Znamiensk (obwód królewiecki)
54°37′N 21°13′E/54,616667 21,216667| osiedle typu wiejskiego | |||
 Ruiny kościoła św. Jakuba | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Obwód | |||
| Prawa miejskie |
1339 | ||
| Wysokość |
4 m n.p.m. | ||
| Populacja (2010) • liczba ludności |
| ||
| Nr kierunkowy |
401592 | ||
| Kod pocztowy |
238200 | ||
Położenie na mapie obwodu królewieckiego  | |||
Położenie na mapie Rosji  | |||
| 54°37′N 21°13′E/54,616667 21,216667
| |||
| Strona internetowa | |||
Znamiensk, Welawa[2] (ros. Знаменск, do 1946 niem. Wehlau, dawn. lit. Vėluva i pol. Iława nad Pregiem[3]) – osiedle typu wiejskiego, do 2005 osiedle typu miejskiego w obwodzie królewieckim w Rosji. Położona nad prawym brzegiem Pregoły w miejscu, gdzie wpada do niej Łyna.
Znajduje tu się stacja kolejowa Znamiensk, położona na linii Czernyszewskoje – Królewiec.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Miasto założone w miejscu wcześniejszej pruskiej osady i grodu Velowe. Prawa miejskie uzyskało w 1339. Miasto było znane z handlu końmi.
W 1440 Welawa była jednym z miast założycieli Związku Pruskiego[4], który na początku 1454 zwrócił się do polskiego króla z prośbą o przyłączenie Prus do Królestwa Polskiego. W lutym 1454 król Kazimierz IV Jagiellończyk przychylił się do prośby i inkorporował region z miastem do Polski. W granicach Polski miasto leżało do 1460, kiedy zostało po oblężeniu zajęte przez Krzyżaków[5]. Po pokoju toruńskim od 1466 miasto stanowiło część Polski jako lenno. W 1657 miejsce podpisania traktatów welawsko-bydgoskich, na mocy których Prusy Książęce, w tym Welawa, przestały stanowić część Rzeczypospolitej.
Od 1818 siedziba powiatu (Landkreis). Od 1871 w granicach Niemiec.
W czasie II wojny światowej 2 Front Białoruski zdobył miasto 23 stycznia 1945. W wyniku walk całkowitemu zniszczeniu i rozbiórce uległo zabytkowe centrum miasta w obrębie dawnych obwarowań, w tym ratusz (XIV, XVI–XIX w.) i Brama Kamienna (XIV w.). Pozostawiono jedynie ruinę kościoła św. Jakuba (XIV–XV w.), który utracił bogate wyposażenie i cenne malowidła ścienne z około roku 1400. Od 1945 miasto należało do ZSRR, w 1946 zmieniono jego nazwę na Znamiensk i odebrano prawa miejskie. Na miejscu historycznego ośrodka o zatartym rozplanowaniu wzniesiono kilka bloków mieszkalnych. Kościół parafialny św. Jakuba odbudowano na początku XXI wieku bez odtworzenia wnętrza i sklepień.
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]- Kościół św. Jakuba z XIV/XV w. (w ruinie)
- Wieża ciśnień
- Zespół budynków dawnego szpitala psychiatrycznego
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
Kościół św. Jakuba -
Wieża ciśnień -
Zespół dawnego szpitala psychiatrycznego
Ludzie związani z miastem
[edytuj | edytuj kod]- Kazimierz Ławrynowicz – pierwszy redaktor naczelny Głosu znad Pregoły, zamieszkiwał tu
- Kleofas Ławrynowicz – były przewodniczący Wspólnoty Kultury Polskiej, zamieszkiwał tu
- Edward Szwajkiewicz – polski związkowiec, urodził się tu
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2018-07-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-07-10)].
- ↑ egzonim wariantowy przyjęty na 79. posiedzeniu KSNG. [dostęp 2013-07-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-07)].
- ↑ Iława nad Pregiem, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 264.
- ↑ Lawrenz - Preußischer Bund [online], lawrenz.homepage.t-online.de [dostęp 2018-10-03].
- ↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2018-10-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-10-04)].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Georg Dehio, Handbuch der Deutschen Kunstdenkmäler, neu bearb. von Ernst Gall, Deutschordensland Preussen, unter Mitw. von Bernhard Schmid und Grete Tiemann, München; Berlin, Deutscher Kunstverlag, 1952
- Handbuch der historischen Stätten, Ost- und Westpreussen, hrsg. von Erich Weise, Stuttgart, Kröner, 1981, ISBN 3-520-31701-X (unveränd. Nachdr. d. 1. Aufl. 1966)
- Carl von Lorck, Dome, Kirchen und Klöster in Ost- und Westpreussen. Nach alten Vorlagen, 2. unver. Aufl., Frankfurt am Main, Weidlich, 1982, ISBN 3-8035-1163-1
- Jerzy Domasłowski, Malarstwo ścienne, [w:] Jerzy Domasłowski, Alicja Karłowska-Kamzowa, Adam S. Labuda, Malarstwo gotyckie na Pomorzu Wschodnim, Warszawa; Poznań, PWN, 1990, ISBN 83-01-09108-8
- Andrzej Rzempołuch, Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn: Remix, 1992, ISBN 83-900155-1-X, OCLC 833969011.
- Dehio-Handbuch der Kunstdenkmäler West- und Ostpreussen. Die ehemaligen Provinzen West- und Ostpreussen (Deutschordensland Preussen) mit Bütower und Lauenburger Land, bearb. von Michael Antoni, München; Berlin, Dt. Kunstverl., 1993, ISBN 3-422-03025-5