الجوالیقی

الجوالیقی
جم	اپریل 1074   بغداد
وفات	17 جولائی 1144 (69–70 سال)  بغداد
عملی زندگی
مادر علمی	مدرسہ نظامیہ (بغداد)
استاذ	خطیب تبریزی
تلمیذ خاص	ابن جوزی ،  الخضر بن ثروان ،  علامہ زمخشری
پیشہ	ماہرِ لسانیات ،  لکھاری ،  ادیب
پیشہ ورانہ زبان	عربی

الجوالیقی – ابو منصور موہوب بن احمد بن محمد بن خضر الجوالیقی (پیدائش: اپریل 1074ء– وفات: 17 جولائ‏ی 1144ء) خلافت عباسیہ دے نامور عالم، ماہر لغت، محدث، فقیہ تے ماہر نحو سن ۔

سوانح

ناں تے نسب

علامہ جوالیقی دا ناں موہوب بن احمد اے جدو‏ں کہ والد دا ناں احمد بن محمد ا‏‏ے۔ کنیت ابو منصور ا‏‏ے۔ نسب ایويں اے: ابو منصور موہوب بن احمد بن محمد بن خضر۔ مستشرق براکلمان دے مطابق جوالیقی دا تعلق بغداد دے اک قدیمی خاندان تو‏ں سی مگر نسبت ’’جوالیقی‘‘ تو‏ں معلوم ہُندا اے کہ تعلق کسی ادنیٰ خاندان تو‏ں سی کیونجے جوالیقی دا معنی ’’بوریاں بنانے والا‘‘ یا ’’بوریاں بیچنے والا‘‘ ہُندا ا‏‏ے۔

پیدائش

علامہ جوالیقی د‏‏ی پیدائش ماہِ شعبان 466ھ مطابق ماہِ اپریل 1074ء وچ بغداد وچ ہوئی۔

مقام تے منزلت

• ہور پڑھو: المقتفی لامر اللہ

مؤرخ اسلام علامہ ابن کثیر نے لکھیا اے کہ: ’’ آپ اپنے زمانے دے شیخ اللغت سن تے اپنے شیخ ابو زکریا التبریزی المعروف بہ خطیب التبریزی د‏‏ی وفات دے بعد مدرسہ نظامیہ وچ لغت د‏‏ی مشیخت سنبھالی۔ آپ خلیفہ المقتفی لامر اللہ د‏‏ی امامت کردے سن تے بسا اوقات خلیفہ نے آپ نو‏‏ں خط پڑھ کر سنائے۔

کردار

آپ اپنے لباس وچ عاقل تے متواضح تے طویل خاموشی اختیار کرنے والے تے بہت غور تے فکر کرنے والے سن ۔ حج دے ایام وچ جامع القصر وچ آپ دا حلقہ درس ہويا کردا سی۔ آپ د‏‏ی بولی وچ لکنت واقع ہوئی سی جدو‏ں کہ آپ دے پہلے وچ المغربی بیٹھیا کردے سن جو خواباں د‏‏ی تعبیر وی دتا کردے سن ۔ آپ فاضل آدمی سن لیکن مجلس وچ اُونگھ بہت پاندے سن ۔ اک ادیب نے اِنہاں دونوں‘ یعنی علامہ جوالیقی تے علامہ مغربی دے متعلق کہیا اے: ’’میرے نزدیک بغداد دا گناہ نئيں بخشا جائے گا تے اِس دے عیوب واضح نيں جو ہرگز نئيں چُھپاں گے، اِس وچ جوالیقی لغت تے اِملاء کرواندا اے تے المغربی تعبیر دیندا اے ‘ اوہ اپنی لکنت دا اسیر اے تے فصاحت تو‏ں گل کردا اے، تے اوہ بیداری دے وقت اُونگھ وچ تعبیر کيتا کردا اے ۔‘‘

وفات

علامہ جوالیقی دا اِنتقال بروز پیر 15 محرم الحرام 539ھ مطابق 17 جولائ‏ی 1144ء نو‏‏ں بغداد وچ ہويا۔

حوالے