Pływka
Pływka, zarodnik pływkowy, zoospora, planospora – rodzaj zarodnika występujący u śluzowców (u których nazywany jest myksomonadą), niektórych glonów i grzybów wodnych. Jest to komórka zdolna do poruszania się w wodzie za pomocą wici lub rzęsek. Pływki powstają w komórkach zwanych zoosporangiami. Zazwyczaj są mitosporami, u niektórych jednak grzybów są mejosporami[1][2].
Pływki u glonów
[edytuj | edytuj kod]U glonów pływki to przeważnie pojedyncze, bez ściany komórkowej komórki wyposażone w jedną lub dwie wici albo liczne rzęski (rzadziej). Wici uderzając w wodę pełnią rolę napędu, ciągnąc za sobą komórkę. W zależności od gatunku, z jednej komórki glonu może powstać jedna pływka, lub wiele pływek. Np. u zawłotni (Chlamydomonas) powstaje jedna pływka, u gałęzatki (Cladophora) i zielenic Ulothrix wiele pływek, przy czym u gałęzatki zaczynają się poruszać już w obrębie zoosporangium i wychodzą z niego przez otwór, u wstężnicy opuszczają go razem, gdyż zlepione są śluzowato-galaretowatą substancją, później rozpuszczającą się. Różnie też są zbudowane. Pływki zawłotni mają 2 wici, wstężnicy 2 lub 4 wici, u uwikła (Oedogonium) jest wiele wici tworzących rodzaj korony na przednim końcu pływki. Woszeria (Vaucheria) posiada również liczne wici, ale rozmieszczone parami na całej powierzchni. U Ulothrix i Oedogonium pływki są jednojądrowe, u Vaucheria wielojądrowe[3].
Pływki posiadają jądro komórkowe (jedno lub wiele), wodniczki, cytoplazmę, chloroplasty oraz plamkę oczną. W chloroplastach występują pirenoidy, w jądrze często jest duże jąderko, a między jądrem i przednim końcem pływki przeważnie dwie duże wodniczki tętniące. Plamka oczna najczęściej znajduje się w pobliżu wici, ale u niektórych gatunków może być na środku pływki[3].
Po wydostaniu się z komórki macierzystej pływki przez jakiś czas pływają w wodzie, później tracą wici, pokrywają się błoną i powstaje z nich nowy osobnik glonu. U gatunków osiadłych pływki przyczepiają się do podłoża przednim końcem z wicią i również tracą wić[3].
Pływki u grzybów
[edytuj | edytuj kod]Pływki występują u niektórych tylko grup grzybów i organizmów grzybopodobnych – u skoczkowców (Chytridiomycota) i grzybopodobnych lęgniowców (Oomycota). Podobnie, jak u glonów są to wyposażone w wici i pozbawione ściany komórkowej mitospory. Mają długość od 2 do 14 µm i średnicę od 2 do 6 µm. Uwalniają się zoosporangium poprzez rozpuszczenie jego ściany, przez wstępnie uformowany otwór w ścianie pokryty odchylanym wieczkiem (operculum) lub przez rozpuszczający się galaretowaty czop[4]. U niektórych jednak grzybów pływki powstają po mejozie z diploidalnego zarodnika przetrwalnikowego, są więc mejosporami[2].
U lęgniowców pływki mają dwie nierówne wici. Krótsza wić, pokryta dwoma rzędami rzęsek, zwanymi mastygonemami, skierowana jest do tyłu. Dłuższa, zwykle naga, czasami z delikatnymi, skierowanymi do tyłu włoskami wić biczykowa skierowana jest do przodu. Obydwie wici osadzone są z przodu pływki (akrokontnie) lub z jej boku (lateralnie)[5].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski: Botanika. Morfologia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008, s. 247–249. ISBN 978-83-01-13946-9.
- ↑ a b Selim Kryczyński, Zbigniew Weber (red.), Fitopatologia. Podstawy fitopatologii, t. 1, Poznań: Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2010, s. 204, ISBN 978-83-09-01063-0.
- ↑ a b c Edmund Malinowski, Anatomia roślin, Warszawa: PWN, 1966, s. 312, 316, 341.
- ↑ Lori M. Carris, Christopher R. Little, Carol M. Stiles, Introduction to Fungi. The Plant Health Instructor, Advancing the Science of Plant Pathology, DOI: 10.1094/PHI-I-2012-0426-01 [dostęp 2023-11-21].
- ↑ Joanna Marcinkowska, Oznaczanie rodzajów grzybów sensu lato ważnych w fitopatologii, Warszawa: PWRiL, 2012, s. 405, ISBN 978-83-09-01048-7.