Przejdź do zawartości

słońce

Z Wikisłownika – wolnego słownika wielojęzycznego
Podobna pisownia Podobna pisownia: Słońce

słońce (język polski)

[edytuj]
słońce (1.1)
słońca (1.2)
słońce (1.3)
poranne słońce (1.4) na budynkach
wymowa:
​?/i, IPA: [ˈswɔ̃j̃nt͡sɛ], AS: [su̯õĩ ̯nce], zjawiska fonetyczne: nazal.• rozs. artyk.
podział przy przenoszeniu wyrazu: słoń•ce
znaczenia:

rzeczownik, rodzaj nijaki

(1.1) Słońce widziane jako tarcza na niebie[1]
(1.2) astr. główna gwiazda w układzie planetarnym, źródło światła i ciepła pojawiające się na niebie
(1.3) występujący w wielu wariantach symbol o okrągłym kształcie i promienistych liniach
(1.4) przen. światło wysyłane przez słońce (1.1); blask słoneczny
(1.5) przen. pieszczotliwie o osobie
odmiana:
(1.1,4)
 
przypadekliczba pojedynczaliczba mnoga
mianowniksłońcesłońca
dopełniaczsłońcasłońc
celowniksłońcusłońcom
bierniksłońcesłońca
narzędniksłońcemsłońcami
miejscowniksłońcusłońcach
wołaczsłońcesłońca
(1.2,3,5)
 
przypadekliczba pojedynczaliczba mnoga
mianowniksłońcesłońca
dopełniaczsłońcasłońc
celowniksłońcusłońcom
bierniksłońcesłońca
narzędniksłońcemsłońcami
miejscowniksłońcusłońcach
wołaczsłońcesłońca
przykłady:
(1.1) Słońce symbolizuje światło, ogień, nieskończoność oraz źródło energii i mocy życiowej.
(1.1) Chyba będzie padał deszcz, bo słońce skryło się za czarnymi chmurami.
(1.2) Galaktyka składa się z miliardów słońc.
(1.4) Kot wygrzewał się na słońcu.
(1.5) Przytul mnie, moje słońce!
składnia:
kolokacje:
(1.1) okrągłe / jasne słońce / złote / żółte / szkarłatne słońce • słońce południowe / północne • poranne / południowe / popołudniowe słońce • wiosenne / letnie / jesienne / zimowe słońce • styczniowe / lutowe / marcowe / kwietniowe / majowe / czerwcowe / lipcowe / sierpniowe / wrześniowe / październikowe / listopadowe / grudniowe słońce • słońce wschodzi / zachodzi • słońce błyszczy / iskrzy się / jaśnieje / lśni / świeci • słońce grzeje / praży / przygrzewa / przypieka • słońce znajduje się nad horyzontem • słońce widnieje na niebie (nieboskłonie, firmamencie) • słońce chyli się ku zachodowi • słońce wyjrzało (wyszło) zza chmury • słońce skryło się (zniknęło) za chmurą • słońce wskazuje jakiś kierunek • wschód / zachód słońca • promienie słońca • bóg / bogini słońca • personifikacja / uosobienie słońca
(1.4) poranne / południowe / popołudniowe słońce • żółte / złote / pomarańczowe / czerwone / karminowoczerwone / karminowe / szkarłatne / purpurowe słońce • słońce kłuje (razi) w oczy / oślepia • słońce pada na coś / zalewa coś • opalać się na / wygrzewać się na słońcu • leżeć na (w) / być na (w) słońcu • w pełnym słońcu
synonimy:
(1.1) zdrobn. słonko, słoneczko
(1.4) zdrobn. słonko, słoneczko
(1.5) zdrobn. słonko, słoneczko
antonimy:
(1.4) deszcz
hiperonimy:
(1.2) gwiazda
(1.4) pogoda
hiponimy:
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
rzecz. Słońce n, słoneczność ż, słonecznik m, słonecznica ż, słonecznice nmos, nasłonecznienie n
zdrobn. słonko n, słoneczko n, słoneńko n
czas. słonecznić się ndk., nasłonecznić dk., nasłonecznić się dk.
przym. słoneczny, nasłoneczny, przeciwsłoneczny, słońcowy, słonecznikowy
przysł. słonecznie
związki frazeologiczne:
iść z motyką na słońce / porywać się z motyką na słońce / rzucać się z motyką na słońce • jasny jak słońce • kąpać się w słońcu / kąpać się w promieniach słońca • (patrzeć / przyglądać się) pod słońce • pod słońcem • przysłowia: gdy jasne słońce w dzień gromniczny będzie, więcej niż przedtem śniegu spadnie wszędzie • gdy słońce przygrzewa na Jana Dobrego, spodziewać się można lata pogodnego • gdzie słońce świeci, tam cień być musi • i na słońcu są plamy • jak słońce jasno świeci na Gromnicę, to przyjdą wielkie mrozy i śnieżyce • na Trzech Króli słońce świeci, wiosna do nas pędem leci • nic nowego pod słońcem • nie chwal dnia przed zachodem słońca / nie chwal dnia przed zachodem słońca, a żony za życia • nim słońce wzejdzie, rosa oczy wyje
etymologia:
(1.1) od XIV wieku; ogólnosłowiańskie (por. czes. slunce, ros. солнце) < prasł. *slnъce → słońce < prasł. *-ko (wtórnie prasł. *-ce) dodane do wcześniejszej formy prasł. *slnъ[2]
(1.2-4) od (1.1)
uwagi:
(1.1) Tylko jako termin astronomiczny piszemy wielką literą, w pozostałych przypadkach – małą[3][4][5].
(1.1) por. Słońce
(1.2) zobacz też: Indeks:Polski - Astronomia • Indeks:Polski - Indeks terminów astronomicznych
tłumaczenia:
źródła:
  1. ↑ publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Hasło „słońce” w: Wielki słownik ortograficzny, Wydawnictwo Naukowe PWN.
  2. ↑ Hasło „słońce” w: Izabela Malmor, Słownik etymologiczny języka polskiego, Wydawnictwo Szkolne PWN ParkEdukacja, Warszawa-Bielsko-Biała 2009, ISBN 978-83-262-0146-2, s. 376.
  3. ↑ publikacja w zamkniętym dostępie – wymagana płatna rejestracja Hasło „słońce” w: Uniwersalny słownik języka polskiego, red. Stanisław Dubisz i Elżbieta Sobol, Wydawnictwo Naukowe PWN.
  4. ↑ publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Porada „ziemia czy Ziemia, słońce czy Słońce?” w: Poradnia językowa PWN.
  5. ↑ publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Porada „ziemia i księżyc” w: Poradnia językowa PWN.
Źródło: „https://pl.wiktionary.org/w/index.php?title=słońce&oldid=8495129”