیا تے فیر واپس کراچی منتقل ہوگیا۔ راشد منہاس نوں ہوا بازی دی تاریخ تے ٹیکنالوجی نال دلچسپی سی۔ اوہناں نے سینٹ پیٹرکس ہائی اسکول، کراچی وچ وی تعلیم حاصل کیتی۔

راشد منہاس دے آباؤ اجداد دا تعلق پنجاب، پاکستان دے ضلع نارووال دے قصبہ قلعہ سوبھا سنگھ توں اے۔ راشد دا خاندان کراچی منتقل ہوگیا، راشد منہاس کراچی وچ پیدا ہوئے۔ اوہناں دے والد مجید منہاس، اک سِول انجینئر تے این ای ڈی یونیورسٹی دے سابق طالب علم سن۔ کراچی، تعمیراتی انتظام (construction management) دے کاروبار وچ سی جو بعد وچ تعمیراتی منصوبے لئی لہور چلے گئے، راشد دی تعلیم لہور وچ ہوئی تے جد اوہناں دے والد نوں راولپنڈی وچ ملازمت دا موقع ملیا تاں راشد نے راولپنڈی وچ برطانوی زیر انتظام سینٹ میری اسکول وچ داخلہ لیا۔ بعد وچ اوہ مستقل طور اُتے کراچی میں آباد ہو گئے۔ اوہناں نے اپنے سینئر کیمبرج امتحان وچ کامیابی حاصل کیتی تے سینٹ پیٹرکس ہائی اسکول، کراچی توں او لیول تے اے لیول دی قابلیت مکمل کردے ہوئے چنگی کارکردگی دا مظاہرہ کیتا۔ راشد دے والد دی خواہش سی کہ اوہناں دا بیٹا سکول دی تعلیم مکمل کرن توں بعد انجینیئرنگ دی ڈگری حاصل کرے لیکن راشد نے 1968ء وچ لوئر ٹوپا (مری) دے پی اے ایف سکول وچ داخلہ لیا، جو ایئر فورس دا آفیسر امیدوار سکول سی۔ 1969ء وچ پاکستان ایئر فورس اکیڈمی وچ اپنی فوجی تربیت مکمل کرن لئی اگے ودھے، مارچ 1971ء وچ پاک فضائیہ نوں جوائن کرلیا۔

طیارہ کریش تے وفات

20 اگست 1971ء دی صبح 11 بجے دے قریب پاکستان ایئر فورس دے مسرور ایئر بیس کراچی وچ، راشد منہاس لاک ہیڈ T-33 جیٹ ٹرینر دی اگلی سیٹ اُتے بیٹھے اپݨی سولو تربیتی پرواز لئی طیارے نوں ٹیکسی کردے ہوئے رن وے وَل جا رہے سی، فلائٹ لیفٹینینٹ مطیع الرحمان نے اوہناں نوں رُکݨ دا اشارہ کیتا، راشد منہاس نے طیارہ روک لیا، فیر اوہ زبردستی طیارے وچ گُھس گیا۔

انسٹرکٹر مطیع الرحمان دا فلائٹ وچ جاݨ دا کوئی شیڈول نئیں سی، اوہ رن وے اُتے بِلکل آخری وقت اُتے راشد نوں اشارہ کرکے دھوکھے نال جہاز وچ گُھس گیا تے جہاز نوں فضاء وچ لجا کے اوہدا رُخ بھارتی سرحد ول موڑ دتا۔ راشد منہاس نے اوہدیاں مشکوک حرکتاں دیکھ کے اوہدے ناپاک ارادے نوں بھانپ لیا۔ راشد منہاس نے 11 بج کے 28 منٹ اُتے ایئر ٹریفک کنٹرول پی اے ایف بیس مسرور نوں پیغام ریڈیو کیتا کہ میرا طیارہ ہائی جیک کیتا جا رہیا اے۔ ایئر کنٹرولر نے کہیا کہ اوہ اپݨا پیغام دوبارہ بھیجݨ، تے اوہناں نے ہائی جیکنگ دی تصدیق کیتی۔

