Mateusz
Mateusz (język polski)
[edytuj]- wymowa:
- IPA: [maˈtɛwuʃ], AS: [mateu̯uš], zjawiska fonetyczne: epenteza ł
- znaczenia:
rzeczownik, rodzaj męskoosobowy, nazwa własna
- odmiana:
- (1.1)
przypadek liczba pojedyncza liczba mnoga mianownik Mateusz Mateuszowie / Mateusze[1] dopełniacz Mateusza Mateuszów celownik Mateuszowi Mateuszom biernik Mateusza Mateuszów narzędnik Mateuszem Mateuszami miejscownik Mateuszu Mateuszach wołacz Mateuszu Mateuszowie / Mateusze depr. M. i W. lm: (te) Mateusze
- składnia:
- kolokacje:
- (1.1) pan Mateusz • brat / kuzyn / wujek / dziadek Mateusz • mężczyzna imieniem (o imieniu) Mateusz • święty / błogosławiony Mateusz • mieć na imię / nosić imię / używać imienia Mateusz • dać na imię / nadać imię / ochrzcić imieniem Mateusz • otrzymać / dostać / przybrać imię Mateusz • dzień imienin / imieniny Mateusza • na Mateusza (o dniu) • Ewangelia Mateusza / Ewangelia wg św. Mateusza
- synonimy:
- antonimy:
- hiperonimy:
- hiponimy:
- holonimy:
- meronimy:
- wyrazy pokrewne:
- rzecz. Mateuszowa ż, Mateuszówna ż, Mateuszostwo lm mos, Mateuszkowa ż, Mateuszkówna ż, Maciej m, Mateuszew m, Mateuszewo n, Mateuszowo n
- przym. Mateuszowy, Mateuszkowy
- związki frazeologiczne:
- gdy na święty Mateusz śnieg przybieżał, będzie po pas całą zimę leżał • jeśli w dzień świętego Mateusza pięknie jest, tedy takie powietrze jeszcze cztery niedziele ma trwać • Mateusz bez dżdżów potoku da win do przyszłego roku • na świętego Mateusza dostanie kapusta kapelusza • na święty Mateusz jeśli mróz, jeszcze sanie do szopy włóż • na święty Mateusz płaszcz miej, a na święty Michał futro wdziej • niech po świętym Mateuszu chucha, kto sobie nie kupił kożucha • po świętym Mateuszu kiep, kto w kapeluszu • po świętym Mateuszu zimno chodzić w kapeluszu • pogoda Mateuszowa cztery niedziele się zachowa • pogoda na świętego Mateusza cztery niedziele się nie rusza • święty Mateusz dodaje chłodu i raz ostatni podbiera miodu • na Mateusza słońce grzeje, po Mateuszu wiatr ciepło wywieje
- etymologia:
- łac. Matthaeus < koine Ματθαῖος < hebr. מתתיהו (matityáhu) → dar Boga (od tego samego słowa pochodzi imię Maciej)[2]
- uwagi:
- do XVI wieku imiona „Maciej” i „Mateusz” nie były w języku polskim rozróżniane; oba imiona mają tę samą etymologię i odpowiedniki w językach obcych; zobacz też: Indeks:Polski - Imiona
- tłumaczenia:
- angielski: (1.1) Matthew, Matt
- arabski: (1.1) متى m
- baskijski: (1.1) Mateo
- czeski: (1.1) Matouš m
- esperanto: (1.1) Mateo
- francuski: (1.1) Matthieu m, Mathieu m
- galicyjski: (1.1) Mateo m
- górnołużycki: (1.1) Matej m, Mato m
- grenlandzki: (1.1) Mati
- gruziński: (1.1) მათე
- hiszpański: (1.1) Mateo m
- ido: (1.1) Mateo
- interlingua: (1.1) Mattheo
- kaszubski: (1.1) Matéùsz m; zdrobn. Matéùszk m, Mati m
- kataloński: (1.1) Mateu m
- łaciński: (1.1) Matthaeus m
- łotewski: (1.1) Matīss m
- niemiecki: (1.1) Matthäus m
- nowogrecki: (1.1) Ματθαίος m, Μάνθος m
- portugalski: (1.1) Mateus m
- rosyjski: (1.1) Матфей m, Матвей m
- słowacki: (1.1) Matúš m
- słoweński: (1.1) Matej m
- starogrecki: (1.1) Ματθαῖος m
- tagalski: (1.1) Mateo
- ukraiński: (1.1) Матвій m, Матей m
- wenecki: (1.1) Mateo m
- węgierski: (1.1) Máté
- wilamowski: (1.1) Mateja m
- włoski: (1.1) Matteo m
- źródła:
- ↑
Hasło „Mateusz” w: Zygmunt Saloni, Włodzimierz Gruszczyński, Marcin Woliński, Robert Wołosz, Danuta Skowrońska, Zbigniew Bronk, Słownik gramatyczny języka polskiego — wersja online.
- ↑ Jan Miodek, Rozmyślajcie nad mową!, Prószyński i S-ka, Warszawa 1999, s. 150, 151.