Ziemica półkulista
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
ziemica półkulista |
| Nazwa systematyczna | |
| Humaria hemisphaerica (F.H. Wigg.) Fuckel Jb. nassau. Ver. Naturk. 23-24: 322 (1870) [1869-70] 74(Num. spéc.): 42 (2005) | |
Ziemica półkulista (Humaria hemisphaerica (F.H. Wigg.) Fuckel) – gatunek grzybów należący do rzędu kustrzebkowców (Pezizales)[1].
Systematyka i nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Humaria, Pyronemataceae, Pezizales, Pezizomycetidae, Pezizomycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten opisał w 1780 roku Friedrich Heinrich Wiggers, nadając mu nazwę Peziza hemisphaerica. Obecną nazwę nadał mu w 2005 r. Leopold Fuckel[1].
Ma 19 synonimów. Niektóre z nich:
- Lachnea hemisphaerica (F.H. Wigg.) Gillet 1880
- Mycolachnea hemisphaerica (F.H. Wigg.) Maire 1937
- Tricharia hemisphaerica (F.H. Wigg.) Boud. 1911[2].
Nazwa polska według M.A. Chmiel[3].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Typu apotecjum bez trzonu, początkowo miseczkowaty, w trakcie rozwoju coraz bardziej rozszerzający się i osiągający średnicę do 3 cm. Powierzchnia górna o barwie od białej do białoniebieskawej i dość gładka, powierzchnia dolna brązowa i gęsto owłosiona, z włoskami wystającymi ponad brzeg miseczki. Miąższ brązowawy, kruchy, bez zapachu[4].
- Cechy mikroskopowe
Worki 8-zarodnikowe z nieamyloidalnymi wierzchołkami. Parafizy nitkowate z maczugowatymi wierzchołkami, septowane, w KOH szkliste. Zarodniki 20–24 × 10–12 µm, w KOH gładkie, w odczynniku Melzera brodawkowate lub chropowate, eliptyczne, często z nieco spłaszczonymi końcami, początkowo z dwiema gutulami, które po osiągnięciu dojrzałości rozpadają się na drobne kropelki. Włoski ze spiczastymi wierzchołkami, gładkie, w KOH brązowe, często septowane, o szerokości 7,5–12,5 µm, grubościenne[4].
- Gatunki podobne
Jest wiele gatunków grzybów o miseczkowatych owocnikach naziemnych, ale ziemica półkulista jest łatwa do odróżnienia. Inne gatunki tych grzybów albo są jaskrawo ubarwione, albo mają mniejsze owocniki, albo występują tylko na wypaleniskach. Podobne są gatunki z rodzaju Jafnea[4], ale nie występują w Polsce[3].
Występowanie i siedlisko
[edytuj | edytuj kod]Humaria hemisphaerica jest szeroko rozprzestrzeniona w Ameryce Północnej, Środkowej, Europie i Azji, pojedyncze jej stanowiska podano także w Ameryce Południowej. W Europie występuje od Morza Śródziemnego po Islandię i północne krańce Półwyspu Skandynawskiego[5]. W Polsce M.A. Chmiel w 2006 r. przytoczyła liczne stanowiska tego gatunku[3], w późniejszych latach również podano wiele jego stanowisk[6].
Grzyb naziemny[3], mykoryzowy, żyjący w symbiozie z drzewami, ale czasami także grzyb saprotroficzny, rozwijający się na silnie zbutwiałym drewnie[4]. Owocniki tworzy pojedynczo lub grupkami, zwykle od lipca do października, w miejscach wilgotniejszych lub po deszczach w lasach mieszanych, zaroślach i parkach[7].
Jest grzybem niejadalnym[7].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2023-03-06] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2023-03-06] (ang.).
- ↑ a b c d Maria Alicja Chmiel, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów workowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany PAN, 2006, ISBN 978-83-89648-46-4.
- ↑ a b c d Michael Kuo, Humaria hemisphaerica [online], Mushroom Expert [dostęp 2023-03-06] (ang.).
- ↑ Występowanie Humaria hemisphaerica na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2023-03-06] (ang.).
- ↑ Grzyby makroskopijne Polski w literaturze mikologicznej [online], grzyby.pl [dostęp 2023-03-04].
- ↑ a b Humaria hemisphaerica (F. H. Wigg.) Fuckel – bělokosmatka polokulovitá / humária polguľovitá [online], Botany.cz [dostęp 2023-03-04] (cz.).