مطیع الرحمان دا منصوبہ طیارے نوں پائلٹ سمیت بھارت لجاݨ دا سی، اوہنے پہلاں ای بھارت نال رل کے پاکستانی طیارہ ہائی جیک کرن تے پاکستانی پائلٹ نوں بھارتی قیدی بناؤݨ دا غدارانہ منصوبہ تیار کیتا ہویا سی۔

دوران پرواز، راشد نے مطیع الرحمان کولوں کنٹرول واپس کھوہݨ لئی جسمانی طور تے جدوجہد کیتی۔ دوناں نے میکانکی طور تے منسلک فلائٹ کنٹرولز دے ذریعے اک دوسرے نوں زیر کرن دی کوشش کیتی۔ راشد نے مطیع الرحمان نوں طیارہ اپݨے کنٹرول وچ نئیں کرن دِتا۔ کِھچّا تاݨی وچ طیارہ بھارتی سرحد توں تقریبن 32 میل (51 کلومیٹر) دور پاکستان وچ ای ضلع سجاول وچ گِر کے تباہ ہوگیا، دوناں دی موت ہوگئی۔ راشد منہاس نے مطیع الرحمان دا ناپاک منصوبہ پاکستان دی حدود وچ ای مٹی وچ ملا دتا۔

مطیع الرحمان نے ریڈار توں بچݨ لئی نیویں سطح اُتے پرواز کیتی سی جیہدی وجہ توں پِچھے روانہ کیتے گئے طیارے اوہنوں لبھ نئیں سکے۔ بعد وچ دوپہر ویلے تھاݨا شاہ بندر توں مسرور ایئربیس اُتے فون موصول ہویا کہ اک طیارہ حادثے دا شکار ہویا اے۔

فضائی تفتیشی بورڈ دی تحقیقات وچ دسیا گیا کہ پرواز دے دوران کینوپی نوں لاک نئیں کیتا گیا سی۔ اوہ باہر دی ہوا دے دباؤ وچ کچھ دیر اپݨی جگہ رہی فیر پرواز دے دوران ای اُڈ گئی۔ طیارہ نک دے بَل تھلّے گر گیا۔ شاید اسے وجہ توں مطیع الرحمان کاک پٹ توں باہر جا گریا کیونکہ اوہنوں سیفٹی بیلٹ بنھݨ دا موقع نئیں مل سکیا سی۔ اس حادثے دی جانچ پڑتال کرن والی ٹیم نوں حادثے دے مقام توں اک کھلوݨا پستول ملیا۔ راشد منہاس دی لاش طیارے دے اندر ای موجود سی۔

اعزاز

راشد منہاس دی شہادت توں بعد اوہناں نوں قومی ہیرو دا اعزاز حاصل ہویا۔ اوہناں دی یاد وچ، کامرا وچ پاک فضائیہ دے ملٹری بیس دا نام بدل کے پی اے ایف بیس منہاس رکھ دِتا گیا۔ کراچی وچ اک مرکزی شاہراہ دا نام "راشد منہاس روڈ" رکھیا گیا۔ پاکستان پوسٹ ولوں دسمبر 2003ء وچ اوہناں دی تصویر اُتے مشتمل دو روپے دا ڈاک ٹکٹ جاری کیتا گیا۔

1971ء وچ صدر پاکستان نے اوہناں نوں نشان حیدر دے اعزاز نال نوازیا۔ راشد منہاس نوں پاک فضائیہ دا واحد تے پہلا تے افواج پاکستان وچ کم عمر ترین نشان حیدر وصولݨہار دا اعزاز وی حاصل ہویا۔

نشان حیدر (Emblem of the Lion) Posthumously

ہور دیکھو

• نشان حیدر

باہرلے جوڑ

• راشد منہاس- فیس بک پیج

حوالے